رۆژئاواى كوردستان لەنێوان رێگرييەكانى رووسيا و هەوڵەكانى ئەمەريكا
.jpg)
ئیسماعیل تەها: تایبەت بە نوچەنێت
ساڵى رابردوو كە بزووتنەوەى تاڵيبان ئەفغانستانى كۆنتڕۆڵ كرد، مەترسى لەلاى ئيدارەى رۆژئاواى كوردستان دروست، چونكە ئەمەريكا پشتيوانى سەرەكى ئەو هێزانەيە، بۆيە بەرپرسانى سياسى و سەربازى رۆژئاواى كوردستان هەستيان بە مەترسى زۆر دەكرد، چونكە پێشتريش توركيا چەندين هێرشى سەربازى كردە سەر ئەو ناوچانە.
بايدن بە ئەردۆغانى گوت: باجى سەركێشييەكانت دەدەيت
ئۆپراسيۆنە سەربازييەكانى توركيا لە رۆژئاواى كوردستان
لە چەند ساڵى رابردوو توركيا لە سەردەمى ئيدارەى باراك ئۆباما و دۆناڵد ترامپ، چەند ئۆپراسيۆنێكى سەربازی بۆ سەر رۆژئاواى كوردستان ئەنجام دا.
قەڵغانى فوڕات
لە مانگى ئابى (2016) لەسەردەمى ئيدارەى باراك ئۆباما، سەرۆكى ئەو كاتەى ئەمەريكا ئەو ئۆپراسيۆنەی بۆ دوورخستنەوەى گرووپەكانى سووريا و چەكدارانى رێكخراوى تيرۆرستى داعش لە دەوروبەرى حەلەب و باكور و رۆژهەڵات دەست پێكرد، لە قۆناغى يەكەم سوپاى توركيا شارى جەڕابلوس سنوورەكانى نزيك لە سنوورەكانى خۆى داگيركرد، لە (27) مانگ قۆناغى دووەم كۆتايى هات، سوپاى سوورياى ئازادى سەر بە ئۆپۆزيسيۆن بە پاڵپشتى سوپاى توركيا گەيشتە جەڕابلوس و دەوروبەرى حەلەب.
ئەو ئۆپراسيۆنەى توركيا لە مانگى ئابى (2016) دەستى پێكرد، لە (23)ى شوباتى (2017) كۆتايى هات، ئەو ئۆپراسيۆنە حەوت مانگى خاياند، سوپاى توركيا رايگەياند، "سێ هەزار چەكدار كوژراون."
چڵە زەيتوون
لە (20) كانوونى دووەمى (2018) سوپاى توركيا ئۆپراسيۆنێكى نوێى بەناوى چڵە زەيتون دەستپێكرد، لەو ئۆپراسيۆنە ئامانجى داگيكردنى شارۆچكەى عەفرينى سووريا و دەركردنى يەكينەكانى پاراستنى گەل بوو، لە (26) شوبات ناوەندى شارۆچكەى عەفرين داگيركرد.
كانى ئاشتى
لە نۆى شترينى يەكەمى (2019) رەجەب تەيب ئەردۆغان، ئۆپراسيۆنى كانى ئاشتى بۆ دوورخستنەوەى يەكينەكانى پاراستنى گەل لەسەر سنوورى وڵاتەكەى راگەياند,
ئامانج لەو ئۆپراسيۆنە دروستكردنى ناوچەى ئارام بوو لەسەر سنوورەكان و دروستكردنى ناوچەيەك بوو بۆ پەنابەرانى سووريا لە توركيا.
لەو سێ ئۆپراسيۆنە دوو ئۆپراسيۆن لەسەردەمى ئيدارەى دۆناڵد ترامپ بوو، بە رەزامەندى سەرۆكى ئەمەريكا بوو، ئەوەش لەدواى پەيوەندى تەلەفۆنى رەجەب تەيب ئەردۆغان لەگەڵ ترامپ، ئەردۆغان توركيا راستەوخۆ هێرشەكانى بۆ سەر ناوچە كوردییەكان دەستپێكرد.
هەڵوێستى جۆ بايدن پێش بوون بە سەرۆك
جۆ بايدن، لە كاتى هەڵمەتى هەڵبژاردنەكان ئەو ئۆپراسيۆنانەى توركيای دژ بە رۆژئاواى كوردستان قۆستەوە، هێرشى توندى دەكردە سەر توركيا، لە (17) تشرينى يەكەمى (2019) جۆ بايدن رايگەياند، "ژوورى عەمەلميات هەزاران كاتژمێریان لە ناوچەكانى سووريا و عێراق بەسەربردووە، ئەو ناوچانە باش شارەزان، سەركردەكانى ئێستا و پێشوو شەرمەزارن بەرانبەر ئەو رووداوانەى روودەدەن، كێشەى راستەقينەيە توركيايە، گفتوگۆيەكى داخراوى راستەقينم لەگەڵ ئەردۆغان دەبێت و باجى گەورەى كارەكانى دەدات، پێشى دەڵێم باجى كارەكانت بدە."
ئەو قسانەى بايدن لەكاتێدا بوو هێشتا پۆستى سەرۆكى ئەمەريكاى وەرنەگرتبوو، بەڵام بۆ هەڵبژاردنەكان سەرقاڵى خۆ ئامادەكردن بوو.
وەڵامى توركيا
لەبەرانبەر ئەو لێدوانانە فوئاد ئۆكتاى، جێگرى سەرۆك كۆمارى توركيا رايگەياند، "ئەو لێدوانانەى جۆ بادين كانديدى ديموكراتەكان بۆ سەرۆكى توركيا بەرانبەر ئەنقەرە مايەى نيگەرانييە، توركيا جياوازى لە نێوان كانديدەكانى سەرۆكى ئەمەريكا ناكات، چونكە مامەڵە لەگەڵ كەسەكان ناكات، بەرژەوەندى تايبەتيشى نييە، بەڵام رێگە نادات كەس دەست لە كاروبارى وڵاتەكەى وەربدات، ترامپ سەركەوێت، ياخود بايدن بەلاى توركياوە گرنگ نييە.
سەركەوتنى بايدن
رۆژى (20) كانوونى دووەمى (2021) جۆ بايدن، سوێندى دەستوورى لەبەردەم جۆن رۆپرتس، سەرۆكى دادگاى باڵاى ئەمەريكا خوارد و بوو بە (46) مين سەرۆكى ئەمەريكا، لە دواى رێوڕەسمى سوێندخواردن بايدن رايگەياند، "ديموكراسى سەركەوت."
دواتر كۆمەڵێك بڕيارى دەكرد بۆ گۆڕێنى ئەو سياسەتانەى دۆناڵد ترامپ لە ماوەى چوار ساڵی سەرۆكايەتى خۆى پەيڕەوى دەكرد.
دواى هاتنە سەر دەسەڵاتى بايدن چاودێرانى سياسى چاويان لەسەر پەيوەندييەكانى نێوان توركيا و سەرۆكى نوێى ئەمەريكا بوو، بەتايبەت بايدن لە هەڵبژاردنەكان بەڵێنى دابوو كۆمەڵێك سزاى توركيا بدات.
يەكێك لەوانە داننانبوو بە جينۆسايدناساندى ئەرمەنەكان، لە (23)ى نیسانى (2021) جۆ بايدن پەيوەندى بە سەرۆكى توركياوە كرد، بەگوێرەى فەرمانگەی پەیوەندییەکانى سەرۆکایەتی کۆماری تورکیا، ئەردۆغان و بایدن لەو پەیوەندییە تەلەفۆنییەکەی نێوانیاندا هاوڕابوون لەسەر گرنگی پێکەوە کارکردن بە ئامانجی فراوانکردنی هەماهەنگی نێوانیان، هەروەها باس لەوەش کراوە کە ئەردۆغان لە پەیوەندییە تەلەفۆنییەکەیدا لەگەڵ بایدن جەختی لە گرنگی چارەسەری چەند بابەتێکی وەک نێشته‌جێبوونى فەتحوڵا گوله‌ن لە ئەمریکا و هاوکارییەکانی ئەمریکا پەکەکە یەپەگە لە سووریا کردۆەتەوە.
هەر لەو پەیوەندییە تەلەفۆنییە، هەردوو سەرۆک لەسەر ئەوە رێککەوتون كە لووتکەی ناتۆ کە بڕیارە لە مانگی حوزەیراندا ئەنجامبدرێن، کۆبوونەوەیەکی دوو قۆڵی ئەنجام بدەن.
هەر سەبارەت بەو كۆبوونەوەیە كۆشكى سپى لە راگەیێندراوێكى سەبارەت بە پەیوەندییە تەلەفۆنییەكەى هەردوو سەرۆكى توركیا و ئەمریكا بڵاوكردەوە، كە لە بەشێكى هاتووە، "جۆ بایدن پەیامى خۆى بە رەجەب تەیب ئەرۆغان گەیاندووە بۆ دروستكردنى پەیوەندى دوو قۆڵى بنیاتنەرانە و فراوانكردنى هاوكارییەكان، لەبەشێكى ترى راگه‌یێندراوه‌كه هاتووە، باسیان لە بەرێوەبردنێكى كاریگەرى ناكۆكییەكانى هەردوو وڵات كردووە، هەر لەو پەیوەندییە تەلەفۆنییە بايدن بە ئەردۆغانى راگەیاندووە، رۆژى شەمە كوشتارى ئەرمەنەكان بە جینۆساید دەناسێنێت.
هەڵوێستى توركيا
دواى ئەو لێدوانەى بايدن، توركيا بەتوندى رەخنەى لە لێدوانەكانى سەرۆكى ئەمەريكا گرت، وەزارەتى دەرەوەى توركيا رايگەياند، "ئەو دانپێدانەى بايدن هيچ بنەمايەكى ياسايى نييە، ئەوە شێواندنى حەقيقەتى مێژووييە، گەلى توركيا قبووڵى ناكات، ئێمە سەركۆنەى ئەو بڕيارەى بايدن دەكەین بە توندى رەتى دەكەینەوە." لەلايەكى ترەوە رەجەب تەيب ئەردۆغان سەرۆكى ئەمەريكاى بە دەستوەردان لە كاروبارى وڵاتەكەى تۆمەتباركرد، پەيامێكى بۆ پاترياكى ئەرمەنى نارد، پێى رايگەياند، "هيچ كەسێك لە بە سياسيكردنى ئەو پرسە سوودمەند نابێت، پێويستە مێژوونووسان ئەو پرسە بگرنە ئەستۆ."
كۆبوونەوەى بايدن و ئەردۆغان لە برۆكسل
رۆژى (14)ى حوزەيرانى ساڵى رابردوو، رەجەب تەيب ئەردۆغانى سەرۆك كۆمارى توركيا، لەگەڵ جۆ بايدن، سەرۆكى ئەمريكا كۆبوونەوە، لەدواى كۆبوونەوەكە ئەردۆغان رايگەياند، "ديدارم لەگەڵ سەرۆكى ئەمەریكا ئەرێنى و زۆر بەرهەمدار بوو"، دەربارەى پەيوەندييەكانيشیان رايگەياند، "پەيوەندييەكانى نێوان ئەمريكا و توركيا لە ماوەيەكى زۆر نزيك بەرەو پێش دەچن".
هەر لەو كۆبوونەوە بايدن داواكارييە دووبارەكەى توركياى بۆ هەڵوەشاندنەوەى هاوبەشى پنتاگۆن لەگەڵ هێزەكانى سوورياى ديموكرات (هەسەدە) لە باكوورى ڕۆژهەڵاتى سووريا رەتكردەوە، بە یەك رستەی كورت بە ئەردۆغانى رايگەياند، "چەكدارانى هەسەدە وەك پارتى كرێكاران نين".
سەبارەت بەو كۆبوونەوە ماڵپەڕى (ئەنادۆڵ)ى توركى ناوەڕۆكى كۆنگرە رۆژنامەوانييەكەى ئەردۆغانى بڵاوكردوە ئەردۆغان باسى لەوە كرد، "گفتوگۆكانمان لەگەڵ جۆ بايدن ڕاشكاوانە و زۆر بەرهەمدار بوو بۆ بەرەوپێشچوونى پەيوەندييەكانى ئەمريكا و توركيا، لەكاتى گەڕانەوەى بانگهێشتى توركيام كردووە، بايدن جەختى لەسەر ئەوە كردەوە کە سەردانى توركيا دەكات".
يەكێك لەو تەوەرانەى لەو كۆبوونەوە باسكرا، پرسى پارێزگارى بوو لە ئاسايشى فڕۆكەخانەى كابوڵ، لەدواى كشانەوەى هێزەكانى ئەمەريكا لە ئەفغانستان، ئەردۆغان گوتى،" گفتوگۆمان لەسەر دابينكردنى ئاسايشى فڕۆكەخانەى كابۆڵ كرد،كە ئامانج ئەوەيە گەلى ئەفغانى بەتەنيا جێنەهێلدرێت، پێويستە هاوكارى بكرێن".
دواى گەڕانەوەى ئەردۆغان پرسى ئەفغانستان بووە تەوەرەى گفتوگۆ سەرەكييەكانى نێوان ئەنقەرە و واشنتن، بەڵام كەوتنى ئەفغانستان لەسەر دەستى چەكدارانى بزووتنەوەى تاڵيبان ئاڕاستەى گفتوگۆكانى لەنێوان ئەمەريكا و توركياوە گۆڕى بۆ توركيا و بزووتنەوەى تاڵيبان.
كەوتنى كابوڵ و ترسى وڵاتانى ناوچەكە
رۆژى یه‌كشه‌ممه (15)ى ئابى (2021) عەبدوستار ميرزا كوال، وه‌زاره‌تى ناوخۆى حكومەتى ئه‌فغانستان رایگه‌یاند، هیچ هێزێك له شاره‌كه به‌رگرى ناكات و شاره‌كه راده‌ستى بزووتنه‌وه‌ى تاڵیبان ده‌كرێت.
دواى ئەو لێدوانەوەى وەزيرى ناوخۆى ئەو وڵاتە، گوته‌بێژى بزووتنه‌وه‌ى تاڵیبان رایگه‌یاندووه، “هیچ چه‌كدارێكى بزووتنه‌وه‌كه بۆى نییه بچێته كابوله‌وه، به‌ڵكو فه‌رمانیان پێكراوه له ده‌روازه‌ى شاره‌كه بمێننه‌وه."
ئەوە يەكەم چركەساتى كەوتنى حكومەتى ئەفغانستان بوو، ماوەى (20) ساڵ ئەمەريكا وڵاتانى هاوپەيمانى ناتۆ بەهەموو شێوەيەك پاڵپشتيان دەكرد، بۆ ڕووبەڕووبوونەوەى چەكدارانى تاڵيبان، كە لە ليستى تيرۆرى ئەمەريكا و وڵاتانى جيهان بوون.
دەنگۆى كشانەوەى ئەمەريكا لە سووريا
لەدواى كەوتنى كابوڵ گفتوگۆى زۆر لەسەر كشانەوەى هێزەكانى ئەمەريكا لە تەواوى رۆژهەڵات دەكرا، لەگەڵ ئەم كشانەوە كورد لە سووريا ئەو پرسيارەى لا دروست بوو كەى هێزەكانى ئەمەريكا بە ناكاوى لە سووريا دەكشێنەوە، بۆيە ناچار كەوتنە پەيوەندى لەگەڵ ئەمەريكييەكان بۆ ئەوەى بزانن چارەنووسى ئەو هێزانەى ئەمەريكا كە بووينە پارێزەريان چی بەسەر دەبێت.
ئەمەريكا دڵنيايى دا بە رۆژئاواى كوردستان، بەڵام جێبەجێى نەكرد
دڵنياييدانى ئەمەريكا لەدواى كەوتنى ئەفغانستان
لە يەكى ئەيلوولى (2021) جۆى هود راوێژكارى وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مریكا بۆ كاروبارى رۆژهه‌ڵاتى نزیك په‌خشكرد و له به‌شێكى دیمانه‌كه هود باس له پشتگیرییه‌كانى ئه‌مریكا (هەسەدە) لە رۆژئاواى كوردستان ده‌كات رايگەياند، "ئه‌ركه‌كانمان له ئه‌فغانستان ته‌واو بوو، به‌رژوه‌ندییه‌كانمان له‌گه‌ڵ عێراق له‌گه‌ڵ كاته‌كه به‌رده‌وام ده‌بێت، ئه‌مه‌یش ته‌نیا لایه‌نى ئه‌منى ناگرێته‌وه، به‌ڵكو هاوكارییه‌كان بۆ هێزه ئه‌منییه‌كانى عێراق و هێزه‌كانى سووریاى دیموكرات ده‌گرێته‌وه بۆ تێكشكاندنی داعش بە یەكجاری، بەڵام ئه‌مه‌یش كاتى ده‌وێت".
هەر سەبارەت بە چارەنووسی هێزەكانی ئەمەریكا لە رۆژئاوای كوردستان مەزڵووم عەبدى لە ديدارێك دەڵێت، “لەسەرەتاوە دڵەڕاوكێيەك لاى هاووڵاتیيان و ناوەندە سياسيەكان هەبوو، بەڵام لايەنە سياسى و سەربازييە ئەمەريكييەكان لە ديدارەكانيان لەگەڵمان جەختيان لەسەر ئەوە كردەوە، سووريا ئەفغانستان نييە، (هەسەدە) سوپاى ئەفغانى نييە، ئەوانە دوو دۆسيەى جياوازن، هەموو لايەنەكان تەنانەت داعش و قاعيدە و دەسەڵاتى ئەسەد پێيان گوتووين، متمانە بە ئەمەريكا مەكەن، هەموو لايەنەكان دەڵێن، “ئەمەريكا بەو رێگەیەى لە ئەفغانستان كشايەوە بەهەمان رێگەش لێرە دەكشێتەوە، بۆیە دەيانەوێت ئەو هەنگاوەى ئەمريكا لە كابول ناى ئێمە زووتر بيقۆزنەوە."
لەگەڵ ئەوەى ئەمەرييەكان دڵنياييان بەهێزە كوردييەكانى رۆژئاواى كوردستان دا، بەڵام خودى جۆبايدن، سەرۆكى ئەمەريكا، چەندين جار ئاماژەى بەوەکردووە، "پێويستە شەڕە بەردەوامەكانى رۆژهەڵاتى ناوەڕاست كۆتايى پێبهێنین". هەرچەندە ئەو لێدوانە فەرمیانە لە ئاستی باڵای ئەمەریكا هەیە، بەڵام راى پێچەوانەش هەيە، چاودێرانى سياسى پێيانوايە، "كشانەوەى هێزەكانى ئەمەريكا لە سووريا نزيكترين هەنگاوە." كشانەوەى ئەمەريكا لە ئەفغانستان و عێراق، پاڵپشتە بۆ ئەو پێشبينيايەى كە ئاماژە بەوە دەكەن ئەگەرى هەيە ئەو (900) سەربازەى لە سووریا هێشتۆتەوەوە، واشنتن بكشێنێتەوە، بەڵام فاكتەرێكى بەهێز بۆ مانەوەى هێزەكانى ئەمەريكا لە سووريا هەيە، ئەويش بە بۆچوونى (تريفۆڕ فيليس) لێكۆڵەرى ئەمەريكی، پێيوايە زۆربەى ئەمەريكييەكان پاڵپشتى كشانەوەى هێزەكانى وڵاتەكەيان لە ئەفغانستان دەكرد، بەڵام بەپێچەوانەوە زۆربەيان پاڵپشتى مانەوەى هێزەكانيان لە عێراق و سووريا دەكەن بۆ رووبەڕوونەوەى تيرۆر، رايەكى تريش هەيە، كە راپرسيەكان باس لەوە دەكەن خراپى شێوازی كشانەوەى هێزەكانى ئەمەريكا لە ئەفغانستان، ڕەنگە ببێتە هۆكارێک بۆ پاشەكشەى دووەم لە سووریا، پێويستە ئاماژە بەوەش بكرێت، بوونى ئەمەريكا لەسووريا بەراورد بە ئەركى دروستكردنى دەوڵەت لە ئەفغانستان و عێراق بەر لە (2011) زۆر سنووردارتره.
كەواتە ئەوەی هێزەكانی ئەمەریكای لە سووریا هێشتێتەوە شەقامی ئەمەریكییە، شەقامی ئەمەریكیش پەیوەستە بە دۆخی سەربازی ئەو وڵاتە، هەركات سوپای ئەمەریكا یاخود بەرژەوەندی ئەمەریكا بكەوێتە مەترسیەوە ئەگەری گۆڕینی هەیە.
يەكێك لە بەربەستەكانى كشانەوەى هێزەكانى ئەمەريكا، هەڕەشەكانى توركيايە بۆ سەر رۆژئاواى كوردستان، لەبەرانبەردا پێشنيازى ئەوە خراوەتە بەردەم ئەمەريكا كە هەوڵبدات، لە گفتوگۆ ستراتيژييە قووڵەكان بە شێوەيەكى رانەگێندراو ئەنقەرە بەشدار پێبكات، بۆ ئەوەش فۆكەس بخاتە سەر دۆسيە و گرێبەستە گەورەكانى وەك، بەهێزكردنى پەيوەندى دوولايەنە سەبارەت بە قەيرانى ئۆكراينا، هەڵوەشاندنەوەى گرێبەستى سيستەمى (ئێس 400)ى رووسى، پێداچوونەوە بە سياسەتى ئەمەريكا بەرانبەر هێزە كوردييەكان لە سووريا، دووبارە گێڕانەوەى توركيا بۆ پڕۆگرامى فڕۆكەى (ئێف 35) هەوڵدان بۆ بەدەستهێنانى كۆنگرێسى ئەمەريكا بۆ فڕۆشتنى فڕۆكەى (ئێف 16) بە ئەنقەرە، داڕشتنەوەى رێككەوتنەكان بە جۆرێك رێگە نەدات رووسيا لە سووريا فشار بخاتە سەر هێزەكانى توركيا و گرووپەكانى نزيك لەو وڵاتە.
سەرەڕای دڵنیاییەكانی ئەمەریكا بۆ مانەوەیان لە سووریا، بەڵام لایەنە سیاسییەكانی رۆژئاوای كوردستان بەتەنیا پشتیان بەو بەڵێنانە نەبەست، بۆیە لە رێگەی دەستپێشخەری و هەوڵەكانی رووسیا بۆ نزیك بوونەوە لە سووریا دەستیان بە دانووستاندن كرد.
دەستپێكردنى گفتوگۆكانى هەسەدە لەگەڵ حكوومەتى سووريا
لەدواى كشانەوەى هێزەكانى ئەمەريكا لە ئەفغانستان، هێزەكانى رۆژئاواى كوردستان هەوڵى نزيكبوونەوەيان لە حكومەتى سووريا دا، لە دووى ئەيلوولى ساڵى رابردوو ئیلهام ئه‌حمه‌دى هاوسه‌رۆكى ئه‌نجوومه‌نى سووریاى دیموكرات "مه‌سه‌ده" كه پاڵپشتیان بۆ باڵى سیاسى هێزه‌كانى سووریاى دیموكرات رايگەياند، “رێككه‌وتنى سوورى- سوورى" وەك تاكه شوێنگره‌وه بۆ وه‌ستاندنى ده‌ستوه‌ردانى وڵاتانى تر دەزانن، له‌و رووانگه‌یه‌وه ئلهام ئاشكراى ده‌كرد، هه‌وڵێك هه‌یه بۆ كردنه‌وه‌ى كه‌ناڵى گفتوگۆكردن له‌گه‌ڵ رژێمى سووریا و هاوكات نایشارێته‌وه كه هه‌وڵ ده‌درێت فشار بخرێته سه‌ر ئه‌مریكا بۆئه‌وه‌ى زیاتر پاڵپشتى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى خۆسه‌ر له رۆژئاواى كوردستان بكات.
ده‌رویش خه‌لیفه چاودێرى سیاسى بۆ رۆژنامه‌ى عه‌ره‌بى جه‌دید سه‌رنجى خۆى له‌سه‌ر ئه‌و لێدوانه‌ى ئیلهام ئه‌حمه‌د داوه و رایگەیاند، "هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه ئەنجوومەنى سورياى ديموكرات په‌یوه‌ندى له‌گه‌ڵ رژێم نه‌پچڕاندووە، به‌ڵام وه‌ك پلانى دووه‌م سه‌یرى رێككه‌وتن له‌گه‌ڵ رژێم ده‌كات به تایبه‌تى له‌و كاته‌ى رێگه به هێزه‌كانى توركیا بدرێت هێرش بكه‌نه سه‌ر رۆژئاواى كوردستان."
ئەنجومەنى سوورياى ديموكرات پەيوەندى لەگەڵ بەشدار ئەسەد نەپچڕاند
دواى ئەوەى لە كۆتايى ساڵى رابردوو حكومەتى توركيا هەڕەشەى ئۆپراسيۆنى سەربازى بۆ سەر رۆژئاواى كرد، لە مانگى تشرينى دووەم جمووجوڵێكى بەرفراوانى سياسى لە نێوان لايەنە سياسيەكانى سووريا دەستێكى بەرپرسانى هەسەدە لەگەڵ حكومەتى سووريا دانوستاندنەكانيان دەست پێكرد، هەردوولاش خۆيان بۆ بووبەڕووبوونەوەى سووپاى توركيا ئامادەكرد.
يەكێك لەو هەنگاوانەى هەسەدە بەرانبەر سوپاى سووريا لەدوای ساڵێك و سێ مانگ كۆتایی به ئابڵوقه‌ی سه‌ر هێزه‌كانی به‌شار ئه‌سه‌د له قامیشلۆی باكووری رۆژهه‌ڵاتی سووریا هێنا، ئادار خه‌لیل یه‌كێك له سه‌ركرده‌كانی هه‌سه‌ده رایگه‌یاند، "ئاماده‌ین گفتوگۆی بێ مه‌رج له‌گه‌ڵ سووریا بكەین". دانووستاندنەكانى نێوان سووريا و هێزە كوردييەكان بە نێوەنگيرى حكومەتى رووسيا بەرێوە دەچوو.
رۆڵى رووسيا لە نێوەندگيرى سووريا و هەسەدە
لە مانگى تشرينى يەكەمى ساڵى رابردوو رووسيا وەك نێوەندگير لەنێوان لايەنەكانى سووريا دەستى بە هەوڵەكانى كرد، ميخائيل بۆگدانۆف، رايگەياند، "رووسيا وەك نێوەندگير دەسى بە هەوڵەكانى لەنێوان لايەنەكانى سووريا كردووە، ئەوەش بە ئامانجى پارێزگارييە لە خاكى سووريا لە ئەگەرى ئۆپراسيۆنى سەربازى توركيا."
ئەو هەوڵانەى رووسيا بۆ ئەوە بوو پارێزگارى لە متمانەى (هەسەدە) بكات و جەخت لەسەر ئەوە بكاتەوە، مۆسكۆ دەتوانێت بەرژەوەندييەكان بپارێزێت، هەوڵێكى تريشى بۆ ئەوە بوو هەسەدە لە ئەمەريكا دوورتر بخاتە و پەيوەندييەكانى لەگەڵ ئەو هێزانە بەهێزتر بكات، چونكە بەهێزكردنى پەيوەندييەكان لەگەڵ هەسەدە و بيركەى نێوەندگيرى وادەكات رۆڵى رووسيا لە باكوورى رۆژئاواى كوردستان بەهێزتر بێت، ئەوەش دەرفەت بۆ سووريا هێزە كوردييەكان دەرەخسێنێت سازشى زياتر بۆ يەكتر بكات.
خواستێكى ترى مۆسكۆ ئەوە بوو هەسەدە خواستەكانى پەيوەست بە ئيدارەى خۆبەرێوەبردن كەمتر بكاتەوە، هەوڵيدەدا هەسەدە رازى بێت بچێتە چوارچێوەى دامەزراوەكانى حكومەتى سووريا، لەگەڵ هەبوونى پەراوێزێكى دياريكراو لە سەربەخۆيى. لەو هەوڵانەشى رووسيا هەندێك دەستكەوتى لە باكوورى رۆژهەڵاتى سووريا بەدەست هێنا.
پاشەكشەى ئەمەريكا بەرانبەر رۆژئاواى كوردستان
لە ماوەى رابردوو رێگەدانى توركيا بە وەرگرتنى سويد و فينلەندا، كاريگەرى لەسەر هەڵوێستى ئەمەريكا بەرانبەر توركيا هەيە، هەروەها پێشتريش جۆرێك لە بێدەنگى ئەمەريكا بەرانبەر هێرشەكانى توركيا هەبوو، جويس كەرەم، رۆژنامەنووس و وانەبێژ لە زانكۆى جۆرج واشنتن ئەو پەيوەنديە بە مانگى هەنگوينى نێوان بايدن و ئەردۆغان ناودەبات، بەهۆى ئەوەى ئەردۆغان توانى رێگە بۆ فرۆشتنى گەنمى ئۆكراينا بكاتەوە، هەروەها رێگەى دا سويد و فينلەندا لە ناتۆ وەربگرێن، ئەوە وايكردووە ئەمەريكا چاوپۆشى لە هەندێك شتى توركيا دژ بە رۆژئاواى كوردستان بكات.
لە توێژينەوەيەكى پەيمانگەى واشنتن هاتبوو، "ئێستا كاتى ئەوە هاتووە واشنتن لە گفتوگۆ ستراتيژييە قووڵەكان بە شێوەيەكى رانەگێندراو ئەنقەرە بەشدار پێبكات، بۆ ئەوەش فۆكەس بخاتە سەر دۆسيە و گرێبەستە گەورەكانى وەك، بەهێزكردنى پەيوەندى دوولايەنە سەبارەت بە قەيرانى ئۆكراينا، هەڵوەشاندنەوەى گرێبەستى سيستەمى (ئێس 400)ى رووسى، پێداچوونەوە بە سياسەتى ئەمەريكا بەرانبەر هێزە كوردييەكان لە سووريا، دووبارە گێڕانەوەى توركيا بۆ پڕۆگرامى فڕۆكەى (ئێف 35) هەوڵدان بۆ بەدەستهێنانى كۆنگرێسى ئەمەريكا بۆ فڕۆشتنى فڕۆكەى (ئێف 16) بە ئەنقەرە، داڕشتنەوەى رێككەوتنەكان بە جۆرێك رێگە نەدات رووسيا لە سووريا فشار بخاتە سەر هێزەكانى توركيا و گرووپەكانى نزيك لەو وڵاتە."
دەستەواژەى پێداچوونەوە بە سياسەتى ئەمەريكا بەرانبەر هێزە كوردييەكان بەجۆرێك ئەوە دەردەخات، ئەمەريكا پەيوەندييەكانى وەك پێشوو لەگەڵ هێزە كوردييەكان گەرم نييە، لەكاتى كاردانەوەش بەرانبەر لێدوانى ئەردۆغان بۆ دەستپێكردنى ئۆپراسيۆنەكان دژ بە رۆژئاواى كوردستان، كاردانەوەيەكى زۆر لاوەكى بوو، هيچ هەڕەشەيەكى لە توركيا تێدا نەبوو.
لە ماوەى رابردوو توركيا چەندين بەرپرسى هێزەكانى سوورياى ديموكراتى بە درۆن كردۆتە ئامانج، بەڵام هەڵوێستى ئەمەريكا بەرانبەر ئەو هێرشانەى ئەمەريكا زۆر لاوازە، هيچ هەڵوێستى جدديان نەبووە، بەڵكو ئەمەريكا لێدوانەكانى لەسەر ئۆپراسيۆنى سەربازى چڕكردۆتەوە.
جۆش رۆگين، رۆژنامەنووسى ئەمەريكى بابەتێكى لە رۆژنامەى (واشنتن پۆست)ى ئەمەريكى نووسيووە، نووسەر لەو بابەتە تيشكى خستۆتە سەر پاشەكشەى ئيدارەى ئەمەريكا بەرانبەر سووريا.
لە بەشێكى نووسينەكەى هاتووە، جۆ بايدن، سەرۆكى ئەمەريكا لە ماوەى رابردوو سەردانى رۆژهەڵاتى ناوەڕاستى كرد، ئەو سەردانە دەريخست ئيدارەى بايدن دەستبەردارى سەركردايەتيكردنى چاسەرى قەيرانى سووريا بوو، ئەو پێشتگوێخستنە بۆتە هۆى پاشەكشەى بەرژەوەندييەكانى ئەمەريكا و ناوچەكە، ئاسايشى ناوچەكە دەكەوێتە بەر هەڕەشەكانى رووسيا و ئێران.
سەبارەت بە دۆخى سوورياش بايدن لەو گەشتەى كە چوار رۆژى خاياند بايدن بە ئاشكرا باسى قەيرانەكانى ئەو وڵاتەى نەكرد، ئەوەش بەڵگەيە لەسەر ئەوەى رووسيا و چين لەو ناوچەيە پێگەيان بەهێز بووە، بايدنيش هيچ بيرۆكەيەكى نەبوو بۆ چارەسەركردنى قەيرانى سووريا، هيچ هۆشدارييەكيشى نەدايە وڵاتى كەنداوى عەرەبى.
ئەو نووسەر ئاماژە بەوەش دەكات بايدن لە كاتى كانديدبوونى رەخنەى توندى لە دۆناڵد ترامپ دەگرت، كە هەوڵى زياتر نادات بۆ رێگرى لە توركيا كە هێرش دەكاتە سەر كوردەكانى هاوپەيمانى وڵاتەكەى لە باكوورى رۆژهەڵاتى سووريا.
بايدن ئەو ديپلۆماسيەى ئێستا بۆ رووسيا ئێران جێنهێشت، لە چەند رۆژى رابردوو لەگەڵ توركيا لەسەر پرسى سووريا كۆبوونەوە، ئەمەريكاش هيچ ئامادەييەكى لەسەر مێزى گفتوگۆكان نەبوو.
وه‌لید چۆلی، به‌ڕێوه‌به‌ری نوسینگه‌ی په‌یوه‌ندییه‌كانی ناوه‌ندی فورات بۆ توێژینه‌وه، كه باره‌گاكه‌ی له قامشلۆیه‌وه باسی له‌وه‌كرد، "له لوتكه‌ی تاران رێكه‌وتن كراوه بۆ ئه‌وه‌ی توركیا به‌رده‌وامی بدات به وه‌شاندنی گورز له رێی درۆنه‌وه له به‌رامبه‌ر ره‌تكردنه‌وه‌ی ئه‌نجامدانی ئۆپراسیۆنی وشكانی، ده‌بو هه‌ڵوێستی ئه‌مه‌ریكا توند بوایه دژ به ئۆپراسیۆنه‌كانی توركیا به‌تایبه‌ت كه كاركردنی هه‌ردولا به‌رده‌وامه دژ به تیرۆر و هیچ جیاوازییه‌كیش نییه له نێوان شه‌ڕی وشكانی و ئاسمانی و هه‌ردوكیان ته‌گه‌ره له به‌رده‌م ئۆپراسیۆنه‌كانی دژ به تیرۆر دروست ده‌كه‌ن."
نیكۆلاس هاریس، پسپۆڕی ئه‌منی له په‌یمانگای نیولاینز (باره‌گاكه‌ی له واشنتنه) پێیوایه، "ئه‌مه‌ریكا كه‌ناڵی هه‌واڵگری نهێنی له‌گه‌ڵ توركیادا هه‌یه‌و توركیاش ئه‌و كه‌ناڵه‌ی قۆستوه‌ته‌وه بۆ ئه‌نجامدانی هێرشه‌كانی به درۆن له خاكی سووریادا."
هەروەها پێشى وايە، "واشنتن پێیوایه ئه‌و هێرشانه باجێكی قبوڵكراون له به‌رامبه‌ر رێگری له ئه‌نجامدانی هێرشی به‌رفراوانی توركیا دژ به هێزه‌كانی سووریای دیموكرات."
دواين هەوڵى ئەمەريكا
رۆژى پێنجى تەمووز، نێچیرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان، لەگەڵ لینزى گرام، سيناتۆرى ئەمەريكى و شاندێكى یاوه‌رى كۆبوونەوە، کە پێکهاتبوون له خاتوو ئالینا ڕۆمانۆوسكى باڵیۆزى ئه‌مه‌ریكا له عیراق و جه‌نه‌رال جۆن برێنان فه‌رمانده‌ى هێزى هاوپه‌یمانیى نێوده‌وڵه‌تى و ژماره‌یه‌ك دیپلۆماتكار و پله‌دارانى سه‌ربازیى ئه‌مه‌ریكى، بەگوێرەى راگەيێندراوى سەرۆكايەتى هەرێمى كوردستان، "له كۆبوونه‌وه‌یه‌كدا دۆخى عیراق و پرۆسه‌ى سیاسیی وڵات، دوایین پێشهاته‌كانى شه‌ڕى دژى تیرۆر، په‌یوه‌ندییه‌كانى هه‌ولێر ـ به‌غدا و گفتوگۆى چاره‌سه‌ركردنى كێشه‌كانى نێوانیان، دۆخى سووریا و پرسى كورد له‌و وڵاته، تاوتوێ كران."
لەو سەردانەى بۆ ئەو ناوچەيە گرام لەگەڵ جۆن بريان، فەرماندەى هێزى هاوپەيمانى نێودەوڵەتى لە عێراق و سووريا و چەند بەرپرسێكى تر سەردانى رۆژئاواى كوردستانى كرد و لەگەڵ بەرپرسانى (هەسەدە) و ئيدارەى خۆسەرى كۆبوونەوە، بەگوێرەى زانيارييەكان سەردانەكەى گرام بۆ هەرێمى كوردستان و عێراق و توركيا بۆ لێكنزيكردنەوەى ئيدارەى رۆژئاواى كوردستان و حكومەتى توركيا بوو، بۆ ئەوەى ناوچەيەكى دابڕاو لەژێر سەرپەرشتى حكومەتى هەرێمى كوردستان دروست بكرێت.
پێش ئەو سەردانە لينزى گرام لە ديدارێكى تۆڕى فۆكس نيوزى ئەمەريكى رايگەياند، "ئەو ئاڵنگەريانەى رووبەڕووى ئەو هێزانە دەبێتەوە كە لە تێكشاندنى داعش هاوكارمان بوو، ئەوەيە چۆن هاوكاريان بكەين، بەبێ ئەوەى ئاسايشى نەتەوەيى توركيا پاشەكشە بكات، ئەو كێشەيە ئيدارەكانى كۆمارى و ديموكراتەكانى هەراسان كردووە، بەڵام يەك شت هەيە جەختى لەسەر دەكرێتەوە، چارەسەكردنى ئەو كێشەيە بە پشتگوێخستنى نابێت، ئيدارەى بادين و ترامپ وەك يەك كاريان لەسەر چارەسەكردنى كردووە، بەڵام بەهۆى ئەو ئاژاوەى جيهانى گرتۆتەوە ئەو پرسەى خستۆتە سەر ئاگرێكى كز."
گرام جەختى لەسەر ئەوەش كردووە پێويستە گۆنگرێس و بايدن پێكەوە كار لەسەر دۆزينەوەى چارەسەرێك بۆ دۆخى سووريا پێشەى ئەوەى لەدەست دەرچێت."
بەڵام سەرەڕاى ئەو هەوڵانەش تا ئێستا ئەوەى ديارە رووسيا بە بايەخى زۆر زياتر بە دۆخى سووريا دەدات، ئيدارەى ئێستاى ئەمەريكا وەك پێويست بايەخ بە دۆخى سووريا نادات، بۆيە ئێستا رووسيا بۆتە لايەنى سەرەكى، ئەوەش وايكردووە هێزەكانى رۆژئاواى كوردستان پشت بە هەنگاوەكانى مۆسكۆ ببەستن.
لە راگەيێندراوى لووتكەى تارانيش، هەريەك لە رووسيا و ئێران ئۆپراسيۆنى سەربازى توركيايان بۆ سەر رۆژئاواى كوردستان رەتكردەوە.
0 لێدوانەکان
Karla Gleichauf
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment
M Shyamalan
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment
Liz Montano
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment