Nuce Logo

ئامادەکردنى: هيوا جاسم
دۆناڵد جۆن ترەمپ، لە (14ی حوزەیرانی 1946) لەدایکبووە، سیاسەتمەدارێکی ئەمریکییە و لە ساڵی (2017 تا 2021) وەک (45)هەمین سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا بووە، هەروەها دوای هەڵبژاردنەکانی (2024) سەرۆکی هەڵبژێردراوی ئێستای ئەمریکایە، کە چاوەڕوان دەکرێت وەک (47)هەمین سەرۆکی ئەمریکا سەرۆک کۆمار لە (20)ی كانوونى دووەم (2025) دەستبەکاربێت، پێش ئەوەی بچێتە ناو سیاسەتەوە، بازرگان و کەسایەتییەکی تەلەفزیۆنی بووە.
ترەمپ چەندین کۆمپانیای کات بەسەربردن و کۆمپانیا و هاوینەهەواری دامەزراندووە و بەڕێوەی بردووە، کە چەندین گازینۆ و هۆتێل و یاریگای گۆڵف و موڵکی دیکە لە سەرانسەری جیهاندا بەڕێوەدەبەن و شێوازی ژیانی ڕاشکاوانە لە سیاسەتدا یارمەتی بڵاوکردنەوەی براندەکەی دا؛ بۆ ئەوەی ببێتە کەسایەتییەکی ناودار چ لە ئەمریکا و چ لە ئاستی نێودەوڵەتیدا، هاوبەشی بەرهەمهێنان و میوانداری بەرنامەیThe Apprentice بوو لە کەناڵی  NBC.
ترامپ کوڕی چوارەمی خێزانێکی پێنج منداڵە، باوکی فرێد ترامپ یەکێکە لە خاوەن دەوڵەمەندەکان و خاوەن خانووبەرە لە شاری نیویۆرک دۆناڵد زۆر کاریگەری لەسەر باوکی هەبووە، بۆیە کۆتایی بە ژیانی پیشەیی خۆی هێنا لەو بوارەدا لە پەرەپێدانی خانووبەرە، و لەگەڵ دەرچوونی لە قوتابخانەی وارتن لە زانکۆی پێنسیلڤانیا لە ساڵی (1968)، دۆناڵد ترەمپ پەیوەندی بە کۆمپانیای باوکیەوە کرد.
کاتێک بەڕێوەبردنی کۆمپانیاكانی پێدرا، ناوەکەی گۆڕی بۆ ڕێکخراوی ترەمپ. سەرەتای کارکردنی بە نۆژەنکردنەوەی هۆتێلی کۆمۆدۆر لە گراند هایات لەگەڵ خێزانی پریتزکەر دەستیپێکرد، پاشان لەگەڵ تاوەری ترەمپ لە شاری نیویۆرک و چەندین پڕۆژەی دیکە لە کۆمەڵگە نیشتەجێبوونەکاندا بەردەوام بوو. دواتر ڕۆیشت بۆ فراوانکردنی پیشەسازی هێڵی ئاسمانی و گازینۆی ئەتڵەنتیک سیتی، لەنێویاندا کڕینی گازینۆی تاج مەحاڵ لە خێزانی کرۆسبی، بەڵام دواتر لەو كارەدا مایەپووچ بوو. لەگەڵ ئەم فراوانبوونی بازرگانییە قەرزەكانی سەر كۆمپانیاكانیان زیادی كرد. وە بەشێکی زۆری ئەو هەواڵانەی لە سەرەتای نەوەدەکاندا لەسەری بڵاودەکرانەوە، باس لە کێشە داراییەکانی دەکرد، هەروەها سکانداڵەکانی پەیوەندییەکانی دەرەوەی هاوسەرگیری لەگەڵ مارلا مەیپڵز، کە لە ئەنجامی جیابوونەوەی هاوسەری یەکەمی، ئیڤانا ترەمپ بوو.
لە ساڵی (2000)دا ترەمپ لە هەڵبژاردنی سەرۆکایەتیدا بۆ پارتی چاکسازیی ئەمریکیی خۆی کاندید کرد، بەڵام بە ڕادەی پێویست دەنگی نیهێنا، دواتر پەیوەندی بە پارتی کۆمارییەوە کرد، بڕیاریدا خۆی بۆ هەڵبژاردنەکانی ساڵی (2012) دا کاندید بکات، بەڵام دواتر کشایەوە، تڕیمپ بە كەسایەتییەكی (پۆپۆلیستی، پارێزەر، گۆشەگیری و ناسیۆنالیستی وەسف دەکرێن.
وەک کۆماریخوازێک بەشداری لە کێبڕکێی سەرۆکایەتیی ساڵی (2016)  كرد و سەركەوتنێكی چاوەڕواننەكراوی بەسەر هیلاری کلینتۆنی کاندیدی دیموکراتەکان بەدەستهێنا.
تڕەمپ یەکەم سەرۆکی ئەمەریکایە کە لە خزمەتی سەربازییدا بەخشراوە. لێکۆڵینەوەکان لە ساڵی (2017-2019) بە سەرۆکایەتی ڕۆبەرت مۆلەر ڕایانگەیاند کە ڕووسیا بۆ سەرخستنی ترەمپ دەستوەردانی لە هەڵبژاردنەکانی ساڵی 2016دا کردووە، بەڵام ئەندامانی کەمپینی ترەمپ ئەو دەنگۆیانەیان ڕەتكردەوە و هەماهەنگی و پیلانیان نەگێڕاوە و چالاکییەکانی دەستوەردانی ڕوسیایان لە هەڵبژاردنەکاندا هەماهەنگی نەکردووە.
لە ماوەی سەرۆکایەتییەکەیدا، ترەمپ فەرمانی قەدەغەکردنی گەشتکردنی هاوڵاتیانی چەند وڵاتێکی زۆرینە موسڵمانی دەرکرد، بودجەی فیدراڵی بەرەو دروستکردنی دیوارێک لەسەر سنووری ئەمریکا و مەکسیک لادا و سیاسەتی جیاکردنەوەی خێزانەکانی بۆ کۆچبەرە دەستگیرکراوەکان جێبەجێکرد. ئەو یاسای کەمکردنەوەی باج و هەلی کار لە ساڵی (2017) واژۆکرد کە باجی لەسەر تاک و کۆمپانیاکان کەمکردەوە، فەرمانی نەهێشتنی بیمەی تەندروستی تاکەکەسی ئیجباری لە یاسای چاودێری بە نرخێکی گونجاو دەرکرد و زیاتر لە (200) دادوەری فیدراڵی لەنێویاندا سێ دادوەر بۆ دادگای باڵا دەستنیشانکرد. سەبارەت بە سیاسەتی دەرەوە، ترەمپ کارنامەی "ئەمریکا یەکەم"ی پەیڕەو کرد و ئەمریکای لە دانوستانە بازرگانییەکانی شەراکەتی ترانس پاسیفیک، لە ڕێککەوتنی پاریس سەبارەت بە گۆڕانی کەشوهەوا و لە ڕێککەوتنی ئەتۆمی ئێران کشاندەوە. ئەو شەڕێکی بازرگانی لەگەڵ چین دەستپێکرد کە بە شێوەیەکی بەرفراوان بە شکستخواردوو وەسفکرا، هەروەها باجی بەسەر هاوردەکردنی چینیدا سەپاند کە شەڕی بازرگانی نێوان چین و ئەمریکای هەڵگیرساند. ترەمپ سێ جار لەگەڵ کیم جۆنگ ئون سەرۆکی کۆریای باکور کۆبووەتەوە، بەڵام تا ئێستا هیچ پێشکەوتنێکی لە بارەی داماڵینی چەکی ئەتۆمی کۆریای باکووری بەدەست نەهێناوە. قودسی وەک پایتەختی ئیسرائیل ناساند، ئەمەش بە پێشێلکردنی بڕیارنامەی نەتەوە یەکگرتووەکان کە شارەکە بە بەشێک لە چارەسەری دوو دەوڵەتی دەزانێت ئەم دانپێدانانە بووە هۆی سەرهەڵدانی توندوتیژی لە ناوچەکانی فەلەستین و لە شار و پایتەختەکانی عەرەبی و نێودەوڵەتیی.
لە سەردەمی پەتای Covid-19، چارەسەری و ڕێكارەكانی خۆپارێزیی پشتگوێ خست یان ڕەتکردەوە کە لەلایەن بەرپرسانی تەندروستیی دەرکرابوون کە زانیاری هەڵەیان سەبارەت بە چارەسەرە نەسەلمێنراوەکان و بەردەستبوونی پشکنینەکان بەرزکردەوە.
ترەمپ لە هەڵبژاردنی سەرۆکایەتیی ساڵی (2020) دا بە جۆ بایدن دۆڕا، بەڵام ڕەتیکردەوە دان بە شکستەكەدا بنێت، بانگەشەی ساختەکاریی لە هەڵبژاردنەکاندا کرد و هەوڵیدا ئەنجامەکەی هەڵبوەشێنێتەوە بە فشارخستنە سەر بەرپرسانی حکومەت، هەروەها فەرمانی بە کارمەندانی حکومەت کرد هاوکاری نەکەن لە قۆناغی گواستنەوەی سەرۆکایەتیدا و ئاستەنگی بۆ تیمەکەی دروستکرد بانگەوازی زۆری بۆ ئەنجامی هەڵبژاردنەکان دەرکرد، بەڵام هەموویان ڕەتکرانەوە لە (6/1/2021) ترەمپ داوای لە لایەنگرانی کرد بۆ ڕێپێوان بەرەو کاپیتوڵ کە دواتر سەدان کەسیان هێرشیان کردە سەر و لە ئەنجامدا چەندین کەس گیانیان لەدەستدا و ژماردنەوەی دەنگەکانی هەڵبژاردنەکانی تێکدا.
ترەمپ تاکە سەرۆکی ئەمریکایە لە پۆستێكی دەسەڵاتی فیدراڵیی لە مێژووی ئەمریکادا کە دوو جار لێپێچینەوەی لەگەڵدا کراوە. باس لەوە کرابوو کە ترەمپ لە ساڵی (2010)دا فشاری خستۆتە سەر ئۆکرانیا بۆ ئەوەی وێنەی جۆ بایدن لەکەدار بکات کە بە (مشتومڕەکەی ترەمپ و ئۆکرانیا ناسراوە، ئەنجومەنی نوێنەران بە تۆمەتی خراپ بەکارهێنانی دەسەڵات و ڕێگریکردن لە کۆنگرێس دادگایی کرد، بەڵام لە مانگی شوباتی (2020) ئەنجومەنی پیران لە هەردوو تۆمەتەکەی بێتاوانی دەرکرد، لە (13/1/2021) ئەنجومەنی نوێنەران بۆ جاری دووەم بە تۆمەتی هاندانی یاخیبوون، لێپێچینەوەی لەگەڵ ترەمپ دا کرد، هەروەها ئەنجومەنی پیرانیش لە ١٣ی شوباتدا جارێکی دیکە بێتاوانی کردەوە، چاودێران و مێژوونووسان، ترەمپ بە یەکێک لە خراپترین سەرۆکەکانی مێژووی ئەمریکا پۆلێن دەکەن.

لە دوای جێهێشتنی پۆستەکەی، ترەمپ بە شێوەیەکی چالاکانە لە پارتی کۆمارییەکان بەردەوام بوو. لە مانگی نۆڤەمبەری (2022)، کاندیدبوونی خۆی بۆ هەڵبژاردنی سەرۆکایەتیی ساڵی (2024)دا ڕاگەیاند.
لە مانگی ئادارى (2023)، دەستەی سوێندخواردنی گەورەی مانهاتن بە 34 تۆمەتی ساختەکردنی تۆمارە بازرگانییەکان تۆمەتباریان کرد. لە مانگی حوزەیران، دەستەی دادوەریی گەورەی فیدراڵیی لە میامی بە (27) تۆمەتی مامەڵەکردن لەگەڵ بەڵگەنامە نهێنییەکان تۆمەتبار کرد (دواتر لە مانگی تەمموزدا سێ تۆمەتی دیکەی تۆمەتبارکرا).
لە مانگی ئابدا، دەستەی دادوەریی گەورەی فیدراڵیی لە واشنتۆن دی سی، بە چوار تۆمەتی پیلانگێڕی و ڕێگریکردن لە هەوڵەکان بۆ هەڵوەشاندنەوەی هەڵبژاردنەکانی ساڵی (2020) تۆمەتبار کرد.
هەروەها لە كەرتی فۆڵتۆن لە ویلایەتی ڤێرجینیا بە تۆمەتی هەوڵدان بۆ هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامی هەڵبژاردنەکانی (2020) تۆمەتبار كرا، بەڵام ترەمپ پێداگری لەسەر ئەوە کرد کە تاوانبار نییە و هەموو ئەو تۆمەتانەی ئاراستەی كرابوون ڕەتكردەوە.