Nuce Logo

سەرنجێك لەسەر روانینى هەندێك نووسەرى كورد بەرانبەر ململانێى ناتۆ و توركیا.

كێشەى كورد ئەوە نییە نەیارى زۆرە، كێشەى ئەوەیە شارەزاى نەیارەكانى نییە، هەمیشە بەهۆى نەشارەزایى و خۆبەگەورەزانى پێگەى نەیارەكانى بە بچووك دەزانێت، زۆر بەسادەیى لە بەرژەوەندى نێوان وڵاتان دەڕوانێت، تێروانى بۆ ململانێى سیاسى نێوان وڵاتان، هەمان تێروانینە بۆ ململانێى حیزبە كوردییەكان، چۆن لە ڕابردوو هەركات حیزبەكان شەڕیان دەبوو پەلامارى هەموو شتێكى یەكتریان دەدا، بۆ نموونە لە شەڕى ناوەخۆ یەكێتى هەرچى خەڵكى پارتى لە دەڤەرى سلێمانى هەبوو رەوانەى هەولێرى كرد، پارتیش بەهەمان شێوە رەوانەى سلێمانى كردن.

ئێستاش وادەزانن لە ململانێى سیاسى نێودەوڵەتى بەو جۆرەیە، بەڵام ئەگەر سەیرى ململانێ سیاسییەكان بكەین، كەمترین كات دەست بۆ هەموو كارتەكان دەبردرێت، كۆمەڵێك بەرژەوەندیى هاوبەش هەیە دەیپارێزن، لە چەند ساڵى رابردوو ئیسرائیل، ئیمارات، میسر، فەڕەنسا، سعودیە، زۆرترین ململانێیان لەگەڵ توركیا هەبوو، بەڵام لەبوارى بازرگانى كە كۆڵەگەیەكى بەهێزى وڵاتە نەك دەستكارى نەكرا، بەڵكو ساڵانە بەرز دەبۆوە، لەبوارى ئەمنى هەندێك لاواز دەبوو، بەڵام ئەو پەیوەندیە هەر بەردەوام بوو، مەگەر دۆسیەى ناكۆكیەكان زۆر گەورە بووبێت، ئەوكات نزیک دەبوونەوە لە وەستان، بەڵام هەركاتیش ناچار بووبن هاوكارى یەكتریان كردووە.

كورد لە توركیا چوارچێوەى سنوورى جوگرافى ئەو وڵاتەیە، ئەگەر وڵاتێكیش بەناوى مافى مرۆڤ لەسەرى بێتە وەڵام دژ بە پێشێلكارییەكانى كورد هەڵوێست وەربگرێت، لەچوارچێوەى سنوورێكى زۆر دیاریكراوە، بۆیە ماوەكەشى سنووردار دەبێت، چونكە لەقۆناغێكى تر لە زۆر رەوەوە پێویستى بە توركیا دەبێتەوە، کەواتە کورد ئەوەندە كارتێكى بەهێز نییە بتوانێت بۆ هەموو شتێك بەكارى بهێنێت و سازشى گەورە بەتوركیا بكات.

بۆ وڵاتێكى وەك سوید، بوون بە ئەندام لە ناتۆ دەستكەوتێکى گەورەیە، بۆیە ئێستا توركیا ناچارى دەكات هەڵوێستى بەرانبەر پەكەكە پێ بگۆڕێت، پێى بڵێت، "ئەوەى تۆ هاوكارى دەكەى دوژمنى منە، رێگە نادەم لەو رێكخراوە ببیت بە ئەندام."

هەندێك سازش هەیە ئەگەر توركیا بیكات، وڵاتانیش ئامادەیى ئەوەیان تێدا هەیە كورد بكەن بە قوربانى خواستەكانیان.

دواى ئەو لێدوانە لەسەر ئاستى ئەمەریكا و ناتۆ و هەردوو وڵاتى داواكار هاتنە سەر خەت.

لە یەكەم هەنگاودا وەزارەتى دەرەوەى سوید رایگەیاند، "ئێمە پەكەكە بە پارتێكى تیرۆرست دەزانین، بەڵام لەگەڵ پەیەدە پەیوەندى پەیوەندیمان وەك پەیوەندى ئەمەریكایە."

هەروەها ناتۆ رایگەیاند، "توركیا هاوپەیمانێكى گرنگە، پێویستە ئەو نیگەرانییەى کە هەیەتى نەهێڵدرێن."

ئەمەریكا رایگەیاند، "كار لەسەر روونكردنەوەى داواكارییەكانى توركیا دەكەین."

دواى ئەو ناكۆكیانە چەند بابەتێكى نووسەرانى كوردم لەسەر ئەو ناكۆكیە نوێیە خوێندەوە، رێك وادەزانن بەبێ حیسابكردن بۆ توركیا، ئەو دوو وڵاتە دەكرێن بە ئەندامى ناتۆ. 

ناكرێت وڵاتێك خاوەن پێگەیەكى جوگرافى گرنگ بێت، حەفتا ساڵ بێت ئەندامى رێكخراوى ناتۆ بێت، ئێستا بەهۆى چەند گروپێكى بچووك لەو دوو وڵاتە نیشتەجێن، توركیا بكەن بەقوربانیان. 

خواستى ئێمە ئەوەیە، حەزدەکەین ئەو دوو وڵاتە ببن بە ئەندامى ناتۆ و حیساب بۆ توركیاش نەكرێت، بەڵام دەبێت دان بەو راستییەش ببێنین توركیا پێگەیەكى زۆر گرنگى بۆ وڵاتانى رۆژئاوا هەیە، ئەردۆغانیش هەموو كات هەوڵدەدات ئەو پێگەیە بۆ بەرژەوەندییەكانى وڵاتەكەى بەكار بهێنێت.

بەپێچەوانەى حكومەتەكانى رابردوو، ئەو سووربوونەوەى ئەردۆغان بۆتە هۆكارى ئەوەى تا ئێستا وڵاتانى رۆژئاوا لەگەڵ هیچ سەرۆكى تورك بە ئەندازەى ئەردۆغان ناكۆك نەبن، ئەردۆغان ئەوەندەى بۆى بكرێت هەوڵدەدات لە دروستبوونى ئەو ناكۆکیانە دەستكەوتى هەبێت، بەڵام زۆرجارییش كە دەزانێت لەو قۆناغە كارتەكەى بایى ئەو داوا گەورە نییە، داواكەى رادەگرێت و هەوڵى دەرچەیەك دەدات.

هەركاتیش وڵاتانى رۆژئاوا رووبەرووى توركیا دەبنەوە، هەوڵدەن سزاكان بەبێ تەمبێكردن تێپەڕ نەكات، چونكە نایانەوێت پێگەى سیاسى و سەربازیى توركیا لاوازبێت، بەهۆى ئەوەى لە چەند ناوچەیەكى زۆر گرنگ بۆ ئەمەریكا و رۆژئاوا بۆتە رێگر لەبەردەم خواستەكانى رووسیا و چین، ئەوەش وایكردووە توركیا زۆر بەئاسانى لە زۆر پرس دژ بە وڵاتانى رۆژئاوا هەڵوێست وەربگرێت. 

كێشەى توركیا بەتایبەت لەگەڵ ئەمەریكا ئەوەندەى پەیوەندى بە كڕینى سیستەمى بەرگى (ئێس 400)ى رووسى هەیە، ئەوەندە پەیوەندى بە پرسى كوردەوە نییە، لە داهاتوو ئەمەریكا زۆر ناچاربێت، چۆن ئەفغانستانى رادەستى تاڵیبان كردەوە، رۆژئاواى كوردستان رادەستى سووریا دەكاتەوە، راستە ئێستا ئەمەریكا دەڵێت پاڵپشتى كورد دەكەم و دەستبەردانى كورد نابم، بەڵام دەبێ سەیرى مێژووى ئەمەریكا بكەین پڕیەتى لە پشتێكردن لە دۆستەكانى.

زۆرجار هەندێك نووسین دەبینم، زۆر بە گرنگى سەیرى ئەو پشتیوانیانەى ئەمەریكا دەكەن، لەبەرانبەردا ئەوەندە بە لاواز سەیرى توركیا دەكەن، توركیا ئەوەندە بەلاواز سەیرى كورد ناكات. 

لاوازى توركیا گەیشتە ئەو ئاستەى ئەوەى نووسەرى كورد پێى وابوو، "ئەمەریكا توركیا لە ناتۆ دەردەكات و هێزى كوردى جێگەى دەگرێتەوە." 

تەنانەت مایكڵ رۆبنیش گوتى، "پێویستە ئەمەریكا پشت لە توركیا بكات و باوەش بۆ كورد بكاتەوە."

دەبێت ئێمە حەقیقەتێكى تاڵ قبوڵ بكەین، لە خەیاڵێكى خۆش باشترە، كورد ئەو پێگە بەهێێزەى نییە، چونكە ئەگەر راستییە تاڵەكەمان قبوڵ بوو، ئەوكات دەتوانین خۆمانى بۆ ئامادە بكەین، بەڵام ئەگەر خەیاڵێكى خۆشمان قبوڵ كرد، پشتى خۆمانى لێ دەكەینەوە. 

كاتێكیش تێدەكەوین یەكسەر دۆستەكەمان تۆمەتبار دەكەین، بەڵام لە ڕاستیدا دەکرێ بە هۆى سادەیى خۆمان تێكەوتبین، چونكە هەر لەبنەڕەتەوە ئەوەى دەمانبینى خۆشەخەیاڵى بوو نەك حەقیقەت، دەبێت دان بەوە دەبنێن پاڵپشتى وڵاتان بۆمان خۆشخەیاڵییەكى كاتییە. 

کارە دروستەکە ئەوەیە حەقیقەتە تاڵەكە قبووڵ بكەین، ئێمە نابێت بەتەماى ئەو وڵاتانە بین، ئەگەر دەمانەوێت شت بین، دەبێ یەكتر قبوڵ بكەین و سنوور بۆ ناكۆكییەكانى خۆمان دابنێنین، نەك شەڕى یەكتر بكەین و سوكایەتى بە یەكتر بكەین. 

سادەترین نموونە ئەوەیە، لە رابردوو مەزوڵووم كۆبانییان كردە پاڵەوان، بەڵام هەر ئەوەندەى گوتى لەگەڵ، "كاك نێچیرڤان پەیوەندیم باشە"، ئیتر ئەو مەزوڵوومەى جاران نەما، چونکە لەسەروبەندى بڵاوبوونەوەى پەتاى كۆرۆنا چەند داواى هاوكارى پزیشكى كرد، كەس بەدەمییەوە نەچوو، بەڵام سەرۆكى هەرێمى كوردستان بەدەمیەوە چوو.

 كورد لەبرى ئەو هەڵوێستە بكات بەبنەمایەك بۆ كارى پێكەوە بوون و گرنگى كورد بۆیەكترى، بەڵام چونكە نەیارى پارتین با پارتیش هاوكارى بكات، ئیتر لێرە بەدواوە نابێت باسى ئەوەش بكات پێشتر پێى پاڵەوان بووە، ئەوە تێكەڵكردنى هەموو كارتەكانە، لەگەڵ پارتى ناكۆكن مافى خۆتە، بەڵام با ناكۆكیەش سنوورێكى هەبێت، وەك دۆستایەتەكەى ئەو وڵاتانەى لێ نەكرێت، كە پێمان وایە هەموو سنوورێكى تێپەڕاندووە، بەڵام لە خۆش خەیاڵیەك زیاتر نییە.