Nuce Logo

وەرگێڕانی: ئیسماعیل تەها

رۆژنامەی هارتسی ئیسرائیلی راپۆرتێكی دان كریست، باڵیۆزی پێشووی ئەمەریكای لە ئیسرائیل بڵاوكردۆتەوە، كە نووسەر لە راپۆرتەكەی باس لە هەڵوێستی بەرپرسانی ئیسرائیلی سەبارەت بە داگیركردنی عێراق و ئامۆژگارییەكانی سەركردە ئیسرائیلییەكان بۆ ئەمەركییەكان دەكات، نووسەر ئاماژۆگارییەكانیان بە دۆخی ئێستای غەزە دەبەستێتەوە. 

ئیسرائیل دەستی بە قۆناغی دووەمی جەنگ دژ بە بزووتنەوەی حەماس كردووە، بۆردوومانەكانی زیادی كردووە، هێزی زەمینی چۆتە  ناو كەرتی غەزە، بەڵام تا ئێستا بڕیاری نەداوە لەدوای ئەو قۆناغە چی دەكات، ئایا جەنگێكی تەواو دەبێت، یاخود چەند شوێنێك كۆنتڕۆڵ دەكات لێدە و راكە دەبێت، یاخود گەمارۆیەكی درێژ دەخاتە سەر كەرتی غەزە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا پێویستە بڕیار لەسەر ئەوەش بدات سبەی چی دەكات، ئایا دووبارە بۆ ماوەیەكی درێژ غەزە داگیر دەكات، یاخود لێی دەردەچێت، یا هیچ پلانێكی بۆ دوای كۆنتڕۆڵكردنی نییە.

لە كاتی هەڵبژاردنی یەكێك لەو بژاردانە پێویستە بگەڕێینەوە بۆ ئەو هەموو ئامۆژگارییە زۆرانەی ئیسرائیلییەكان لە پێش جەنگی (2003) بۆ سەر عێراق پێشكەشی ئەمەریكییەكانیان كرد، بەڵام بڕیاربەدەستانی ئەمەریكا گوێیان لێ نەگرتن، لە ئەنجامی ئەوەش زیانێكی زۆر بە سیاسەتی ئەمەریكا كەوت.

لەو قۆناغە من باڵیۆزی ئەمەریكا بووم لە ئیسرائیل، لە هاوینی (2002) بۆ زۆربەمان روون بۆوە، كە ئیدارەی جۆرج بۆشی كوڕ سوورە لەسەر جەنگی عێراق و رووخاندنی سەدام حوسێن" هەندێكمان پێمان وابوو ئەو پلانە نالۆژیكییە، چونكە عێراق هیچ رۆڵێكی لە كردە تیرۆرستییەكانی (11)ی سێپتێمبەر نییە.

چونكە سزاكانی نەتەوە یەكگرتووەكان كە زیاتر لە (10) ساڵ بوو لەسەر رژێمی عێراق بوو، ئەوەش بە شێوەیەكی زۆر گەورە تواناكانی سوپای عێراقی سنووردار كردبوو، بەڵام ئێمە دەمانزانی ئەو جەنگە پاڵنەری  گەورەتر لە پشت ئەو جەنگەیە، بەرپرسانی ئەمەریكا بەهیچ بانگەشەیەكی دژە جەنگ قەناعەت ناكەن.

بۆیە سەرجەم پەیامنێرانی سەربازیم لە باڵیۆزخانە كۆكردەوە لە پێناو تاوتوێكردنی چۆنیەتی درووستكردنی كاریگەری لەسەر گفتوگۆ سیاسییەكان لە واشنتن، لە راستیدا ئێمە دەمانزانی بۆچوونەكانمان لە لای موحافیزكارە نوێیە سەرگەرمەكان بۆ جەنگی دژ بە عێراق هیچ قوورساییەكی نییە، بەڵكوو دەمانویست شارەزایان لە ئیسرائیل لەگەڵمان بەشداری لە چەند بیرۆكەیەكی گرنگ بكەن.

پیاوانی هەواڵگریی و دیپلۆماتكاران و ئەكادیمیان لە تیمەكانی فیكر لە ئیسرائیل پەیوەست بەو ناوچەیە بەگشتی و بەرەنگاری عێراق بەتایبەت ئەزموونی زۆریان هەیە، لەگەڵ ئەوەشدا لەو ساڵانە پەیوەندیان لەگەڵ رێكخستنەكانی ئۆپۆزسیۆن لە عێراقدا هەبوو.

داوام لە تیمەكەم كرد فۆكەس بخەنە سەر هەڵوێستەكانی ئیسرائیل بۆ ئەوەی بۆ واشنتن بیگوازینەوە.

یەكەم، هەڵوێستی ئیسرئیل كە برەو بە بیرۆكەی جەنگی ئەمەریكا دژ بە عێراق بدات بە ئامانجی نەهێشتنی هەڕەشەكان لە سنوورەكانی رۆژهەڵات بدات، تەنانەت شەش رۆژ پێش ئەو جەنگە كاتێك هێڵی كەناراوەكانی ئیسرائیل خرایە روو، كە كەمتر لە (16) كیلۆمەتر بوو، شارەزایانی بواری ستراتیژی لە سوپا ترسیان لە ئۆپراسیۆنی سەربازی لە رۆژهەڵات هەبوو، كە عێراق ئەنجامی بدات، ئەوەش هەوڵێك بوو بۆ دابەشكردنی رای ئیسرائیل بۆ دوو بەش.

لەو دوای ئەو جەنگە ئەو ترسە بەشێوەكی گەورە بەهۆی قووڵایی ستراتیژیی ئەو بەشە نەما، بەڵام بەشێكی مایەوە، هەندێك لە شارەزایانی ئەمەریكا پێیان وابوو بایەخی موحافیزكارە نوێكانی ئەمەریكا بە سیستەمی عێراق پاڵنەرەكەی ئیسرائیلە، بەهۆی رەچاوكردنی ئەو پەیوەندییە بەهێزەی ئەمەریكییە راستڕەوەكان لەگەڵ ئیسرائیل.

یەكێك لە هەڵسەنگاندنە سەرەتاییەكانی رەوانەی واشنتن كرا لە لایەن تیمی ئەمەریكی ئەوە بوو كە ئەو بیرۆكەیە هیچ بایەخێكی نییە، راستە بەشێك لە راستڕەوەكان لە ئیسرائیل دەیانەوێت ئەمەریكا ئەو جەنگە بكات، هەندێكیان پەیوەندیان لەگەڵ راستڕەوی ئەمەریكی لە واشنتن بەهێزە، بەڵام بەشێوەیەكی گشتی تێیگەیشتن كە شارەزایانی ئیسرائیلی پاڵنەر نین بۆ ئەو جەنگەی ئەمەریكا دژ بە عێراق، هەرچەندە ئەو شكستەی عێراق یارمەتیدەر دەبێت بۆ زیادبوونی ئاسایشی ئیسرائیل.

جگە لەوەش ئیسرائیلییەكان بەهەموو رەنگە نەرمەكانی ئەو شیكارییە لە دوو وانە لە ئەزموونیان فێربوون:

وانەی یەكەم، هۆشدارییەكی گشتیان پێ داین كە بۆ ماوەیەكی درێژ لەدوای جەنگ لە عێراق نەمێنینەوە، شارەزایە ئیسرائیلییەكان گریمانەی ئەوەیان كردبوو كە لە واقیعدا سەردەكەون، بەڵام بانگەشەی داگیركاری دەبێتە كێشە و مەترسییەكی دەستبەجێ.

دوای چەند مانگ كاتێك گوێیان لە قسەكانی دۆناڵد رامسفێڵد، وەزیری بەرگری ئەمەریكا لە ئیدارەی یەكەمی جۆج بۆشی كوڕ بوو كە گەلی عێراق وەك رزگاركەر پێشوازیان لێ كردوون، ئیسرائیلییەكان ئەمجارە ئامۆژگارییەكەیان زۆر توند دووبارە كردەوە، كە عێراقییەكان پێیان وایە ئەمەریكییەكان رزگاركەر نین، بەڵكوو داگیركەرن.

لێرە ئەو هەڵسەنگاندنەی ئیسرائیلیەكان پێشبینیان كردبوو هاتەدی، بەتایبەت دوای ئەوەی ئیدارەی بۆش بڕیارە خراپەكەی دا كە سوپای عێراقی هەڵوەشاندەوە، رێگەی نەدا ئەندامانی حزبی بەعس لە خزمەتی حكومی بەشدار بوو، ئەمەریكا دەستبەرداری عێراقێكی بێتوانا لەكاركردن بوو، رێگەی بۆ ئۆپۆزسیۆن خۆش كرد، كاتێك سەربازانی عێراقی رەوانەی ماڵەوە كردەوە، بەبێ ئەوەی ئەگەری دەستكەوتنی هیچ كارێكیان هەبێت.

وانەی  دووەم كە ئیسرائیل فێری بوو، ئەوە كە بە شێوەیەكی تەواو پێشبینی كردبوو، هۆشداریشی دا كە ئەو جەنگە نابێتە دروستبوونی دیموكراسی لە عێراق، چونكە پێكهاتەی دانیشتوانی عێراق ئاڵۆزە، شیعە و سوننە و كورد و نەتەوەی دیكەی تێیدایە، بۆیەش هەر نموونەیەكی دیموكراسی لە دەرەوە فەرز بكرێت شكست دەهێنێت، دواتریش دەركەوت ئەو تێبینیانە درووستبوون، بە ماوەیەكی كەم دژ بە ئەمەریكا وەستانەوە، چاودێرە سیاسییەكان بەگومانەوە مامەڵەیان لەگەڵ ئەو سەركردەكانەی خواستی داگیركردنی عێراقیان هەبوو دەكرد، ئەوانەی كە ئیدارەی ئەمەریكا لە حكوم داینابوون، بەتایبەت كەسێكی وەك ئەحمەد چەلەبی.

سەركردە ئیسرائیلییەكان كارێكی باش دەكەن ئەگەر ئامۆژگاریی چاودێرەكانیان لەو چەند ساڵە قووڵ بكەنەوە، یەكەم خۆیان لە هێشتنەوە بۆ ماوەیەكی زۆر لە كەرتی غەزە بهێڵنەوە.

هەروەها بەدوای دووبارە نیشتەجێكردن دا نەچنەوە، چونكە لە یەكەم جار سەركەوتوو نەبوو، بۆ دووەم جاریش سەركەوتوو نابێت.

دووەم نابێت گریمانەی ئەوە بكرێت كە سەربڕینی حەماس دەبێتە گەشەكردنی دیموكراسی لە كەرتی غەزە، بەتایبەت ئەگەر دۆخی كۆمەڵایەتی وەك ئێستا توند بێت.

ئیسرائیل پێویستە رێگە بدات كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ناوچەیی كەرتی غەزە ئاوەدان بكات بەبێ ئەو كۆت و بەندانەی ئیسرائیل دەیان ساڵە سەپاندوویەتی. 

دووەم، كێشە سەرەكییەكان لە غەزە راستەوخۆ پەیوەستە بە ئیسرائیل و فەڵەستینییەكان، لەدوای كۆتایی ئەو جەنگە ئیسرائیلیەكان خواستی ئەوەیان هەیە ژیان زۆر بەخێرایی ئاسایی بێتەوە، ئەوەش كارێكی سرووشتییە، بەڵام پێویستە ئەوەش لە خۆیان بپرسن چی دەشێوێت. ئەگەر ئیسرائلییەكان بەردەوامن بن لە شاردنەوەی سەریان لەژێر خۆڵ و بانگەشەی ئەوە بكەن كە ئێستا كاتێكی گونجاو نییە بۆ دانوستاندن لەسەر پێویستی جیابوونەوە لە فەڵەستینییەكان درووستكردنی دەوڵەتێكی سەربەخۆی فەڵەستین، پێویستە لەوە بێ گومان بن، ئەو جەنگەی ئێستا كۆتا جەنگ نابێت. 

سەرچاوە: مەركەزی ناتور