Nuce Logo

نووسەر لە سەرەتاى راپۆرتەكەى ئاماژەى بەوە كردووە، كە  لە (١٠)ى نیسان میسڕ ئامادەیى خۆى راگەیاند بۆ رێككەوتن لەگەڵ لیبیا و چاد، بە مەبەستى دروستكردنى رێگەیەكى نوێ بۆ بەستانەوەى ئەو سێ وڵاتە بە یەكەوە و كردنەوەى دەرگا لەبەردەم بەرهەمەكانى چاد بۆ بازاڕەكانى میسڕ.

ئامانجى سەردانى شاندى هەواڵگرى میسڕى بۆ چاد

ئەو سەردانەى دوایى سەردانى شاندێكى سەربازى میسڕى بۆ چاد بوو، سەردانى ئەو شاندە باڵایەى سەربازیى بۆ چاد بە ئامانجى بەهێزكردنى هەماهەنگى دوولایە و گفتوگۆكردن بوو سەبارەت بە رێگەكانى نەهێشتنى رێكخراوە تیرۆرستیەكانى ناوچەكانى باكوور و ناوەڕاستى ئەفریقیا.

نووسەر دەنووسێت، "میسڕ پێشتر هەوڵى داوە بۆ نزیكبوونەوەى زیاتر لەگەڵ چاد لە رێگەى هەوڵدان بۆ پاڵپشتى دوولایەنە، لە پێنجى ئادار هالە زاید وەزیرى تەندروستى میسڕى رایگەیاند، میسڕ هاوكارى پزیشكى پێشكەش بە چاد كردووە بۆ نەهێشتنى ڤایرۆسى كۆڕۆنا، هەروەها چارەسەرى خؤرِايى پێشكەش بە هاووڵاتيانى چاد كرد، نەخۆشخانەى تایبەت بە نەشتەرگەرى چاوى بۆ دروستكردوون، بانگهێشتى پزیشكانى پسپۆڕى  چادى كردووە، بۆ راهێنان لە نەخۆشخانەكانى سەر بە وەزارەتى تەندروستى میسڕى."

میسڕ لە رێگەى دەزگاى هەواڵگرییەوە هەوڵى بەهێزكردنى پەیوەندى لەگەڵ چاد دەكات

ماڵپەڕى"عەرەبى جەدید" لە هەشتى ئادار راپۆرتێكى بڵاوكردەوە، كە لە چەند پشتى بە چەند سەرچاوەیەك بەستبوو، كە "لیوا عەباس كامل سەرۆكى دەزگاى هەواڵگرى میسڕى لە مانگى رابردوو دوو سەردانى بۆ چاد كردووە، چاوى بە بەرپرسانى چاد كەوتووە، ئامادەیى میسڕى دەربڕییوە لە ئاستى باڵاى پاڵپشتى سەربازى و ئەمنى و تەكنینكى بۆ چاد لە رێگەى رێكخستنى مانۆڕى سەربازى و پێدانى هاوكارى تایبەت بە سوپاى چاد."

بەگوێرەى خودى سەرچاوەكان، "كامل لەگەڵ بەرپرسانى چاد رێككەوت لەسەر ئاڵوگۆڕى سەردانى سەرۆكایەتى لە داهاتووە، ئاماژەى بەوەش كردووە میسڕ بایەخى دەگۆڕێت بۆ چاد، كە راپۆرتە هەواڵگرییەكانى میسڕى جەخت لەسەر ئەوە دەكەنەوە: توركیا هەوڵ دەدات پێگەى خۆى لە چاد و سەرجەم ناوچە كەناراوییەكانى ئەفریقیا بەهێز بكات".

لەسەر بانگهێشتى توركیا چاد میواندارى كۆنگرەیەكى نێودەوڵەتى دەكات

لە راپۆرتەكەى (مۆنیتۆر) هاتووە" چاد ئامادەیە میواندارى كۆنگرى نێودەوڵەتى بكات، كە (پەیمانگەى كۆڕبەندى گەشتوگوزارى جیهانى لە توركیا) بانگهێشتى كردووە، ئامانج لە بانگهێشتكردنە بەهێزكردنى گەشتوگوزارە لەو وڵاتە وزیادكردنى وەبەرهێنانى گەشتوگوزار و ژمارەى سەردانیكەرانى دەرەوەیە بۆ ئەو وڵاتە، لە مانگى كانوونى یەكەمى (٢٠٢٠) وەزارەتى گەشتوگوزارى چاد لەگەڵ (پەیمانگەى كۆڕبەندى گەشتو گوزارى جیهانى لە توركیا) رێككەوتن بۆ هەوڵدان لەسەر بەهێزكردنى گەشوگوزار لە چاد."

توركیا لە كۆنگرەیەكى نێودەوڵەتى میواندارى چاد دەكات

هیبە بەشبیشى مامۆستاى زانستە سیاسیەكان لە (پەیمانگەى لێكۆڵینەوەى ئەفریقیا) لە زانكۆى قاهیرە بە ماڵپەڕى (مۆنیتۆر)ى رایگەیاند، "ئەو كاتەى ئاشكرابوو، كە میسڕ دەستى بە جووڵەكردووە بۆ وڵاتانى ئەفریقیا دواى چەند ساڵێك لە پشتگوێخستن بوو" گوتیشى، "ئەفریقیا چەندین سیستەمى پێشووى بۆ چەندین دەیە بە پشتگوێخراوى مایەوە، بەڵام هەوڵەكانى توركیا لە بەهێزكردنى پێگەى خۆى لە چاد زەنگى مەترسى بۆ میسر لێدا، قاهیرة دواكەوت لە پەیبردن بە گرنگیدانى دروستكردنى پەیوەندى لەگەڵ وڵاتانى ئەفریقیا، ئەوە لە كاتێكدایە توركیا بەكردەیى بوونى بەهێزى لە چاد هەیە".

لە (٢٤)ى مانگى تشرینى دووەمى (٢٠٢٠) رەجەب تەیب ئەردۆغان پەیوەندى تەلەفۆنى لەگەڵ ئیدریس دێبى سەرۆكى كوژراوى چاد ئەنجام دا، جەختى لەسەر ویستى ئەنقەڕە كردەوە بۆ قووڵكردنەوەى هاوكارى بازارگانى و ئابوورى لەگەڵ ئینجامینا لە هەموو بوارەكان.

راپۆرتەكە ئاماژەى بەوە كردووە لە كاتى بڵاوبوونەوەى پەتاى كۆڕۆنا توركیا بە چڕى هاوكارى چادى كرد، لە (٢٦)ى ئایارى ( ٢٠٢٠)  وەزارەتى بەرگرى توركیا فرۆكەیەكى بارهەڵگرى رەوانەى چاد كرد، كە هاوكارى پزیشكى باركردبوو، بۆ رێگریكردن لە بڵاوبوونەوەى پەتاى كۆڕۆنا. لە (١٨)ى مانگى حوزەیرانى (٢٠٢٠) بەڕێنمایى رەجەب تەیب ئەردۆغان فرۆكەیەكى ترى بارهەڵگرى توركى بەرەو چاد بەڕێكەوت، كە هاوكارى پزیشكى ئۆتۆمبیڵى فریاگوازرى باركردبوو، لە بنكەى ئیتیمسجوتى ئاسمانى توركیا لە چاد نیشتەوە".

لە (٢٥) مانگى حوزەیرانى (٢٠٢٠) لیوا ئەحمەد مسمارى وتەبێژى سوپاى نشتیمانى لیبیا رایگەیاند، "توركیا هەوڵەكانى خستۆتە گەڕ لە پێناو چوونى زیاترى بۆ وڵاتانى ئەفریقیا، لەوانەش نەیجیر و چاد و ناوچەى نیچمە دوورگەى ئەفریقیا"

هه‌ژموونى توركیا لە ئەفریقیا

لە بەشێكى ترى قسەكانى هیبە بەشبیشى لە راپۆرتەكە هاتووە، "توركیا قەیرانەكانى چادى قۆستەوە، كە قەیرانى هەژارى و برسێتى و تیرۆر و ململانێى ناوخۆى بوو" هیبە پێى وایە توركیا هەوڵدەدات پێگەى خۆى لە هەموو ئاستەكانى چاد بەهێز بكات، لەسەر ئاستى فێركردن، یا ئابوورى، یا سەربازى، ئەوەش بە ئامانجى دروستكردنى نفوزییەتى لە ئەفریقیا، بۆ دەستبەسەرداگرتنى تەواوى لیبیا و تەنگەكردنەوەى میسڕ".

توركیا بۆ بەهێزكردنى پێگەى خۆى قەیرانەكانى چادى قۆستەوە

راپۆرتەكە ئاماژەى بەوەش داوە ئاژانسى هەماهەنگى و هاوكارى توركیا(تیكا) لە پێنجى مانگى ئایارى (٢٠٢٠) دروستكردنى قوتابخانەیەكى پراكتیكى كشتوكاڵى لە چاد راگەیاند، ئەوەش لە پێناو گەشەپێدانى كشتوكاڵ لەو وڵاتە ئەفریقیە، مەلیح مەقاهید ئەتیس رێكخەرى ئاژانسى هاوكارى هەماهەنگى توركیا لە چاد رایگەیاند: "دروستكردنى ئەو قوتابخانەیە لەو كاتە لە چوارچێوەى پرۆژەى كۆمەڵگەى دۆستایەتى چاد و توركیایە، كە بەشدارى گەورەى هەیە لە بەرەو پێشبردنى ئەو وڵاتە".

هیبە بەشبیشى گەنگەشەى ئەوە دەكات، كە چاد نوێنەرایەتى پرسى ئاسایشى نەتەوەیى میسڕ دەكات، بەو پێیەى وڵاتێكە رۆڵى تایبەتى هەیە، لەوەى كاریگەرى لەسەر بارودۆخى سوودان و لیبیا وەك یەكە، لە بەشێكى ترى قسەكانى دەڵێت، "دەكرێت دروستكردنى ئاژاوە لە ناوچە سنوورییەكانى میسڕ ببێتە هەڕەشە بۆ چاد، هەروەها چاد خاوەنى رێگەیەكى راستەوخۆیە بە دارفۆرى سوودانى دەبەستێتەوە، بە جۆرێكە هیچ هێزێكى چادى لێ نییە، هەروەها رێگەى بیابانى هەیە چاد بە لیبیا دەبەستێتەوە، كە لەو رێگەیەوە چەك و خەڵك دەگوازرێتەوە، بۆیە باڵادەستبوونى توركیا لە چاد هەڕەشەیە بۆ ئاسایشى میسڕ".

ئایا قاهیرە رێگە لە باڵادەستى توركیا دەگرێت لە ئەفریقیا؟

لە راپۆتەكە هاتووە، شەفا عەفارى نووسەر و چاودێرێكى سیاسى ئەریترى پسپۆڕ لە كاروبارى ئەفریقیا پاڵپشتى قسەكانى هیبە بەشبیشى دەكات، لە لێدوانێكى بەماڵپەڕى(مۆنیتۆر)ى رایگەیاند، "ئەو ئاراستەى میسڕ بەرەو چادى گرتوویەتى ئامانجەكەى روونە، ئەویش پارێزگارى لە ئاسایشى نەتەوەیى خۆى، لە بەرامبەر هەر هەڕەشەیەك، چونكە چاد درێژبوونەوەیەكى هەیە بۆ قووڵایى ستراتیژى لە میسڕ"

میسڕ بوونى توركیا لە چاد بە مەترسى دەزانێت بۆ سەر ئاسایشى نەتەوەیى خۆى

عەفارى ئاماژەى بەوە كرد، "قاهیرە هەنگاوى ناوە بۆ رێگریكردن لەبەردەم باڵادەستى توركیا لەو ناوچەیە، كە هەوڵدەدات لەرێگەى پاڵپشتى لۆجستى و سەربازیە بۆ چاد باڵادەستى توركیا كەم بكاتەوە لەو وڵاتە، گوتیشى"لە چوارچێوەى سەردانى كۆتایى سەرۆكى دەزگاى هەواڵگرى میسڕ بۆ چاد رێگەكانى پاڵپشتى سەبازى و لۆجستى، كە قاهیرە لە بوارى نەهێشتنى تیرۆر و گروپە چەكدارەكان پێشكەشى چادى دەكات گفتوگۆى لەسەر كراوە".

بۆ بەهێزكردنى پێگەى خۆى توركیا ئامادەیە رێككەوتن لەگەڵ وڵاتانى دراوسێى لیبیا بكات

لە (٢٧) تەمووزى (٢٠٢٠) حكومەتى توركیا لە راپۆرتێكى دا ئاماژەى بەوە دا، كە رێككەوتنى سەربازى لەگەڵ نەیجير واژۆ كردووە، ئامادەیى نیشانداوە رێككەوتنى هاوشێوە لەگەڵ وڵاتانى دراوسێى لیبیا واژۆ بكات، لەوانەش چاد، ئەوەش لە چوارچێوەى ئەو هەوڵانە بوو توركیا دەسەڵاتى خۆى بەسەر لیبیاوە بەهێز دەكرد. عەفارى لەو بڕوایە دایە" میسڕ دەیەوێت پێگەى خۆى لە چاد بەهێز بكات، چونكە قاهیرە دەیەوێت قەرەبووى ئەو زیانانە بكاتەوە كە لە لیبیا لێكەوت، دواى ئەوەى حكومەتى ویفاقى نیشتمانى بە پاڵپشتى توركیا خەلیفە حەفتەرى سەركردەى سوپاى نیشتمانى لیبیاى شكست پێهێنا، ئەوەش بووە هۆى زیادبوونى نفوزى توركیا لە لیبیا".

میسڕ لە هەوڵى ئەوەدایە قەرەبووى زیانەكانى پشتگوێخستنى وڵاتانى ئەفریقیا بكاتەوە

نووسەرى  ئەو راپۆرتەكە ئاماژە بەوە دەكات، "لە دووى حوزەیرانى(٢٠٢٠) حەفتەر رووبەڕووى زنجیرەیەك شكست بوویەوە لەسەر دەستى حكومەتى ویفاقى نيشتمانى، ئەوەش پاڵى پێوەنا بەتەواوى لە تەڕابلوس بكشێتەوە، لە (٢٠)ى حوزەیرانى (٢٠٢٠) عەبدولفەتاح سیسى سەرۆكى میسڕ رایگەیاند: پارێزگاى سیرت و جەفرەى لیبیا سەبارەت بە میسڕ (هێڵى سوورن) ئەوەش لە ترسى دەستەبەسەرداگرتنى بوو لە لایەن حكومەتى ویفاقى نيشتمانى بە پاڵپشتى توركیا لەسەر سنوورى رۆژهەڵاتى لیبیا لەگەڵ میسڕ".