رۆژنامه‌ی لۆمۆند: فڕه‌نسا به‌هۆى حه‌فته‌ره‌وه‌ فریوى خوارد وەرگێڕان

نوچه‌نێت

رۆژنامه‌ی لۆمۆندی فه‌ره‌نسی بابه‌تێكی بڵاوكردۆته‌وه‌، تێیدا گفتوگۆ له‌سه‌ر ئه‌و چاره‌نووسه‌ ده‌كات، فه‌ڕه‌نسا به‌هۆی پشتبه‌ستنی ستراتیژیه‌تى به‌ خه‌لیفه‌ حه‌فته‌ر رووبه‌ڕووی بۆوه‌، به‌تایبه‌تیش ئه‌و رووداوانه‌ی ئه‌و دوایه‌ی چاد، كه‌ بووه‌ هۆی كوژرانی ئیدریس دێبی سه‌رۆكی چاد.

رۆژنامه‌ی لۆمۆند به‌و پرسیارانه‌ ده‌ستپێده‌كات ئایا‌  بێهیوابوون‌ له‌ چاد شانۆ هاوشێوه‌كانی‌ پاریس له‌ لیبیا ده‌گۆڕیت؟ ئایا به‌شداری ده‌بێت بۆ دووباره‌ هه‌ڵسه‌نگاندنه‌وه‌ی حه‌فته‌ری لیوای خانه‌نشین، كه‌ فه‌ڕه‌نسا به‌  پاسه‌وانی گریمانه‌یی سنووره‌كانی باشووری لیبیا داده‌نا، كه‌ شوێنی هه‌ڵگه‌ڕاوه‌كانی چاد بوو، كه‌ له‌ كۆتایی  ئیدریس دێبى له‌سه‌ر ده‌ستی ئه‌و چه‌كدارانه‌ كوژرا، ئایا‌ فه‌ره‌نسا دووباره‌ پشت به‌ حه‌فته‌ر ده‌به‌سترێته‌وه‌؟".

رۆژنامه‌كه‌ ده‌نووسێت، "ئاشكرایه‌‌ فه‌ڕه‌نسا به‌چڕی كاری وه‌به‌رهێنانی له‌سه‌ر ئه‌و پیاوه‌ ده‌كرد، كه‌ خۆی كرد بوو به ‌سه‌رۆكی سوپای نیشتمانی لیبیا، بارمته‌یه‌كی ستراتیژی بوو بۆ پاریس، هاوكارییه‌ ئه‌منی و دیپلۆماسی و سیاسیه‌ پێشكه‌وتووه‌كانی به‌ڵگه‌ن بۆ ئه‌و پشتپێبه‌ستنه‌ به‌هێزه‌ی فه‌ڕه‌نسا به‌ حه‌فته‌ر، كه‌ ببووه‌ سه‌رچاوه‌ی دڵه‌راوكێی هاوبه‌شه‌ ئه‌وروپییه‌كانی پاریس و خودی ناخۆی فه‌ڕه‌نساش.

حه‌فته‌ر ببووه‌ سه‌رچاوه‌ی دڵه‌ڕاوكێی خودی پاریس و وڵاته‌ ئه‌وروپییه‌كان


رۆژنامه‌كه‌ ئه‌وه‌شی روون كردۆته‌‌وه‌" ئامانجی پاریس ئه‌وه‌ بوو له‌پشت په‌رده‌ی دژایه‌تی كردنی تیرۆر هه‌لێك بداته‌ ئه‌و "پیاوه‌ به‌هێزه‌" بۆ چه‌سپاندی سه‌قامیگری له‌ لیبیا ــــ كه‌ فه‌ره‌نسا رایگه‌یاند بوو ـــ دوای به‌هاری عه‌ره‌بی لیبیا له‌ دۆخێكی ئاڵۆز‌ دایه‌، به‌هه‌مان شێوه‌ بازنه‌ی سه‌قامگیری به‌ده‌وری باشووری لیبیا بچه‌سپێنێت بۆ كرده‌ی (به‌رخان) كه‌ فه‌ره‌نسا له‌ ناوچه‌‌ كه‌ناره‌ ئاوییه‌كان ئه‌نجامی ده‌دا، بۆ ئه‌وه‌ش پشتی به‌ گوته‌ی غه‌سان سه‌لامه‌ی نێرده‌ی نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان ده‌به‌ستێت، كه‌ پێی وایه‌ "دیدی فه‌ره‌نسا دیدێكی ناوچه‌یی بووه‌، زیاتر له‌وه‌ی لیبیایی بێت".

رۆژنامه‌ی لۆمۆند ئه‌نجامگیری كردووه‌، ئه‌و ئاڵۆزییانه‌ی ئه‌م دوایه‌ی وڵاتی چاد پێچه‌وانه‌ی ئاراسته‌كانی فه‌ڕه‌نسا بووه‌، روونبۆته‌وه‌ ئه‌و كارانه‌ی حه‌فته‌ر له‌ چوارچێوه‌ی هه‌ڵخه‌ڵه‌تاند بووه‌، كه‌ كاری ته‌نیا "پاسه‌وانی سنوور" نه‌بووه‌ بۆ رێگرتن له‌و زنجیره‌ هێرشانه‌ی له‌ ده‌ره‌وه‌  ده‌كرایه‌ سه‌ر خاكی لیبیا، به‌ڵكو كۆمه‌ڵه‌ هه‌ڵگه‌ڕاوه‌كانی به‌ره‌ی "ته‌ناوب و ویفاق" كه‌ به‌ تووندی له‌ ئیدریس دێبییان دا،  له‌ چوارچێوه‌ی هاوپه‌یمانی تێكه‌ڵاو و فره‌ ره‌نگ بوون، كه حه‌فته‌ر‌ چه‌كداركردنی به‌كرێگیراو چادی و سوودانی(له‌ دارفۆر) ده‌وری دابوون، سه‌ره‌ڕای بوونی  چه‌كدارانی فاگنه‌ری رووسی، كه‌ مۆسكۆ دایناون بۆ خزمه‌تی خۆی.

له‌ راستیدا به‌ره‌ی(ته‌ناوب و ویفاق)ی چادی له‌ ریزه‌كانی حه‌فته‌ره‌وه‌ بوون، واتای ئه‌وه‌ نه‌بوو‌، ــ وه‌ك  رۆژنامه‌كه‌ باس ده‌كات ، "حه‌فته‌ر به‌سه‌ریانه‌وه‌ چاودێر بوو بێت، یاخود ره‌زامه‌ندی ده‌ربڕیبێت بۆ هێرشكردنه‌ سه‌ر ئیدریس دێبى، كه‌ دۆستایه‌تیه‌كی رووكه‌شیان هه‌بوو له‌ ژێر ناونیشانی(جه‌نگی هاوبه‌ش دژی تیرۆر) ئه‌وه‌ هاوبه‌شێكی ستراتیژی بوو فه‌ڕه‌نسا، سوور بوو له‌سه‌ر به‌هێزكرنی له‌ چوارچێوه‌ی پرۆسه‌ی(به‌رخان) سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش حه‌فته‌ر هیچ پاساوێكی بابه‌تیانه‌ی نه‌بوو، تا له‌رێگه‌ی (مورته‌زه‌قه‌كان) هێرش بكاته‌ سه‌ر دێبى.

حه‌فته‌ر نه‌یتوانی رێگری له‌ چه‌كداره‌ چادیییه‌كان بكات بۆ سه‌ر ئیدریس دێبى


رۆژنامه‌كه‌ پێی وایه‌ " پێی وایه‌ بێتوانایی حه‌فته‌ر له‌ رێگریكردنی چه‌كداره‌ چادییه‌كان بۆ سه‌ر دێبى "دۆستی"  زۆر راستی سه‌باره‌ت به‌ توانای ده‌سه‌ڵاتی حه‌فته‌ری به‌سه‌ر باشووری لیبیا ئاشكراكرد،‌ به‌رپرسێكی پێشووی نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان ده‌ڵێت: بوونی حه‌فته‌ر له‌ فه‌زان هێڵێكی پێكه‌وه‌ په‌یوه‌ست نییه‌، ئه‌وه‌ كۆمه‌ڵێك خاڵه‌، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش چه‌ندین جار فه‌ره‌نسا له‌ هاوكێشه‌ سیاسیه‌كان پێگه‌ی حه‌فته‌ری به‌گرنگ وه‌سفی ده‌كرد‌، به‌ پاساوی ئه‌وه‌ی حه‌فته‌ر ده‌سه‌ڵاتی به‌سه‌ر 80% خاكی لیبیا هه‌یه‌" وه‌ك رۆژنامه‌ نووسیویه‌تی "ئه‌وه‌ش زیاده‌ڕه‌ویه‌ك بوو له‌ توانای هه‌ڵسه‌نگاندنی ئه‌و لیوایه‌ بۆ پارێزگاری له‌ ناوچه‌كه‌ و هاوپه‌یمانه‌كانی".

ئه‌و رۆژنامه‌یه‌ ده‌پرسێت"كه‌واته‌ چی ماوه‌ له‌ گره‌وكردنی ستراتیژی فه‌ره‌نسا له‌سه‌ر حه‌فته‌ر، ئه‌گه‌ر مه‌ترسی تیرۆر وه‌ك پێوه‌ر وه‌ربگرین، به‌و واتایه‌ی حه‌فته‌ر(زۆر كارا بوو) به‌گوێره‌ی به‌رپرسێكی ئه‌منی پێشوو دژی رێكخراوی ده‌وڵه‌تی ئیسلامی له‌ به‌نغازی بۆردومانی هه‌ڕه‌مه‌كی دانیشتووانی گه‌ڕه‌كێك به‌ ته‌واوى له‌ كاتێك دابوو، فه‌ڕه‌نسا له‌ لوتكه‌ی ته‌كنیكى بوو، به‌ ئه‌ندازه‌یه‌ك بوو به‌ نرخی پرسه‌ هه‌واڵگرییه‌كان نه‌ ده‌نرخێندرا، سوودی لێی وه‌رگرت بۆ زیاتر به‌هێزكردنی چاوتێبڕینه‌كانی له‌ پێناو جه‌نگێكی گشتگیر بۆ لیبیا".

له‌ بارچوونی به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی فه‌ڕه‌نسا 
رۆژنامه‌ ده‌ڵێت، "ئه‌و ئه‌نجامانه‌ سه‌باره‌ت به‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی فه‌ڕه‌نسا له‌ دیدی فراوانخوازی ناوچه‌یی بوو، وه‌ك ده‌ركه‌وێت جیاوازتر بوو، ئه‌و هێرشه‌ی حه‌فته‌ر له(‌ 2019) كردیه‌ سه‌ر حكومه‌تی لیبیا به‌ سه‌رۆكایه‌تی فایز سه‌راج  له‌ ته‌رابلوس، كه‌ به‌ ره‌سمی له‌ لایه‌ن نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان پاڵپشتی ده‌كرا، له‌ پاڵ كاره‌ساته‌ مرۆیه‌كان، ته‌نیا یه‌ك ئه‌نجامی هه‌بوو، ئه‌ویش به‌ فراوانی ده‌رگای بۆ هێزه‌ ده‌ره‌كییه‌كان كرده‌وه‌، ئه‌وه‌ بوو چه‌كدارانی فاگنه‌ری سه‌ر به‌ڕووسیا گه‌یشتنه‌ لیبیا بۆ پاڵپشتی حه‌فته‌ر، له‌ لایه‌كی تریشه‌وه‌ چه‌كدارانی توركیا چوونه‌ پاڵ حكومه‌تی ته‌ڕابلوس".

هێرشی حه‌فته‌ر له‌ 2019 ده‌رگای بۆ هێزه‌كانی ده‌ره‌وه‌ كرده‌وه‌ بۆ چوونه‌ لیبیا

له‌به‌ر هه‌موو ئه‌و هۆكارانه‌، رۆژنامه‌ی لۆمۆند پێی وایه"فه‌ره‌نسا په‌نجه‌ی په‌شیمانی ده‌گه‌زێت، چونكه‌ نیمچه‌ باڵاده‌ستی تازه‌ به‌سه‌ر ۆژئاوای سنووره‌كانی لیبیا له‌گه‌ڵ توونس، به‌ ئاشكرا به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی فه‌ڕه‌نسا له‌ ده‌ریای ناوه‌ڕاست له‌بار ده‌بات، هه‌روه‌ها قبوڵكردنی مامه‌ڵه‌كردنیش له‌گه‌ڵ چه‌كدارانی فاگنه‌ر ‌خراپه‌یه‌كی تری پڕ گومانه".

هه‌رچه‌ند دیدی فه‌ره‌نسا پێچه‌وانه‌ی دیدی ئه‌مریكایه‌، كه‌ مه‌ترسی توركیا هه‌ڕه‌شه‌ی زیاتره‌ له‌سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی له‌ مه‌ترسی رووسیا، هه‌رچه‌نده‌ مۆسكۆ پلانی هه‌یه‌ بۆ چوونه‌ باشووری ئه‌فریقیا، به‌تایبه‌ت ده‌وڵه‌تانی"باخچه‌ی پشته‌وه‌" بۆ فه‌ڕه‌نسا.

 

بابەتی پەیوەندی دار

0 لێدوانەکان

نەزەری خۆتان بنووسن

ئیمەیلەکەتان بە هیچ شێوەیێک بڵاو نابێتەوە. هەموو فیڵدە ئەستێرە دارەکان ئیجبارین