Nuce Logo

چاودێرانی سیاسی میسر پێیانوایە، "لێدوانەكانی مەولوود چاوشئۆغلۆ، وەزیری دەرەی دەرەوەی توركیا بەڵگەیە لەسەر گۆڕانكاری لە پەیوەندییەكانی نێوان ئەنقەرە و قاهیرە، ئەو لێدوانانەش لەو كاتەیە دیپلۆماتكارانی هەردوو وڵات سەرقاڵی خۆئامادەكردنن بۆ دەستپێكردنەوەی گەڕی سێیەمی گفتوگۆكانیان، بە مەبەستى ئاساییكردنەوەی پەیوەندی نێوانیان، لە دوو دانیشتنی رابردوو گفتوگۆیان لەسەر هۆكارەكانی ئاڵۆزی و رێگەكانی تێپەڕاندنی ئەو ئاڵۆزیانە كردبوو."

پێشبینی دەكرێت گەڕی سێیەمی گفتوگۆ سیاسیەكان لەو كاتەوە دەست پێبكات، كە توركیا سەرقاڵی دیاریكردنی نوێنەرێکى تازەیە بۆ بەڕیوەبردنی كاروباری وڵاتەكەی لە میسر، كە بە هۆی رووداوەكانی (2013) نوێنەرایەتی دیپلۆماسی هەردوو وڵات بۆ نزمترین ئاست دابەزی، بەرپرسانی توركیا رایگەیاند، "ئەنقەرە بڕیاری داوە باڵیۆزێكی نوێ بۆ قاهیرە دیاری بكات بۆ پڕكردنەوەی پۆستی دیپلۆماسی، كە لە (2013) بە بەتاڵی ماوەتەوە."

بەڵام مەولوود چاوەش ئۆرغلۆ رەتیكردەوە پشتڕاستی راپۆرتی دەزگا راگەیاندنەكان بكات، لەسەر دووبارە گێرانەوەی باڵیۆزی توركیا بۆ میسر، حكومەتی میسریش هیچ لێدوانێكی لەسەر قسەكانی وەزیری دەرەوەی توركیا بۆ ئاسایكردنەوەی پەیوەندی نێوانیان نەبوو، چونكە ئەوە بە روونی دیارە میسر بۆ هەنگاوێكی لەوجۆرە پەلەی نییە، سەبارەت بە هۆكارەكەی چاودێرانی سیاسی میسر رایانگەیاند، "یەكێك لە ئەگەرەكان ئەوەیە میسر متمانەی بە توركیا نییە، محەمەد رەبیع دیهی، پسپۆڕی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكانی میسر جەختی لەسەر ئەوە كردەوە، "میسر ترسێكی شاراوەی لەو هەوڵەكانی ئاشتەوایی توركیا هەیە، بەگومانەوە لێی دەڕوانێت، راستە ئەنقەر لە ماوەی رابردوو چەندین سازشی بۆ كردووە، بەڵام ئەگەر هەیە ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانی لەگەڵ میسر كۆتایی بەهەندێك گۆشەگیری ناوچەیی بهێنێت." ئەوەش وادەكات پێگەى توركيا بەهێز بێتەوە.

لەمانگی تشرینی یەكەمی ساڵی رابردوو سامح شوكری، وەزیری دەرەوەی توركیا ئاماژەی بە هەندێك بەرەو پێشچوون لەگەڵ توركیا كرد و راشیگەیاند، "قاهیرە چاوەڕوانی چارەسەری كێشە هەڵواسراوەكان دەكات، چاودێری ئەو دۆخە دەكەین بەپشتبەستن بەو سیاسەتەی حكومەتی توركیا لەسەر ئاستی دوولایەنە و ناوچەكە گرتیتیە بەر دۆخەكە هەڵدەسەنگێنین."

ناكۆكییە قووڵەكان

بۆشاییەكی فراوان لە نێوان هەردوو وڵات هەیە، ئەو هەستیارییەی میسریش لەو بۆشایە سەرچاوەی گرتووە، لە رووكەش ئایدۆلۆژییە، بەڵام لە ژێرەوە هۆكاری سیاسی و جیۆستراتیژی ئاڵۆزى لەپشتە، چونكە میسر و توركیا دووڵاتن لەسەر سەرچاوەكانی وزە لە دەریای ناوەڕاست ململانێیانەیە، توركیا هەوڵدەدات بەشێك لە سامانی گازی سروشتی ئەو ناوچەیە بخاتە ژێر دەسەڵاتی خۆی، بەڵام میسر كار لەسەر دووخستنەوەی توركیا لەو سامانە دەكات.

بۆ ئەم مەبەستە میسر رێكخراوێكی هاوشێوەی ئۆپیكی دروستكردووە، وڵاتانی بەرهەمبهێن و بەكاربەری گازی سروشتی لەو ناوچەیە بوونە ئەندامى، بەڵام توركیای پەراوێزخست كە چەندین ساڵە هەوڵدەدات ببێتە خاڵی تێپەڕینی گازی سروشتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بۆ ئەوروپا، ئەنقەرە لەرێگەی هەنگاونان بۆ دوورخستنەوەی میسر دەستی پێكرد، بۆ ئەمەش راستەوخۆ جێگەی خۆی لیبیا و سوودان كردەوە، كە دوو وڵاتی دراوسێی میسرن.

بەڵام قاهیرە بەرگەی زیادبوونی دەستوەردانەكانی توركیای دەگرت، ئەوەشی سەیری دەكرد رۆڵی توركیا نەرێنی بوو لە وڵاتانی سووریا و عێراق، لەلايەكى تريشەوە هەردوولا لەسەر زاڵبووني هەژموونيان لە ململانێى نێوان فەڵەستین ئیسرائیل ناكۆك بوون.

خواستی توركیا بۆ ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانی لەگەڵ میسر، بەشێكە لە هەوڵەكانی توركیا بۆ كۆتاییهێنان بە ناكۆكييەكانى لەگەڵ ئیمارات و سعوودیە و ئیسرائیل.

لەلایەكی تریشەوە قاهیرە پێی وایە ئەو خواستەی توركیا بۆ ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكان پەیوەستە بە هەڵبژاردنی ساڵی داهاتوو، كە ئەردۆغان هەوڵدەدات پێش دەستپێكردنی هەڵبژاردنەكان كۆتایی بە ململانێكان بهێنێت. تاریق فەهمی، مامۆستای زانستە سیاسییەكان لە زانكۆی قاهیرە رایگەیاند، "ئەو پەیوەستكردنەوە زۆر روونە لەگەڵ پاشەكشەی بەردەوامی ئابووری توركیا، هەنگاوەكانی ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكان لەگەڵ وڵاتانی ناوچەكە گاريگەرى لەسەر دۆخى  ئابووری  دەبێت."

ئەو هەنگاوانەی توركیا خەریكە بەرهەمەكەی دەركەوێت، ئیمارات بەڵێنی دا بە ملیارەها دۆلار وەبەرهێنان لە توركیا بكات، راپۆرتەكان باس لەوە دەكەن لەو سەردانەی ئیسحاق هێرزۆغ، سەرۆكی ئیسرائیل گفتوگۆ لەسەر گەیاندنی گازی سروشتی بۆ ئەوروپا كراوە، كە هەوڵدەدەن پشتبەستن بەگازی سروشتی  رووسيا كەم بكەنەوە.

لە ساڵی (2020) توركیا لە پلەی سێیەمی ئەو وڵاتانە بوو، كە كاڵای میسری هاوردە دەكەن، پێنجەم وڵاتیش بوو بۆ رەوانەكردنی كاڵاكانی بۆ میسر، هەر لەو ساڵە قەبارەی ئاڵوگۆڕی بازرگانی نێوانیان گەیشتە چوار ملیار و (600) ملیۆن دۆلار، بۆچوونێكیش پێی وایە شەڕی ئۆكراینا دەرگا لەبەردەم هاوكاری هەردووڵات لەبواری وزە دەكاتەوە.

بەربەستە ناوچەییەكان

چاودێرانی سیاسی میسری پێیانوایە، ئاساییكردنەوەی تەواوی پەیوەندییەكان كارێكی ئاسان نییە، چونكە لیبیا یەكێكە لە خاڵە ناكۆكەکانى نێوان ئەنقەرە و قاهیرە، هەردوو وڵات هاوكاری لایەنە ناكۆكەكان دەكەن، میسر رەخنە لە هەبوونی چەكداری بیانی لە لیبیا دەگرێت، كە توركیا لە سووریا بۆ تەرابلوسی گواستنەوە، لەو بارەیەوە فراس ریزوان ئۆغلۆ، رایگەیاند، "دۆسیەی چەكدارانی بیانی لە لیبیا بە هەڵپەسێدراوی لە نێوان هەردوو وڵات دەمێنێتەوە، بەڵام پێموایە هەردوولا لەسەری رێكدەكەون."

لە نۆ ساڵی رابردوو، میسر لەگەڵ یۆنان و قوبرس هاوپەیمانییەکى ستراتیژی ئابووری و سەربازی دروستكردووە، لەگەڵ ئەوەى چەندین جار ئەو سێ وڵاتە جەختیان لەسەر ئەوە كردۆتەوە، ئەو هاوپەیمانییە دژی وڵاتێكی تر نییە، بەڵام توركیا بەگومانەوە لەو هاوپەیمانە دەڕوانێت، چونكە چڕبوونەوەی هاوئاهەنگی سەربازی و سیاسی نێوانیان ترسی لای ئەنقەرە دروستكردووە، هەروەك توركیا رەخنەی لە دیاریكردنی سنوورە ئاوییەكانی ئەو سێ وڵاتە هەبوو، لای خۆشیەوە میسر رەخنەی لە گوتاری راگەیاندنی توركیا لە دژی حكومەتەكەی هەبوو، چونكە چەند كەناڵێكی ئاسمانی پەخشەكانیان لە توركیا بوو رەخنەكانیان ئاڕاستەی حكومەتی میسری بەسەرۆكایەتی عەبدولفەتاح سییسی دەكرد.

فراس ریزوان لەبەشێكی تری قسەكانی جەختی لەسەر ئەوە كردەوە، "كە پێویستە توركیا سیاسەتی راگەیاندنی بەرانبەر میسر بگۆڕێت، چونكە ئەگەر گۆڕانكاری دروست نەكات ناتوانێت پەیوەندییەكانی لەگەڵ وڵاتانی عەرەبی ئاسایی بكاتەوە، بۆیە پێویستە ئەو كەناڵە ئاسمانیانەی لە توركیان شتێك بڵاونەكەنەوە زیان بە پەیوەندی ئەنقەرە و قاهیرە بگەینێت."

بەرپرسێكی باڵای توركیا رایگەیاند، "كێشەیەكی هەڵواسراو لە نێوان هەردوو وڵات هەیە، كە تاچەند ئەردۆغان ئامادەیە تەوقە لەگەڵ عەبدولفەتاح سیسی، سەرۆكی میسر بكات."پێشتر لە چەند بۆنەیەك رایگەیاندووە، "نایەوێت دیداری لەگەڵ سیسی هەبێت." بەڵام رێگە دەدات ئەندامی تری حكومەتەكەی گفتوگۆ لەگەڵ قاهیرە بكەن.

ئاماژەكان باشەكان

لەو كاتەوەی دەستیان بە گفتوگۆ سیاسیەكان كردووە، توركیا هەندێك هەنگاوی گرتەبەر، ئەوەش بۆ دەربڕینی نیەتباشییە بەرانبەر قاهیرە، یەكێك لە هەنگاوەكان راگرتنی هێرشی كەناڵەكانی راگەیاندن بوو دژ بە میسر، هەردوو وڵات بەجۆرێك گەیشتینە لێتێگەیشتن بۆ هاوكاری لیبیاییەكان بەو ئامانجەى بگەنە رێككەوتنی سیاسی بۆ چارەسەری ململانێی وڵاتەكەیان.

ئەو هەنگاوانە ئاماژەن، كە دەكرێت ئەو دوو وڵاتە پەیوەندیییەكانیان ئاسایی بكەنەوە، ئەحمەد فوئاد، ئەندامی پەرلەمانی میسری بۆ كاروباری دەرەوە رایگەیاند، "ئەو هەنگاوانەی توركیا بۆ ئاشتەوایی لەگەڵ میسر ناویەتی هەنگاوی ئەرێنین، ئەگەر ئەنقەرە سیاسەتی ناوچەیی بگۆڕێت و هەڕەشە لە بەرژەوەندییەكانی میسر نەكات و دەستوەرنەداتە كاروباری ناوخۆیی ئەو وڵاتە، دەكرێت پەیوەندییەكان لەگەڵی ئاسایی بكرێتەوە."