Nuce Logo

لە چەند ساڵی رابردوو پەیوەندی نێوان توركیا و پاكستان لە رێگەی واژۆكردنی رێككەوتننامە و لێكتێگەیشتن بەتایبەت لە بواری سەربازی بەرەوپێشوەچووبوو، ئەمەیش جۆرێك لە هاوپەیمانی ستراتیژیی دروستكردبوو.

لە هەفتەی رابردوو پەرلەمانی پاكستان شەهباز شەریفی وەك سەرۆكی نوێی وڵاتەكەی هەڵبژارد و متمانەی لە عیمران خان، سەرۆك وەزیرانی پێشووی وڵاتاكەی سەندەوە، لەگەڵ دوورخستنەوەی سەرۆك وەزیرانی پێشوو و قەیرانی سیاسی ئەو وڵاتە، سەبارەت بە پەیوەندی نێوان توركیا و پاكستان و تێروانینی ئەنقەر لەسەر رووداوەكانی ئیسلام ئاباد چەندين پرسيار دروست بووە.

هەڵوێستی فەرمی ئەنقەرە چییە؟ 

دوای دیاریكردنی شەهباز شەریف بە سەرۆك وەزیران رەجەب تەیب ئەردۆغان راستەوخۆ پەیوەندی پێوە كردوو و پیرۆزبایی ئەو پۆستە نوێیەی لێكرد.

عیمران خان پێیوایە ئەوەى لە دژی كرا پیلانێكی دەرەكی بووە، بەڵام ئەردۆغان بە شەهباز شەريفى راگەیاندووە، "هەرچەندە بەربەست و رێگری لەبەردەم وڵاتەكەتان زۆر بوو، بەڵام سەرلەنوێ گەلی پاكستان ئامادە نەبوون دەستبەردانی دیموكراسی و سەروەری یاسا بن."

شەهباز شەریف خاوەنی بیرۆكەی بەهێزكردنەوەی پەیوەندی پاكستان و ئەمەریكا و پەرەپێدانی پەیوەندییەكانە لەگەڵ چین و توركیا.

ئەوكاتەشی شەهباز سەرۆكی حكومەتی بەنجاب بوو، سەرجەم قوتابخانەكانی سەر بە فەتحوڵا گولەنی داخست، لە یەكەم وتاری دەستبەكاربوونیشی لەبەردەم پەرلەمانی وڵاتەكەی رایگەیاند، "پاكستان و توركیا پەیوەندیان بەهێزە و هیچ شتێك لێكیان جیا ناكاتەوە، چونكە توركیا هەمیشە پاڵپشتی پاكستان و گەلی كشمیر بووە." 

پەیوەندی نێوان وڵاتان نەك پەیوەندی نێوان سەركردەكان

محەمەد مەهدی، پسپۆڕی كاروباری سیاسی و نێودەوڵەتی رایگەیاند، "پەیوەندی نێوان توركیا و پاكستان بە گۆڕینی حكومەتی ئیسلام ئاباد گۆڕانكاری بەسەر دانایەت، ئەو پەیوەندیە لە هەموو سەردەمەكان پەیوەندییەكی بەهێز بووە، رەجەب تەیب ئەردۆغانیش یەكەم سەرۆك وڵات بوو پیرۆزبایی لە شەهباز شەریف كردووە، بۆیە سەرۆك وەزیرانی نوێى پاكستانیش لە یەكەم وتاری لەبەردەم پەرلەمان بە دیاریكراوی ئاماژەی بە رۆڵى توركیا كرد، كە تاكە وڵاتە هەمیشە لە دۆسیەی كشمیر پاڵپشتی هەڵوێستی پاكستانی كردووە."

ئەوكاتەشی شەهباز سەرۆك وەزیرانی هەرێمی بەنجاب بوو، بانگێشتی ئەردۆغانی كرد و پێشوازی لێی كرد. 

لەبەشێكی تری قسەكانی روونیكردەوە، توركیا لەسەردەمی نەواز شەریف وەبەرهێنانی گەورەی لە پاكستان كردووە، بۆیە پەیوەندییەكانی نێوان ئەو دوو وڵاتە لە داهاتووش بە بەهێزی دەمێنێتەوە. 

یوسف ئیریم، لێكۆڵەری تورك رایگەیاند، "لێكنزیكبوونەوەی نێوان توركیا و پاكستان تەنیا لە ماوەی دەسەڵاتی عیمران خان نەبوو، بەڵكو پەیوەندی نێوان ئەو دوو وڵاتە پێشتریش بەهێز بووە، توركیا پەیوەندی فراوانی تەنیا لەگەڵ حكومەتی ئەو وڵاتە نییە، بەڵكو لەگەڵ ناوەندەكان و گەلی ئەو وڵاتە پەیوەندییەكی كولتووریی و مێژوویی دێرینیان هەیە، چەندین بەرژەوەندی هاوبەش پێكەوە دەیانبەستێتەوە."

لە بەشێكی تری قسەكانی ئاماژەی بەوە كرد، "توركیا دەستوەرناداتە كاروباری ناوەخۆی گەلی پاكستان، لە دوورەوە كار لەگەڵ ئەوە دەكات كە خواستی گەلی ئیسلام ئابادە، چونكە پەیوەندی نێوان ئەو دوو وڵاتە لەپەیوەندی نێوان كەسەكان و پارتە سیاسیەكان قووڵترە، بۆیە هەرچەندە گۆڕانكاری لە بەرپرسانی وڵات بكرێت، پەیوەندییەكان بەرەوپێشتر دەچن، لە سەردەمی سەرۆك وەزیرانی پێشوو، پەیوەندییەكان زۆر فراوانتر بوو، چونكە بەدەرە لەوەی كێ نوێنەرایەتی وڵات دەكات."

پەیوەندیەكی نوێی 

تەها داغلی، نووسەری تورك رایگەیاند، "پەیوەندی نێوان توركیا و پاكستان لەسەردەمی عیمران خان رووبەڕووی هیچ كێشەیەك نەبۆوە، بەڵكو زۆرباش بەرەو پێشچوو ئەوە راست نییە كە بڵێن پەیوەندی باش لەسەردەمی سەرۆك وەزیرانی پێشوو دەستی پێكردووە، چونكە پەیوەندی نێوان ئەو دوو وڵاتە لەسەر دەمی نەواز شەریف زۆر بەهێزتر بوو، شەهباز تازە هاتۆتە سەر دەسەڵات، كاتێكیش فەرمانڕەوای بەنجاب بوو سەردانی توركیای كرد، هەمیشە ستایشی توركیا و ئەردۆغانی دەكرد."

 لەبەشێكی تری قسەكانی ئاماژەی بەوە كرد، "راستییەك هەیە گۆڕانكاری بەسەر پەیوەندی نێوان ئەو دوو وڵاتە نایەت، پاكستان هەمیشە دۆستی توركیا بووە."

كودەتای پەرلەمانی، رووداوێك هاوشێوەی توركیا

هەرچەندە ئەنقەرە بە فەرمی پێشوازی لەو گۆڕانكارییەی پاكستان كرد، بەڵام چاودێرانی سیاسی نزیك لە توركیا ئەو گۆڕانكارییەیان بە (كودەتای پەرلەمانی) وەسف دەكەن، بە رووداوەكانی رابردووی توركیا دەیشوبهێنن

ساڵح توانا، نووسەری تورك دەڵێت، "توركیا و پاكستان نەهامەتی زۆریان لەگەڵ كودەتا هەیە، لە ساڵی شەستەكان عەدنان مەندەریس، سەرۆك وەزیرانی ئەوكاتەی توركیا لە سێدارە درا، بەهەمانشێوە لە (1977) زیاء لحەق، سەرۆك وەزیرانی پاكستان كودەتای كرد و لە (1979) زولفەقار عەلی بۆتۆ، سەرۆك وەزیرانی ئەو كاتەی پاكستانی لە سێدارە دا، ئەوەش دەنگدانەوەیەكی گەورەی لە توركیا هەبوو."

هەردوو وڵات بە درێژایی ساڵانی رابردوو هاوهەڵوێست بوونە، پاكستان لە پرسی قەرەباغ و قوبرس لایەنگری توركیا بووە، هەرچەندە حكومەتەكان بۆچوونی سیاسییان جیاواز بووە، بەڵام پەیوەندیان وەك پێشوو بەهێز بوو، بۆیە رووداوەكانی ئەم دوایەی پاكستانیش كاریگەری لەسەر پەیوەندییەكان نابێت.

 ئەمەریكا بە پەیوەندی توركیا و پاكستان خۆشحاڵ نییە

 ئەمەریكا بەو پەیوەندیەی نێوان توركیا و پاكستان خۆش حاڵ نییە، هۆكارەكەشی ئەوەیە هەردوو وڵات بەگوێرەی فەرمانەكانی ئەمەریكا مامەڵە ناكەن.

 بۆ نموونە كاتێك ئەمەریكا داوای كردنەوەی بنكەیەكی سەربازی لە پاكستان كرد، سەرۆك وەزیرانی پێشوو رەتی كردەوە، هەروەها هەرچەندە ئەمەریكا هەڕەشەی لێ كرد، بەڵام سیستەمی بەرگری مووشەكی (ئێس 400)ی رووسی كڕی، هەردوو وڵات پابەند نەبوون بە سەپاندنی سزاكان بەسەر مۆسكۆ.

لەكاتی هێرشی رووسیا بۆ سەر ئۆكراینا، عیمران سەردانی رووسیای كرد و چەندین رێككەوتنی بازرگانی لەگەڵ ڤلادیمێر پۆتین، سەرۆكی رووسیا واژۆكرد.

بەهەمانشێوە بەهۆی كڕینی سیستەمی (ئێس 400)ی رووسی، ئەمەریكا ئەنقەرەی لە پڕۆگرامی (ئێف 35)ی وڵاتەكەی دوورخستەوە، دەستی بەسەر نزیكەی یەك ملیار و (500) ملیۆن دۆلار داگرتووە.

بەهەمان شێوە لە رێگەی باڵیۆزخانەی ئەمەریكا لە ئیسلام ئاباد پەیامێكی ئاراستەی پاكستان كردبوو، كە ئەگەر عیمران خان لە دەسەڵات نەمێنێت، لە حكومەتی پاكستان دەبوورێت، بەڵام ئەگەر سەرۆك وەزیران لە دەسەڵات بمێنێتەوە، ئەوا ئەو وڵاتە سزا دەرێت.

ئەو نووسەرە توركە جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە، "ئەمەریكا هەوڵدەدات دەست لە هەردوو وڵات وەربدات، ئۆپۆزیسیۆنی هەردوولای وڵاتی كردووە كردووە بە ئامرازێك بۆ ئەو كارانە."