Nuce Logo

جين ئەراف و ئيديك سەميدەت لە رۆژنامەى نيۆرك تايمز راپۆرتێكيان سەبارەت بەسەردانى مستەفا كازمى بۆ وانشتن بڵاوكردۆتەوە، لە راپۆرتەکەدا تيشك دەخەنە سەر داواكارييەكانى سەرۆك وەزيرانى عێراق لە جۆ بايدن سەبارەت بەكشانەوەى سوپاى ئەمريكا لە عێراق، هەروەها كازمى بۆ دەزگاكانى راگەياندنى عێراقى ئاشكرایكرد، "ئەو سەردانە سنوورێك بۆ بوونى هێزە شەڕكەرەكان دادەنێت".

كاتێكيش سەرۆك وەزيرانى عێراق داواى لە ئيدارەى ئەمريكا كرد، وادەى كۆتايى بۆ كشانەوەى هێزەكانيان لە عێراق ديارى بكەن، ئەمريكا پێشوازى لەو داوايەى كازمى كرد، كە لەكۆتايى ئەمساڵ هێزەكانيان لە عێراق دەكشێننەوە.

پتناگۆن و بەرپرسانى ترى ئەمريكا لەو ئيدارەيە، جەخت لەسەر ئەوە دەكەنەوە، "ئێستا ژمارەى سەربازانى ئەمريكا  دوو هەزار و (٥٠٠) سەربازە، ئەو ژمارەيەش دەكشێننەوە، رۆڵى هێزە سەربازەكانى تر لەسەر كاغەز دياريدەكەن، بەوەش كازمى خەڵاتى سياسى بۆ وڵاتەكەى وەردەگرێت، ئەوەش لەپێناو بەدەستهێنانى رەزامەندى گروپە نەيارەكانى ئەمريكايە لە عێراق، بەڵام سەبرازانى ئەمريكا وەك خۆيان دەمێننەوە.

بەرپرسێكى باڵاى ئەمريكا ، كە ئاگادارى بەڕێوەچوونى گفتوگۆكان بوو، رايگەياند، "لەكۆتايى ئەمساڵ هێزە سەربازييەكانى ئەمريكا هيچ رۆڵێكى شەڕكردن نابينن، پێشبينيش دەكەين، هەندێك هەمواركردنەوە لە ڕێککەوتنى ئەمەریکا و عێراق بكرێت، بۆ ئەوەى لەگەڵ ئەو پابەندييە بگونجێت".

ئەوەى روودەدات، نوێترين هەواڵى كازمييە بۆ دروستكردنى هاوسەنگى لەنێوان پێويستییەكان و داخوازييەكانى ئەمريكا و ئێرانى نزيكترين هاوپەيمانى عێراق. گروپەكانى نزيك لە ئێران داواى كشانەوەى هێزەكانى ئەمريكا لە عێراق دەكەن، ئەوە لەكاتێكدايە بەرپرسانى عێراقى دان بەوە دادەنێنن، كە عێراق تا ئەو چركە ساتە پێويستى بەهاوكارى هێزەكانى ئەمريكا هەيە.

ئيدارەى جۆ بايدن گيرۆدەى ئەوە بووە، چۆن كاربكات لەوڵاتێك ماوەى هەژدە ساڵە كەوتۆتە دەستى ئەو هێزانەى ئێران پاڵپشتيان دەكات و دەسەڵاتێكى سياسى گەندەڵ بەڕێوەى دەبات، دەزگاكانى حكومەتى عێراقى گەياندۆتە لێوارى داڕوخان.

حكومەتەكەى كازمى لەگەڵ ژمارەيەك بەرپرسانى باڵاى سەربازى عێراقى مانەوەى ئەو دوو هەزار و (٥٠٠) سەربازەى ئەمريكاى بەوجۆرەى ئێستا بەباش دەزانن، بەڵام كوشتنى قاسم سلێمانى سەركردەى باڵاى ئاسايش و هەواڵگرى ئێرانى لەگەڵ بەرپرسێكى ئەمنى عێراقى و هەشت كەسى تر لەلايەن ئەمريكاوە لە (٢٠٢٠) بوونى هێزەكانى ئەمريكاى بەوجۆرەى ئێستا كردە كارێكى ئەستەم، لەرووى سياسيشەوە لە ئەمريكا حەز بەمانەوەى ئەو هێزانە ناكەن.

ئەگەر مستەفا کازمیش لەگەڵ مانەوەى هێزەكانى ئەمريكا بێت، چارەنووسى باش نابێت

دواى كوشتنى قاسم سلێمانى و ئەبوو مەهدى موهەنديس بەفڕۆكەى بێفڕۆكەوان پەرلەمانى عێراقى داواى دەركردنى هێزەكانى ئەمريكاى كرد، ئەوەش پێشنيازێكى پابەندكەر نەبوو، بەڵام پەيامێكى بەهێز بوو، بۆ هەر سياسيەك كە بيەوێت لە دەسەڵات بمێنێتەوە، تەنانەت ئەگەر ئەو سياسييە خودى سەرۆكوەزيرانيش بێت.

پەتاى كۆرۆنا و كێشەى تائيفى ديارترين قەيرانن لە عێراق

سەرۆك وەزيرانى عێراق، لە ماوەى ئەو دوو ساڵەى سەرۆكايەتییدا، لە پرسەکانى رووبەڕووبوونەوەى پەتاى كۆرۆنا و قەيرانى بودجە، هەروەها ئەو میليشيا بەهێزانەى کە سەر ئێرانن و لەدەرەوەى كازمى پاڵپشتى دەكرێن، تا ئەندازەيەكى زۆر هيچ هەنگاوێكى بەرچاوى نەناوە، راوێژكارەكانى دەڵێن، "ئەگەر دەرفەتى زياترى هەبێت ئەگەرى ئەوەى هەيە بەسەر ميليشياكان و گەندەڵى زاڵ بێت و بكوژى سەدان خۆپيشاندەر و چالاكوانان دەستگير بكات.

پێكهێنانى زۆربەى يەكە نيمچە سەربازييەكان لە عێراق لە (٢٠١٤) لەسەر داواى عەلى سيستانى بوو، كە لاى زۆرينەى عێراقييەكان سيستانى رێزى هەيە، ئەو هێزانە بۆ رووبەڕوونەوەى داعش بوو، پاشان ئەو ميليشيانە لەگەڵ هێزە ئەمنييە فەرمييەكانى عێراق يەكخران، بەڵام هێزەكانى عێراق پەيوەستن بە ئێران، تەنيا بەناو لەژێر دەسەڵاتى دەوڵەتى عێراقن.

ئەمريكا چەندين جار سەرزەنشتى میليشياكانى نزيك لەئێران كردووە، كە بەردەوام هێزەكانى ئەمريكا لە عێراق دەكەنە ئامانج، واشنتن و زۆربەى بەرپرسانى عێراقى لەو بڕوايەدان ميليشياكان بەرپرسن لە تيرۆركردنى زۆربەى چالاكوانان، هەروەها زۆربەيان تێوەگلاون بە بردنى سامانى عێراق بە ناياسايى.

وەزارەتى بەرگرى ئەمريكا ئاماژە بەوەدەکات، نزيكبوونەتەوە لە كۆتاييهێنان بە كشانەوەى تەواوى هێزەكانى لە ئەفغانستان، كە ماوەى (٢٠) ساڵە لەو وڵاتەن، ئەوە لەكاتێكدايە تاڵيبان دەستى بەسەر دەيان ناوچە داگرتۆتەوە لەو وڵاتە.

دواى ئەوەى باراك ئۆباما سەرۆكى ئەمريكا، لە (٢٠١١) هێزەكانى لە عێراق كشاندەوە، هەندێكيان لەژێر دەسەڵاتى باڵيۆزخانەى ئەمريكا لە بەغدا مانەوە، دواى سێ ساڵ داعش دەستى بەسەر زۆربەى خاكى عێراق و سووريا داگرت، حكومەتى عێراق داواى هاوكارى سەربازى لە ئەمريكا كرد، بۆ جەنگ لە دژى گروپە توندەڕەوەكان.

لەو كاتەوەى داعش لەكۆتا پێگەى خۆى لە عێراق لە (٢٠١٧) دوورخرايەوە، پەرپرسانى باڵاى ئەمريكا بەردەوام جەخت لەسەر ئەوە دەكەنەوە لەبەر نەبوونى ئۆپراسيۆنى سەربازى لە عێراق هيچ هێزێكى شەڕكەريان لەو وڵاتە نەماوە، بەڵام دان بەوە دادەنێنن، ژمارەيەكى بچووكى هێزەكانى ئەمريكا، كە سەر بەئۆپراسيۆنە تايبەتەكانن ماون، كە كار لەگەڵ راوێژكاران و راهێنەرانى سەرباز دەكەن، هەندێك جاريش بەشداردەبن لە ئۆپراسيۆنەكانى دژ بە داعش.

گۆڕينى ناوى ئەركى سەربازانى ئەمەریکا لە عێراق گرووپە شيعەكان رازى ناكات

گۆڕينى ناوى هێزەكان میليشياكان رازى ناكات

بەرپرسانى پنتاگۆن دەڵێن، "ئەوان پێشبينى دەكەن مانەوەى ژمارەى هێزەكانى ئەمريكا لە عێراق دەگاتە ئەو ژمارەیەى ئێستا هەیەتى لە عێراق، كە ژمارەيان دوو هەزار و (٥٠٠) سەربازە، دووبارە رۆڵى ئەو هێزانە ديارى دەكرێتەوە، بەڵام لەهەمان كاتدا ئەو دەستكەوتە سياسيەى كازمى بەدەستى هێناوە، كاتييە، چونكە چاوخشانەوە بە ئەركى هێزە سەربازييەكانى ئەمريكا لەبرى كشانەوەيان لە عێراق، میليشياكان و پارتە سياسیيەكان كە داواى كشانەوەى هەموو هێزەكانى ئەمريكا دەكەن، رازى ناكات".

محەمەد رەبيعى وتەبێژى سياسى عەسائيبى ئەهلى حەق، كە يەكێكە لەگەورەترين میليشياكانى سەر بە ئێران و خاوەنى (١٦) كورسيە لە ئەنجومەنى نوێنەرانى عێراق رايگەياند، "گۆڕينى ناوەڕۆكى ئەو هێزانە لە سەربازييەوە بۆ راهێنەر و راوێژكار هەوڵێكە بۆ بەلارێدابردن".

ميليشياكان و  بەشێك لە سياسيیەكانى سەربە ميليشياكان، جەخت لەسەر ئەوە دەكەنەوە، "ئامانجى راستەقينەى هێزەكانى ئەمريكا لە عێراق رووبەڕووبوونەوەى ئێرانە، نەك هەڕەشەكانى داعش".

ئێران ئەمساڵ چەند هێرشێكى پێشكەوتووى بە فڕۆكەى بێفرۆكەوان كردە سەر بنكەيەكى ئەمريكا لە عێراق، لەبەرانبەردا ئەمريكا چەند هێرشێكى وەک تۆڵەكردنەوەى بۆسەر ئەو گروپانە ئەنجامدا.

ساناسيس كامبانيس ئەندامى ديارى دەزگاى سنشورى، كە دەزگايەكى لێكۆڵينەوەى ئەمريكييە، لەكاتى سەردانى بۆ عێراق، گوتى، "پێويستە لەسەرمان بير لەچۆنييەتى بوونێكى سوود بەخش بكەينەوە، بەبێ تێچوونى زۆرى سياسى، چونكە بەرژەوەندى هەردوولا پێكەوە ناگونجێت، ئەمريكا دەزانێ لەرێگەى میليشياكان، بەردەوام بەرژەوەندييەكانى لە عێراق رووبەڕووى هێرش دەبنەوە، چونکە حكومەتى عێراق دەسەڵاتى بەسەر ئەو ميليشيانە دا نييە".

ئێرانييەكان رەتى دەكەنەوە بەرپرسبن لەو هێرشانە، سەركردەكانيشى روونى دەكەنەوە، ئەوان تۆڵەى كوشتنى قاسم سلێمانى و ئەبوو مەهدى موهەنديس لە ئەمريكا دەكەنەوە، لە هەمان كاتدا ئەمريكا لە ساڵى رابردووەوە، بەردەوام گرينگى بە بەپارێزگاريكردن لە هێزەكانيان دەدەن، لەو بنكانەى رووبەڕووى مەترسى دەبنەوە لە عێراق،  ئەو بنکانەى هێرشیان کراوەتەسەر، هێزەكانيان لەو بنکانە پاشەكشە پێكرد بۆ بەهێزكردنى خۆيان و لە سێ بنكەى ترى سەربازى جێگيربوون، ئەوە لەكاتێكدايە داعش تواناى دەستبەسەرداگرتنى خاكى عێراقى نەماوە، هەرچەندە بەردەواميشە لە هێرشكردن بۆ تێكدانى سەقامگيرى، كردەكانى داعش لەڕێگەى ئەنجامدانى تەقينەوە لە بازاڕەكان و شوێنە گشتيەكان، كە ئەوەش دەرخستنى خاڵى لاوازى هێزە ئەمنييەكانى عێراقە.

مارك كيميت فەرماندەى خانەنشين لە سوپاى ئەمريكا و بەرپرسى پێشوو لەوەزارەتى دەرەوە، كە ئێستا راوێژكارى ئەو كۆمانيا ئەمريكيانەيە لە عێراق كاردەكەن، دەڵێت: لەناوخۆى عێراق داعش شكستى هێناوە، كە پێشتر هەڕەشەيەكى سەربازى گەورەبوو، بەڵام ئايدۆلۆژييە توندەكەى تائێستا بەردەوامە، دژايەتیکردنى ئايدۆلۆژياى توندوتيژى بەشێك نييە لە ئەركى ئەمريكا".

داگيركردنى عێراق لەلایەن ئەمەریکاوە بووە هۆى دروستبوونى ئاژاوە لەو وڵاتە، چونکە تەنيا لەسنوورى روخاندنى ديكتاتۆرى فەرمانڕەوا نەوەستا، بەڵكو سوپاى ڕژێمى پێشووى هەڵوەشاندنەوە، بەرپرسانى باڵاى بەعسى لە دەزگا حکوومییەکان درووخستەوە، ئەو سەرکردە عێراقييانەى کە لەدەرەوە گەڕابوونەوە عێراق، هاوكار بوون بۆ دروستكردنى سيستەمێكى سياسى، لەسەر بنەماى تائيفى و مەزهەبى.

تائيفى سەرچاوەى قەيرانەكان

لە سايەى ئەو سيستەمە هەر لەسەرەتاى دروستكردنیيەوە، وەزارەتە حكومييەكان دەدرێتە پارتە سياسيەكان، كە دەستيان بەسەر دەرماڵەى خزمەتگوزارى گشتى داگرتووە، ئەوەش بۆتە هۆى داڕووخانى سيستەمى تەندروستى و بڕانى بەردەوامى كارەبا و بێبەشكردنى مليۆنان كەس لەكاركردن، کە حكومەت ناتوانێت مووچەيان بۆ دابين بكات.

لەسايەى ئەو ژێرخانە، كەرتێكى وەك كارەبا دواى زياتر لە (10) ساڵ لە سزاكانى ئەمريكا لەسەر عێراق بەر لەو جەنگە، زۆر بەخراپى كاردەكات، شەڕەکانى دژى قاعيدە و ناوخۆ و دژ بەداعش بەشێوەيەكى بەرچاو بووە وێرانكردنى ئەو ژێرخانە.

ساڵى رابردوو لەگەڵ دابەزينى نرخى نەوت، عێراق رووبەڕووى كێشەيەكى گەورە بۆوە، تواناى پێدانى مووچەى نەبوو، كە سێ ئەوەندەى ساڵى (٢٠٠٤) مووچەخۆى هەيە، هۆكارەكەى ئەوەيە پارتە سياسیيەكانى بەرپرس لە وەزارەتەكان فەرمانبەرانى سەر بە پارتەكانيان دامەزراندوە.

لوئەى خەتيب وەزيرى پێشووى كارەبا، دەڵێت، "ئێمە ئێستا قسە لەسەر چاكسازى ئەو زيانانە دەكەين كە بەهۆى دەسەڵاتى پێشوو و قاعيدە و داعش لێمان كەوتووە، ئەو زيانانەشى چينى فەرمانڕەواى سياسى دروستيكرد، ئەگەر بەوجۆرە بەردەوام بێت، عێراق رووبەڕووى وێرانكارى دەكاتەوە.