موقتەدا سەدر ئەزموونى عەبدولفەتاح سيسى دووبارە دەكاتەوە
ئیسماعیل تەها: تایبەت بە نوچەنێت:
موقتەدا سەدر، رێبەرى رەوتى سەدر لە سەرەتاى بەشداری لە كایەى سیاسى وەك كەسێكى یاخى دەركەوتووە، هەوڵدەدات خۆى جیاواز لەوانەى تر نیشان بدات، ئەزموونى سیاسى موقتەدا لەدواى رووخاندنى رژێمى بەعسەوە لە ساڵى (2003) دەستى پێكرد، سەدر لەسەرەتاى دەستپێكردنى كارى سیاسى شێوازى بیركرنەوەى لە كارى سیاسى لەوانەى تر جیاواز بووە، هەوڵیداوە بە شێوەیەكى فراوان هەژموونى خۆى دەربخات، نەشى شاردۆتەوە، چاوى لە گۆڕینى سیستەمى سیاسیى عێراقە، لە رابردووش سەرسامى خۆى بە هەوڵەكانى عەبدولفەتاح سیسى، سەرۆكى میسر دەربڕیووە، بە رزگاركەرى وڵاتەكەى ناوبردووە.
ئەزموونى سیاسى
لەدواى روخاندنى رژێمى سەدام حوسێن كەسایەتى موقتەدا سەدر وەك سەركردەى هێزێكى گەورەى جەماوەى لە عێراق دەركەوت، سەركردایەتى خۆپیشاندنەكان و ناڕەزایى جەماوەرى دەكرد و داواى رزگاركردنى عێراق لە دەست ئەمەریكا دەكرد، هەر لە ساڵى (2003) سوپاى مەهدى دروسكرد، بۆ یەكەم جار بەچەك رووبەڕووى ئەمەریكا بۆوەوە، لە ساڵى (2004) ئەمەریكا رۆژنامەى (حەوزە)ى سەر بە رەوتى سەدرى داخست و ژمارەیەك لایەنگرى دەستگیركرد و تەقەى لە خۆپیشاندەران كرد.
ئەوەش بووە خاڵى گۆڕانكارى لە خۆپیشاندانى ئاشتیانەوە بۆ رووبەڕووبوونەوەى چەكدارى ماوەى دوو مانگ بەردەوام بوو، پاشان جۆرج بۆشى كوڕ، سەرۆكى ئەوكاتەى ئەمەریكا فەرمانى دەستگیكردن یا كوشتنى بۆ دەركرد و بە دەرچوو لە یاساى ناوبرد.
موقتەدا سەدر: پێویستە ئەزموونی میسڕ بگوازینەوە، نەك رەقس و سەما
لە رووداوەكانى ساڵى (2007) سوپاى مەهدى بە كوشتنى خۆپیشاندەران تۆمەتباركرا، موقتەدا سەدر بڕیارى دا چالاكیەكانى ئەو سوپایە راگرێت و پەیكەر و رێكخستنى سیاسی رەوتەكەی بگۆڕێت، هەموو تۆمەتەكانى دەدرا پاڵی رەتی كردەوە، لە ساڵى (2009) سەركۆنەى جەنگى سعوودیەى دژ بە یەمەن كرد و داواى كرد سعوودیە شەر لە یەمەن و سووریا و بەحرێن رابگرێت و ئاڕاستەى كاركردنی دژ بە ئیسرائیل بگۆڕێت، هەروەك ئامادەیى دەربڕی نێوەندگیرى لەنێوانیان كردن، لەگەڵ سەرهەڵدانى رێكخراوى تیرۆرستى داعش لە (2014) سەریا سەلامى بە ئامانجى ئازادكردنى خاكى عێراق و بەرگرى لە پیرۆزییەكان دامەزراند، ئەوەش لەدواى داواكەى عەلی سیستانی، مەرجەعى باڵای ئایینى بوو لە نەجەف، لە هەڵبژاردنى (12)ى ئایارى (2018) هاوپەیمانى سائیرون بە سەرۆكایەت سەدر لە زۆبەى پارێزگاكان یەكەم بوو.
رۆڵى سەدر لە دروستكردنى كابینەكانى پێشوو
سەدر لە پێكهێنانى كابینەكانى پێشووى لە حكومەتى عێراق رۆڵى سەرەكى هەبووە، بە خاوەنى قسەى یەكەم ناسراوە، ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ دروستكردنى كابینەكان لە هەموویان قسەى هەبووە بۆ پاڵپشتى كاندیدەكانى سەرۆك وەزیران.
لە (2006) پاڵپشتى مالیكى كرد بۆ وەرگرتنى دەسەڵات، لە (2014) هەر خۆشى خاوەنى قسەى كۆتایى بوو بۆ لادانى مالیكى و دانانى عەبادى لەو پۆستە، بەڵام دواى ئەوەى رەزامەندى لەسەر دانانى عەبادى دەربڕى بەهۆى رەزامەندى عەبادى لەسەر سزاكانى سەر ئێران لە تشرینى دووەمى (2018) سەدر لە پشتیوانیكردنی عەبادی پاشگەز بۆوە.
دوای عه‌بادی پاڵپشتى لە عادل عەبدولمەهدى كرد، بۆ وەرگرتنى پۆستى سەرۆك وەزیران، پاشان لە مانگى تشرینى یەكەمى (2019) فەرمانى بە لایەنگرانى كرد بۆ داخوازییەكانیان بڕژێنە سەر شەقامەكان و داواى دەستلە كاركێشانەوەى سەرۆك وەزیران بكەن.
لە مانگى ئایارى (2020) پاڵپشتى مستەفا كازمى كرد بۆ ئەوەى پۆستى سەرۆك وەزیران وەربگرێت، زۆربەى جار سەدر تۆمەتبار دەكرێت، كە پشتگیرى ئەو كاندیدانە دەكات لایەنگرى ئێرانن، بەڵام بۆچوونى بەهێز ئەوەیە لەسەر بنەماى لایەنگرى بۆ خۆى دیاریان دەكات، نەك لایەنگری بۆ ئێران.
سەدر رۆڵی كاریگەری لە دروستكردنی كابینەكانی حكومەتی عێراق هەبووە
بە درێژایى پێنج ساڵى رابردوو، لە زۆربەى كاتەكان سەدر بانگەشەی بۆخۆى ده‌كرد كە رەخنەى لە هەژموونى ئێران لە وڵاتەكەى هەیە، بەو ئامانجەى خۆى وەك عێراقیه‌كی نەتەوەیی بناسێت، بۆیەش به یه‌ك ئاست قسە لەسەر شیعە و سوننە دەكات، لە مانگى تشرینى یەكەمى (2019) هانى لایەنگرانى دا رەخنە لە خزمەتگوزارییەكانى حكومەت و كەمى دەرفەتى كار و حكومى ملیشیاكان بگرن، به‌ڵام ئه‌وه‌ی جێی سەرسوڕمان بوو،بۆ ئەو رەخنانەشی گوێی بەوە نەدا، كه خۆى سەركردایەتى ملیشیاكانى لە عێراق كردووە.
لە مانگى نیسانى (2017) داواى لە بەشار ئەسەدى سەرۆكى سووریاى هاوپەیمانى ئێران كرد دەستلەكار بكێشێتەوە، ئەو داوایەی سەدر مانشێتی رۆژنامە جیهانییەكان، دواى دوو مانگ له‌و داوایه‌ش سەردانى سعوودییەى كرد و لەگەڵ محەمەد بن سەلمان كۆبۆوە.
لە دواى ئەو ماوەیە سەدر بێدەنگ بوو لە راگەیاندنەكان دووركەوتەوە، هیچ لێدوانێكی نەدا، لە مانگى ئەیلوولى (2019) بە بانگێشتێكی فەرمى بۆ ئامادەبوونى لە بۆنەیەكى ئاینی شیعى سەردانى ئێرانى كرد، راگەیاندنە فەرمییەكانى ئێران وێنەیەكى سەدریان لەگەڵ عەلى خامنەئى و قاسم سلێمانى بەرپرسى فەیلەقى قودس بڵاوكردەوە.
لە تەمووزى هەمان ساڵ سەدر نامەیەكى بۆ بەشار ئەسەد نارد، بە بۆنەى دووبارە هەڵبژاردنەوەى، هیچ نەیارێكى راستەقینەى ئێران پیرۆزبایی له به‌شار ئه‌سه‌د نه‌كرد، ئەوەش واتە كرانەوەى سەدر بەڕووى سعوودییە لە (2017)، بەڵام جگە لە فێڵێكى سیاسى زیاتر هیچ شتێكى تر نەبوو، بۆچوونى بەهێزیش ئەوەیە ئەو كارەى بە هەماهەنگى له‌گه‌ڵ ئاخوندەكانی ئێران ئەنجام داوە.
لەدواى ئەنجامى هەڵبژاردنەكان هەفتەى رابردوو، سەدر لە كۆنگرەیەكى رۆژنامەوانى بە زمانێكى عەرەبى قسەى كرد، پێچەوانەى وتارەكانى پێشووى كە زیاتر بەشێوەزارى عێراقییەكان دەدوا، لە وتارەكەى گوتى، "لە ئێستاوە پێویستە چەك تەنیا بەدەستى دەوڵەت بێت، بۆ ئەوەى خەڵك بەئاشتى و بێ داگیركارى و تیرۆر و میلیشیا و ڕفاندن و ترس بژیت".
ئەو لێدوانانە ئەوە دەردەخەن سەدر رەخنە لە هەمان ئەو هەڵسوكەوتە دەگرێت، كە لە ماوەى (18) ساڵى رابردوو خۆى ئەنجامى داوە و بەهۆیەوە گەیشتووە بە دەسەڵات و تا ئێستا هێشتووتیانەوە.
پێكهێنانى حكومەتى زۆرینە
لەسەرەتاى دەستپێكردنى بانگەشەى هەڵبژاردنەكان موقتەدا سەدر یارییەكى جیاوازى دەستپێكرد، لە (15)ى تەمووزى ساڵى رابردوو، موقتەدا سەدر لە وتارێكى تۆماركراوى ته‌له‌ڤزیۆنى رایگه‌یاند، به‌شدارى له هه‌ڵبژاردنى پێشوه‌خته‌ى عێراق ناكات و متمانه‌یش له‌هه‌ر كه‌سێك وه‌رده‌گرێته‌وه كه به ناوى ره‌وتى سه‌در له حكومه‌تى ئێستا و داهاتوو به‌شدار ده‌بن.
بەڵام لە كۆتایى مانگى تەمووزى ساڵی رابردوو عیسام حوسێن، سه‌ركرده له ره‌وتى سه‌در ده‌ڵێ، "له چه‌ند رۆژى داهاتوودا چاوه‌ڕوانى بڕیارى نوێى موقته‌دا سه‌در ده‌بین، چونكه ئه‌و وڵات راده‌ستى پاسه‌وانانى كۆن ناكات".كاتێك هەڵبژاردن كرا، سەدر دەستی بە هەوڵەكانی كرد بۆ پێهێنانی حكومەتی زۆرینە و دوورخستنەوەی ئەو هێزە شیعیانەی كە لە هەڵبژاردنەكان دەنگی كەمیان هێنا بوو، بەڵام سەر ئەنجام بەهۆی بەكارهێنانی سێیەكی بەكخەر سەدر نەیتوانی حكومەتی زۆرینە دروست بكات، بۆیە لەدواى شكستهێنانى هەوڵەكانى بۆ پێكهێنانى حكومەتى زۆرینە، لە مانگى حوزەیرانى ئەمساڵ موقتەدا سەدر كشانەوەى خۆى لە پڕۆسەى سیاسى عێراق راگەیاند.
رێگەخۆشكردن بۆ گۆڕینى سیستەمى عێراق
له سێى مانگى رابردوو موقته‌دا سه‌در، رێبه‌رى ره‌وتى سه‌در بانگه‌وازى بۆ نوێژى هەینى كرد، بۆ ئێوارەى پێنجشەممە به هه‌زاران ئۆتۆمبیل له شاره‌كانى عێراق به‌ره‌و به‌غدا به‌ڕێكه‌وتن، بۆ به‌شداریكردن له‌و نوێژه‌ى كه له شه‌قامى فه‌لاحى شارى سه‌در بەڕێووە چوو، دواتر سەدر لە تویتێدا باسى لەوە كرد، دیار نییه كه خۆى پێشنوێژى ده‌كات، یان كه‌سێكى تر له برى خۆى ده‌نێرێت، سه‌در دووپاتیشى كرده‌وه كه ئه‌و ئامانجى له‌و نوێژه "عیباده‌ته".
ئامانجى پشت خۆپیشاندانەكان و سەرسامى بە عەبدولفەتاح سیسى
سەدر لە رێگەى خۆپیشاندانەكان پەیامەكانى خۆى رەوانە دەكات، بەوەش دەیەوێت هەنگاو بە هەنگاو ئامانجەكانى پێشووترى روونتر بكاتەوە، یەكێك لە ئامانجەكانی سەدر گۆڕینی سیستەمی حكومڕانییە لە پەرلەمانییەوە بۆ سەرۆكایەتی، لە چەند رۆژی رابردوو بەڕوونی ئاماژەی بەو خاڵەكرد، بەڵام ئەگەر بگەڕێنەوە بۆ پێشتر، سەدر سەرسامى خۆى بە عەبدولفەتاح سیسى دەربڕى، بە پێویستى دەزانێت، ئەزموونى حكومڕانى میسڕ هاوردەى عێراق بكرێت، لە كۆتایى ساڵى رابردوو لە توێتیكیدا دەڵێت، "ئەوەى پێویستە بۆ عێراق هاوردە بكرێت ئەزموونى نوێى میسڕە، كە مەبەستم پڕۆسەى خزمەتگوزارى و ئاوەدانكردنەوەیە، كە لە میسر دەستى پێكردوە، ئەوەش هەندێك لەو ئاواتانە بوو، كە عەبدولفەتاح سیسى، سەرۆكى میسرى هەیبوو، دواى ئەوەى میسڕى لە ژێر داروپەردوو دەرهێنا، ئێستا هەوڵدەدات بە پلانێكى تۆكەمە و چاودێریكردنى توند پلانێكى ئەمنى ئاوەدانى بكاتەوە و تیرۆرى لێدووربخاتەوە، رۆڵى كاراشى لەوە داوەتە سوپاى وڵاتەكەى."
لە بەشێكى ترى قسەكانى دەڵێت، "بەڵام ئێمە هەوڵدەین ئاهەنگى سەماكردن هاوردە بكەین، كە لەگەڵ ئاین و بیروباوەڕ و داب و نەریتى كۆمەڵگەى عێراقى خۆشەویستمان ناگونجێت، ئەوە زۆر دوورە عەقڵانیەت و واقیعى خۆشەویستى نیشتیمان."
مەحموود عوسمان: كورد لە گۆڕینی سیستەمی حكومڕانی زەرەر دەكات
لە دواين تويتى باس لە گۆڕينى سيستەمى حكومڕانى عێراق دەكات و دەڵێت، " خۆپیشاندانەکانی چەند رۆژی رابردو دەرفەتێکی گرنگن بۆ ئەنجامدانی گۆڕانکاری ریشەیی لە سیستمی سیاسی و دەستور و هەڵبژاردنەکان، کە ئەگەر ساختەکاری تێدا بکرێت لەلایەن "دەوڵەتی قوڵەوە" وەک باشترین هەڵبژاردن ناودەبرێت کە ئازاد و دادپەروەرانە بوە، بۆیە داوا لە گەلانی عێراق دەکات کە خواستی چاکسازی، دیموکراسی، هاوڵاتیبون، یاسا و سەروەری دەوڵەتیان هەیە، ئەم قۆناغەی بەرپرسیاریەتی هەموانە بۆ ئەوەی کاربکەن تا یان عێراقێکی سەربەرز لە نێو گەلان هەبێت یان عێراقێک هەبێت کە گەندەڵکاران بەڕێوەی ببەن و رۆژهەڵات و رۆژئاواییەکان ئاڕاستەی بکەن کە ئەوەش کۆتایی عێراقە."
كاردانەوەكان دژ بە سەدر
لە يەكەم كاردانەوەدا مەحمود عوسمان، کەسایەتی و چاودێری سیاسی له‌باره‌ی گۆڕینی سیستمی حوكمڕانی له عێراق هۆشداری ده‌دات و ده‌ڵێت، "كورد نابێت پشتیوانی ئه‌و شتانه بكات و ده‌بێت داوا بكات ده‌ستور جێبه‌جێ بكرێت نه‌ك گۆڕینی ده‌ستور و سیستمی حوكم بكرێت به سه‌رۆكایه‌تی، چونكه زیانی لێده‌كات، "ئه‌گه‌ر ده‌ستور بگۆڕدرێت تێكی ده‌ده‌ن و هه‌مو مافه‌كانی كورد لاده‌برێت".
سەبارەت بەو داواكارييەى سەدر، مەحموود عوسمان گوتی، "ئه‌وه‌ی ئێستا سه‌در ده‌یه‌وێت مالیكیش داوای ده‌كات، پێشتریش مالیكی داوایكرد كه سیستمی حوكم بكرێت به سه‌رۆكایه‌تی، شیعه‌كان به گشتی ئه‌م رائیه‌یان هه‌یه، به‌ڵام به رای من كورد نابێت پشتیوانی ئه‌م شتانه بكات و ده‌بێت داوا بكات ده‌ستور جێبه‌جێ بكرێت، نه‌ك ده‌ستور بكۆڕدرێت و سیستمی حوكم بكرێت به سه‌رۆكایه‌تی، چونكه زیانی لێده‌كات، ئه‌گه‌ر ده‌ستور بگۆڕدرێت تێكی ده‌ده‌ن و هه‌مو مافه‌كانی كورد لاده‌برێت".
وشيار زێبارى، ئەندامى مەكتەبى سياسى پارتى ديموكراتى كوردستان رايگەياند، "گۆڕينى دەستوور و سيستەمى سياسى ئێستا تەنيا بە ميكانزمى دەستوورى كە رەزامەندى گشتى لەسەر بێت دەگۆڕێت، نەك ملكەچى خواستى شەخسى بێت.
زێبارى لە بەشێكى ترى قسەكانى دەڵێت، "زياتر لە (60%) خەڵكى عێراق لە ساڵى (2005) لە راپرسى دەستوورى عێراق، دەنگيان بە بەڵێ داوە، ئەو دەستوورە پاڵپشتى مەرجەع و كۆمەڵگەى نێودەوڵەتى هەيە، هيچ دەرفەتێك بۆ هەمواركردنەوەى ئەو گرێبەستە كۆمەڵايەتييە نييە، تەنيا لە دواى گفتووگۆ و راوێژى چڕ نەبێت."
لەسەر ئاستى عێراق، بزوونەوەى ئيتميداد، كە لە جووڵانەوەى جەماوەرى لە مانگى تشرين درووستبووە، لە راگەيێندراوێكدا ئاشكراى كرد، "گۆڕانى سيستەمى حكومڕانى عێراق لە پەرلەمانيەوە بۆ سەرۆكايەتى، ياخود نيمچە سەرۆكايەتى بۆ دەرچوونە لەو قەيرانەى ئێستا عێراقى گرتۆتەوە."
لە بەشێكى ترى راگەيێندراوەكە هاتووە، گرنگترين ئەو پرەنسيپانەى ئيمتيدا لە سەرەتاى دامەزراندينيەوە، بريتيە لە هەمواركردنەوەى دەستوور و گۆڕينى سيستەمى حكومڕانييە بۆ سەرۆكايەتى، ياخو نيمچە سەرۆكايەتى و هەڵبژاردنى پارێزگارەكان بە شێوەيەكى راستەوخۆ و هەڵوەشاندنەوەى ئەنجوومەنى پارێزگاكان، هەموو رێگە و ميكانزمێكى ئاشتيانە و ياسايى بۆ ئەو مەبەستە دەگرينەبەر."
0 لێدوانەکان
Karla Gleichauf
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment
M Shyamalan
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment
Liz Montano
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment