سه‌ردانی ئه‌ردۆغان بۆ قوبرس كێشه‌ی نوێى دروستکرد شیکاری

نوچەنێت:

توركیا پلانێكی فروانخوازی له‌ قوبرس راگه‌یاند، کە پێچه‌وانه‌ی بڕیاره‌كانی ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی نێوده‌وڵه‌تییه‌، هه‌ریه‌ك له‌ ئه‌مریكا و به‌ریتانیا هۆشداری ده‌ده‌نه‌‌ توركیا ئه‌و كێشانه‌ بباتە ئه‌نجومه‌نی ئاسایش، رووسیاش داوا له‌ قوربرسی یۆنانی ده‌كات، كێشه‌كان ‌ قووڵتر نه‌كاته‌وه‌.

له‌ یادی (47) ساڵه‌ی داگیركردنی قوبرسی باكوور له‌به‌رانبه‌ر نمایشێكی سه‌ربازی، ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان سه‌رۆك كۆماری توركیا له‌ رێوڕه‌سمی ئاشتی و ئازادی كۆماری قوبرسی توركیا رایگه‌یاند، "وڵاته‌كه‌ی به‌رده‌وام ده‌بێت له‌ به‌رگری له‌ مافی قوبرسییه‌ توركه‌كان تاكۆتایی، ئه‌وانیش مافیان هه‌یه‌ له‌و دوورگه‌یه‌".

له‌به‌شێكی تری قسه‌كانی گوتی، "به‌ر له‌ (1974) كۆمه‌ڵكوژی دژ به‌ توركه‌كانی ئێره‌ كراوه‌، هه‌ڵوێستی رۆمه‌كان گۆڕانی به‌سه‌ردانه‌هاتووه‌ و ناشگۆڕێت، ئایه‌ كێ له‌ ئێمه‌ دوای ئه‌مرۆ چاوه‌ڕێ ده‌كات بگه‌ڕێینه‌وه‌ خاڵی سه‌ره‌تا، هه‌رچه‌ندە ساڵه‌كان تێپه‌ڕن (47، یا 147، یا 247) ئه‌وا گه‌لی قوبرسی توركی سازش له‌سه‌ر سه‌ربه‌خۆیی و ئازادی خۆی ناكات".

له‌به‌شێكی تری قسه‌كانی ئاماژه‌ی به‌وه‌ كرده‌، "ره‌تكردنه‌وه‌ی چاره‌سه‌ری دوو ده‌وڵه‌ت، واتا پێشتگوێخستنی مافی تورکە‌كان له‌ سه‌روه‌ری و یه‌كسانی و سه‌ربه‌خۆی، چاوه‌ڕوان ناكرێت ئێمه‌ قبوڵ بكه‌ین وه‌ك كه‌مینیه‌ك له‌سایه‌ی حكومی رۆما بمێنینه‌وه‌، چاوه‌ڕوانیش ناكرێت ده‌ستبه‌رداری سه‌روه‌ری حكومی قوبرسی توركی بین".

هه‌روه‌ها گوتی، "ئێمه‌ به‌رده‌وام هه‌وڵی چه‌سپاندنی ئاشتیمان له‌ هه‌موو قوبرس داوه‌، ئه‌وه‌ لایه‌نی رۆمیه‌ له‌ گرێی خۆده‌ربازكردن له‌توركه‌كان ده‌ربازی نه‌بووه‌، به‌چاوی كه‌مینه‌ له‌و دوورگه‌یه‌ سه‌یریان ده‌كات، لایه‌نی رۆمی پابه‌ندی هیچ به‌ڵێنێك نه‌بوو، ئه‌و پلانه‌ی كۆفی ئه‌نانی سكرتێری گشتی نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان پێشكه‌شی كرد، ئه‌وان ره‌تیان كردوه‌، به‌هه‌مان شێوه‌ سیسته‌می فیدڕاڵیان بۆ چاره‌سه‌ری ئه‌و دوورگه‌یه‌ ره‌تكرده‌وه‌".

ئه‌ردۆغان جه‌ختیشی له‌سه‌ر ئه‌وه‌ كرده‌وه‌، وڵاته‌كه‌ی پاڵپشتی ره‌های ئارسین ته‌تار ده‌كات بۆ چه‌سپاندنی ئاشتی لەو‌ دوورگه‌یه‌ و ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی دانووستانه‌كان، ئه‌وه‌ش ته‌نیا به‌ راگه‌یاندنی دوو ده‌وڵه‌ت چاره‌سه‌ر ده‌بێت".

له‌به‌شێكی تری قسه‌كانی دڵنیایی دا، كه‌ "كردنه‌وه‌ی ناوچه‌ی مه‌رعه‌شی داخراو نابێته‌ سته‌مكاری نوێ، به‌ڵكو میكانزمێكه‌ بۆ كۆتایی هێنان به‌و سته‌مانه‌ی هه‌یه‌، ئه‌وه‌ش له‌رێگه‌ی گێرانه‌وه‌ی مافی موڵكدارییه‌تی، ئێمه‌ چاومان له‌ خاكی كه‌س نییه‌، به‌ڵام رێگه‌ش ناده‌ین كه‌س خاكمان داگیر بكات"

له‌ به‌رانبه‌ر ئه‌و هه‌وڵانه‌ی سه‌رۆكی توركیا،  وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریكا له‌به‌یاننامه‌یه‌كدا، سه‌ركۆنه‌ی ئه‌و پلانه‌ی توركیا و قوبرسی كرد، ئه‌و شاره‌ به‌ سیبولی دابه‌شكردنی قوبرس ده‌زانێت، جه‌ختیش له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌، ئه‌و كاره‌ پێچه‌وانه‌ی بڕیاره‌كانی ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی نێوده‌وڵه‌تییە. 

له‌ به‌شێكی تری به‌یاننامه‌كه‌ هاتووه‌، "ئاشكرایه‌ ئه‌و هه‌نگاوه‌ی توركیا و قوبرس له‌ شاری فاروشا‌ پێچه‌وانه‌ی هه‌ردوو بڕیاری ژماره‌ (550 و 789)ی ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی نێوده‌وڵه‌تییه‌، كه‌ داوای ده‌ستهه‌ڵگرتن له‌و شاره‌ ده‌كه‌ن". 

هه‌روه‌ها بلینكن ئاماژه‌ی به‌وه‌شكرد، "له‌و كاته‌وه‌ی توركیا و قوبرسی توركی له‌ مانگی تشرینی یه‌كه‌می (2020) كه‌ناراوه‌كانی شاری فارۆشیان كردۆتوه‌، ده‌ستیان به‌ رێكاره‌كانی جێبه‌جێكردنی ئه‌و بڕیاره‌ كردووه‌، قوبرسی توركی و توركیا داواكانی كۆمه‌ڵگه‌ی نێوده‌وڵه‌تی ئه‌ونجومه‌نی ئاسایشی سه‌ربه‌نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كانیان بۆ پاشه‌كشه‌كردن‌ له‌و بڕیاڕه‌ تا‌كلایه‌نه‌ پشتگوێ ده‌خه‌ن و گوێ به‌داواكاریییه‌كان ناده‌ن، ئه‌و هه‌ڵسوكه‌وتانه‌ی قوبرسی توركی له‌ فارۆشا، به‌پاڵپشتی توركیا جێگه‌ی قبوڵكردن نییه‌، له‌گه‌ڵ پابه‌ندییه‌كانی پێشوو یه‌ك ناگرێته‌وه‌، بۆ چاره‌سه‌كردنی كێشه‌كان به‌ گفتوگۆ".

له‌به‌شێكی تری قسه‌کانى، "هانی قوبرس و توركیای دا له‌و بڕیاره‌ی دوێنێ و بڕیاره‌كانی مانگی تشرینی یه‌كه‌می 2020 پاشگه‌زببنه‌وه‌".

واشنتن هۆشداریشی دایه‌ توركیا، "كه‌ له‌گه‌ڵ هاوبه‌شه‌كانی بیر له‌وه‌ ده‌كه‌نه‌وه‌، ئه‌و دۆخه‌ ببنه‌ ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی سه‌ربه‌ نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌، ئه‌وه‌ش وه‌ڵامدانه‌وه‌یه‌كی به‌هێز ده‌بێت".

وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریكا داواشی له‌ توركیا  كرد، "خۆی له‌و كاره‌ تاكلایه‌نانه‌ به‌ دووربگرێت، كه‌ ده‌بێته‌ زیادبوونی قووڵكردنه‌وه‌ و ئاڵۆزكردنی كێشه‌كانی نێوان ئه‌و دوو وڵاته‌ و به‌ربه‌ست له‌به‌رده‌م ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی گفتوگۆكانی نێوانیان دروست ده‌كات، كه‌ ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی نێوده‌وڵه‌تی بڕیاری له‌سه‌رداوه‌".

لە لایه‌كی تری دۆمینیك راپ وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی به‌ریتانیا نیگه‌رانی خۆی له‌و راگه‌یاندنه‌ی سه‌رۆكی توركیا ده‌ربڕی، ئه‌و هه‌نگاوه‌ی سه‌رۆكی توركیا به‌ پێچه‌وانه‌ی بڕیاره‌كانی ئه‌نجومه‌نی ئاسایش له‌ قه‌ڵه‌م دا، به‌هه‌ڕه‌شه‌شی ده‌زانێت بۆ چاره‌سه‌ركردنی ناكۆكییه‌كانی قوبڕس.

له‌به‌شێكی تری قسه‌كانی ئاماژه‌ی به‌وه‌شكرد، له‌نده‌ن گفتوگۆی به‌په‌له‌ له‌گه‌ڵ سه‌رجه‌م ئه‌نجامانی ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی سه‌ر به‌ته‌نه‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان ده‌ست پێ ده‌كات.

جۆزیب بۆریل سه‌رۆكی دیپلۆماسی ئه‌وروپا نیگه‌رانی خۆی له‌و راگه‌یاندنه‌ی سه‌رۆكی توركیا ده‌بڕی و راگه‌یاند، "جێگه‌ قبوڵكردن نییه‌، هه‌روه‌ها پێویسته‌ توركیا خۆی له‌ هه‌نگاوی تاكلایه‌نه‌ی پێچه‌وانه‌ی یاسا نێوده‌وڵه‌تییه‌كان بپارێزێت، كه‌ ده‌بێته‌ زیادبوونی ئاڵۆزییه‌كان و هه‌ڕه‌شه‌ بۆ ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی دانووستانه‌كان".

وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌یی رووسیاش بڵاویكرده‌وه‌، سێرگی لاڤرۆڤ وه‌زیری دەرەوەى ئەو وڵاتە به‌ ته‌له‌فۆن قسه‌ی له‌گه‌ڵ یكوس خریستودۆلیدیسی وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی قوبرسی یۆنانی كردووه‌، پێویسته‌ رێگه‌ له‌هه‌ر هه‌نگاوێك بگرێت كه‌ سه‌قامگیری قوبڕس تێك بدات.

له‌به‌شێكی تری قسه‌كانی لاڤرۆڤ جه‌ختی له‌سه‌ر ئه‌وه‌ كردۆته‌وه‌، "پێویسته‌ بڕیاره‌كانی ئه‌نجومه‌نی ئاسایش بۆ یه‌كخستنی هه‌ردوو نه‌ته‌وه‌ یه‌كبخرێن، له‌ رێگه‌ی دانووستانی راسته‌وخۆی قوبرسی یۆنانی و توركی".

 لای خۆشییه‌وه‌ وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی قوبرس، "نیگه‌رانی له‌ ئاڵۆزبوونی شاری فارۆشا و چاره‌نووسی ئه‌گه‌ره‌كانی چاره‌سه‌ری كێشه‌ی قوبرس ده‌ربڕیوه‌".

له‌ (1974) قوبرس له‌ لایه‌ن سوپای توركیا داستی به‌سه‌ر داگیره‌وه‌، سێبه‌شی باكووری قوبرس سوپای توركیا داگیری كرد، له‌ (2004) كۆماری قوبرس چووه‌ پاڵ یه‌كێتی ئه‌وروپا، تاكه‌ ده‌سه‌ڵاتی دانپێدانراوه‌ له‌لایه‌ن نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌، قوبرسی باكور ته‌نیا ئه‌نقه‌ره‌ دانی پێداناوه‌.

ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا پاڵپشتی ئه‌و هه‌وڵانه‌ی كۆماری قوبرس ده‌كات بۆ یه‌كخستنه‌وه‌ی هه‌ردوو قوربس یه‌ك یه‌كێتیه‌، بۆ ئه‌وه‌ی هه‌موو قوبرسییه‌كان و ناوچه‌كه‌ زیاتر سوودمه‌ندن بن.

فارۆشا شارێكی گه‌شتیارییه‌، زۆربه‌ی ئه‌وانه‌ی رووی تێده‌كه‌ن به‌ مه‌به‌ستی به‌سه‌ر بردنی كاتێكی خرۆشه‌، به‌هۆی پاكی ئاوا و گونجاوی كه‌ش و هاوكه‌ی، به‌ڵام ئه‌و شاره‌ چه‌ندین ساڵه‌ ده‌وره‌ دراوه‌ كراوه‌ به‌ كارتی دانووستان.

 

بابەتی پەیوەندی دار

0 لێدوانەکان

نەزەری خۆتان بنووسن

ئیمەیلەکەتان بە هیچ شێوەیێک بڵاو نابێتەوە. هەموو فیڵدە ئەستێرە دارەکان ئیجبارین