ڤیان حسین: شەپۆلی چوارەمی فێمینیزم بەهۆی پێویستییەوە دروست بووە
بەهرە حەمەڕەش
نوچەنێت: بزووتنەوەی فێمینیزمی چییە؟
ڤیان حسین: زۆربەی لێکۆڵەر و توێژەرانی فێمینیزم ھەوڵ دەدەن پێناسە و شیکردنەوەی بە ڕێگای جیاواز بۆ بکەن، ھەندێکیان ئاماژە بە جوڵانەوەی سیاسی دەکەن لە ئەمریکا و ئەوروپا، ھەندێکیشیان ئاماژە بەو دابونەریتانەی کۆمەڵگا دەکەن، کە ژنان بە نایەکسانی و بێ ماف ژیاون.
فێمینیزم زنجیرەیەکە لە جوڵانەوەی سیاسی، کۆمەڵایەتی و ئایدیۆلۆژیا، کە ئامانجی دامەزراندن و بەدەستھێنانی سیاسی، ئابووری، کەسیی، یەکسانی کۆمەڵایەتی و سێکسییە. فێمینیزم یەکگرتنەوەی ئەم پۆزیشن و سەردارییە، کە کۆمەڵگا دەیدات بە نێرینە دەیخاتە بەر دیدگا، مامەڵەی نادادی ئەم کۆمەڵگایانە لەگەڵ ژنان، ڕەنجی گۆڕانکاری لەنێویدا، جەنگی دژی چەمکی ڕەگەزی، دانانی پەروەردەیی، پڕۆفیشیناڵی، ھەلی تاکە کەسی و داھاتی ژنان کە یەکسانە لەگەڵ پیاوەکان.
نوچەنێت: مێژووی بزووتنەوەی فێمینیزم بۆ کەی دەگەڕێتەوە؟
ڤیان حسین: لە ئینگلتەرا چەمکی فێمینیزم و مێژووی فێمینیزم بە چالاکییەکانی ژنان لە کۆتاییەکانی سەدەی ١٩ تاکو ئێستا بەستراوەتەوە، ئەمەش ھۆکارێکی بە سودە بۆ بەناوبانگبوونی بیرۆکەی فێمینیزم، یان دابونەریتی فێمینیزم لە سیاسەتی سەرھەڵدان و جوڵانەوەی فێمینیزم. تەنانەت کە لەو سەردەمەدا ھیچ چالاکییەکی تایبەت بە فێمینیزم لە سیاسەتدا نەبوو بۆ رۆڵی ژنان، بەڵکو کەسانێک ھەبوون بۆ گرنگی و یەکسانی ژنان کاریان دەکرد.
نوچەنێت: بۆچی ئەم بزووتنەوەیە سەری هەڵدا؟
ڤیان حسین: سەرەڕای جیاوازی بە ئازار و نایەکسانیی زۆر، ژنان توانیان ھەڵسنەوەو دەنگیان ھەبێت و کێشە، هەست و خۆزگەکانیان دەرببڕن، ژنان توانیان ئەمە بە ھەموو جیھاندا بڵاوبکەنەوە، بیکەن بە ھێمای یەکسانی، وابکەن کە ھەموو خەڵک بڕوا بکەن کە ژنان و پیاوان وەک یەک یەکسان و شیاون بۆ ھەموو: ھەل، مامەڵە و کار، ڕێز، یەکسانی کۆمەڵایەتیی....تاد
نوچەنێت: دەتوانین بڵێین بزووتنەوەی فێمینیزمی قۆناغی چوارەمی دروست بووە؟
ڤیان حسین: شەپۆلی چوارەمی بزووتنەوەی فێمینیزم، بە گشتی وەک وەڵامێک بۆ پرسە کۆمەڵایەتییە ھەبووەکان سەیر دەکرێت نەک شتێک، کە بە شێوەیەکی دەستکرد "دروستکراوە". بەھۆی پەرەسەندنی پێداویستی و نیگەرانییەکانی تاک و گروپەکانی داکۆکیکردن لە یەکسانی جێندەری بە شێوەیەکی ئۆرگانیک سەریھەڵدا. لێرەدا ئەگەر ووردتر بیخەینە ڕوو:
- شەپۆلی چوارەم دەتوانرێت وەک "بەرزبوونەوە" سەیر بکرێت، چونکە لەسەر ئەو بناغانە بنیات دەنرێت کە شەپۆلە فێمینیستەکانی پێشوویان داناون.
-شەپۆلی یەکەم (سەدەی نۆزدەھەم-سەرەتای سەدەی بیستەم): تیشکی خستە سەر مافی دەنگدان و مافە یاساییە سەرەتاییەکان.
-شەپۆلی دووەم (١٩٦٠-١٩٨٠): چارەسەری نایەکسانی شوێنی کار، مافەکانی زاوزێ و توندوتیژی خێزانی کرد.
-شەپۆلی سێیەم (١٩٩٠-٢٠٠٠): جەختی لەسەر ھەمەجۆریی و یەکتربڕین کردەوە.
-شەپۆلی چوارەم لەم ھەوڵانەدا گەشەی کرد، باسی لە پرسە ھاوچەرخەکانی وەک:
-ھەراسانکردنی ئۆنلاین و ژنکوژی .
- فێمینیزمی بڕبڕەیی و گشتگیری.
-دادپەروەری زاووزێ و هوشیاری توندوتیژی سێکسی و بزووتنەوەی می تو.
ھەروەھا دەتوانرێت بڵێین کە ھەندێک ئامراز و تەکنەلۆژیا بووەتە ھۆی دروستکردنی:
-سەرھەڵدانی پلاتفۆرمە دیجیتاڵییەکانی وەک فەیس بوک، ئینستاگرام و سۆشیال میدیای دیکە، ڕۆڵێکی سەرەکییان ھەبوو لە دروستکردنی فەزایەک کە بیرۆکە فێمینیستەکان بە خێرایی بڵاوببنەوە.
بزووتنەوەکانی وەک #MeToo، #TimesUp - ئەوانی تر وەک بەشێک لەم شەپۆلە "دروستکراون"، کەڵکیان لەم پلاتفۆرمانە وەرگرتووە بۆ ڕێکخستن و پەروەردەکردن و داکۆکیکردن.
بە کورتی شەپۆلی چوارەمی فێمینیزم، بەھۆی بەردەوامی مێژووییەوە بەرز دەبێتەوە بەڵام بە ئامرازی نوێ و ژینگەی کۆمەڵایەتی و سیاسی سەردەمی دیجیتاڵیش دروست دەبێت.
نوچەنێت: مێژووی بزووتنەوەی فیمینیزم لە ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست بۆ کەی دەگەڕێتەوە؟
ڤیان حسین: مێژووی بزووتنەوەی فێمینیست لە ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاستدا دەگەڕێتەوە بۆ کۆتایی سەدەی نۆزدەھەم و سەرەتای سەدەی بیستەم، ھەرچەندە چالاکیی ژنان و داکۆکیکردن لە مافەکان دەتوانرێت بگەڕێتەوە بۆ قۆناغەکانی پێشووتر. لێرەدا چەند خاڵێکی سەرەکی دەخەینەڕوو:
ڕەگی سەرەتایی:
-سەردەمی پێش مۆدێرن: ژنان لە ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست وەک ناوچەکانی تر چالاک بوون لە داکۆکیکردن لە مافەکان لە چوارچێوەی ئایینی و کولتوریدا. نموونەی ژنانی زانای مێژووی ئیسلامی، وەک عائیشەی کچی ئەبوبەکر و فاتیمە ئەلفیھری کە لە سەدەی نۆیەمدا زانکۆی قەرەویینی دامەزراندووە.
-سەردەمی کۆلۆنیالیزم و چاکسازی: لە سەردەمی کۆتایی ئیمپراتۆریەتی عوسمانیدا، بەشێک لە ژنان دەستیان کرد بە داکۆکیکردن لە پەروەردە و بەشداریکردنی گشتی، وەک بەشێک لە ھەوڵەکانی مۆدێرنیزاسیۆنی فراوانتر.
بزووتنەوە فێمینیستەکانی مۆدێرن:
: سەدەی نۆزدەھەم
-لە میسر چالاکیی مافی ژنان شان بەشانی بزووتنەوە ناسیۆنالیستەکان سەریھەڵدا. کەسایەتییەکانی وەک قاسم ئەمین (نووسەری کتێبی ڕزگاری ژنان، ١٨٩٩) و ھودا شەعراوی (دامەزرێنەری یەکێتی فێمینیستەکانی میسر لە ساڵی ١٩٢٣) ڕۆڵی چارەنووسسازیان ھەبوو لە داکۆکیکردن لە پەروەردە و مافی دەنگدان و چاکسازی کۆمەڵایەتی ژنان.
-لە ئێران، چاکسازییە دەستوورییەکانی سەرەتای سەدەی بیستەم بووە ھۆی بەشداریکردنی ژنان لە بزووتنەوە سیاسی و کۆمەڵایەتییەکان.
: سەدەی بیستەم
-ساڵانی ١٩٢٠-١٩٣٠: ڕێکخراوە فێمینیستەکان لە سەرانسەری ناوچەکەدا دەرکەوتن، زۆرجار لەگەڵ دۆزی دژە کۆلۆنیالیزم و ناسیۆنالیستیدا ھاوتەریب بوون.
-دوای سەربەخۆیی (١٩٥٠-٦٠): مافەکانی ژنان لە ھەندێک وڵاتدا دامەزراوەیی کران (بۆ نموونە میسر، تونس) بەڵام زۆرجار بەسترابووەوە بە مۆدێرنیزاسیۆنی دەوڵەتەوە.
-فێمینیزمی ئیسلامی (١٩٧٠-٨٠): ئەم شەپۆلە ھەوڵیدا دەقە ئیسلامییەکان لێکبداتەوە بۆ داکۆکیکردن لە یەکسانی جێندەری، بەدیلێکی پێشکەش بە گێڕانەوەی فێمینیستی عەلمانی دەکرد.
بزووتنەوە فێمینیستەکانی ھاوچەرخ:
ئەمڕۆ بزووتنەوە فێمینیستەکان لە ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاستدا باس لە پرسگەلێکی بەرفراوان دەکەن، لە توندوتیژیی ڕەگەزی و بەشداری سیاسییەوە تا دەگاتە بەھێزکردنی ئابووری و چاکسازی یاسایی. بزووتنەوەکان ھەمەچەشنن و زۆرجار بەھۆی ناسەقامگیری سیاسی و نۆرمە کۆمەڵایەتییە کۆنەپەرستەکان و یاسا سنووردارەکان ڕووبەڕووی ئاستەنگ دەبنەوە.
نوچەنێت: ئایا ئێستا لە کوردستان ژنان/ڕێکخراوەکان، ھوشیارییان بەرامبەر بەم بزووتنەوەیە ھەیە؟
ڤیان حسین: ڕێکخراوەکانی ژنان لە کوردستان بە گشتی تا ڕادەیەک باش ئاستی ھۆشیارییان ھەیە سەبارەت بە بزووتنەوەی فێمینیست، بەو پێیەی کارەکانیان زۆرجار لەگەڵ بنەما فێمینیستەکاندا ھاوتەریبن، وەک داکۆکیکردن لە مافەکانی ژنان، یەکسانی جێندەری و بەھێزکردن، بەڵام ڕادەی پەیوەندی یان ناسینەوەیان لەگەڵ بزووتنەوەی فێمینیستی جیھانیدا دەتوانێت بە پشتبەستن بە چەند ھۆکارێک جیاواز بێت:
١.کۆنتێکستی کولتوری: ڕەنگە ھەندێک ڕێکخراو بە ڕوونی خۆیان بە "فێمینیست" ناوزەد نەکەن بەھۆی ھەستیارییە کولتووری یان کۆمەڵایەتییەکانی دەوروبەری ئەو زاراوەیە، تەنانەت ئەگەر کارەکانیان ئامانجە فێمینیستەکان بەرجەستە بێت.
٢.بوارەکانی گرنگیدان: زۆرێک لە ڕێکخراوەکانی ژنان لە کوردستاندا سەرنجیان لەسەر پرسە پراکتیکییەکانی وەک پەروەردە، توندوتیژی خێزانی، تەندروستی، و بەھێزکردنی ئابوورییە. لە کاتێکدا ئەمانە لەگەڵ ئایدیاڵە فێمینیستەکاندا ھاوتەریبن، بەڵام ڕەنگە ھەمیشە لە چوارچێوەی تیۆری فراوانتری فێمینیزمدا لە چوارچێوەیەکدا نەبن.
٣.پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکان: ئەو ڕێکخراوانەی پەیوەندییان بە ڕێکخراوە ناحکومییە نێودەوڵەتییەکان یان تۆڕەکانەوە ھەیە، ڕەنگە بە شێوەیەکی ڕوونتر ئاگاداری بزووتنەوە فێمینیستەکان بن و سەرقاڵی خۆیان بن لە ئاستی جیھانیدا، چونکە زۆرجار بەرکەوتەی گوتار و پراکتیکی پەیوەندیدار دەبن.
٤.جیاوازی نەوەکان: ڕەنگە چالاکوان و ڕێکخراوە گەنجەکان کراوەتر بن بۆ وەرگرتنی زاراوە و ئایدیۆلۆژیای فێمینیست، لە کاتێکدا گروپە بەتەمەنەکان یان
دامەزراوەکان ڕەنگە زاراوەی وەک "مافی ژنان" یان "یەکسانی جێندەری"یان پێ باشتر بێت.
٥.ژینگەی سیاسی: ئاستی ئازادی سیاسی و پشتیوانی لە مافەکانی ژنان دەتوانێت کاریگەری ھەبێت، کە ڕێکخراوەکان چۆن بە ئاشکرا خۆیان لەگەڵ ئایدۆلۆژیا فێمینیستەکاندا دەبەستنەوە.
پڕۆفایل:
چالاکوانی ژنان و داکۆکیکار لە یەکسانی جێندەری
بە ئەزمونی ساڵانێکی بەرفراوان، بە سۆزەوە لەگەڵ گروپ و پلاتفۆرمە جۆراوجۆرەکانی ژنان و ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی کاردەکات.
کاری کردووە بۆ چالاککردنی دەنگی ژنان و بەھێزکردنیان لە پرۆسەکانی بنیاتنانی ئاشتی و بڕیاردان. هەروەها دروستکردنی دەرفەت بۆ ئەوەی ژنان چالاکانە بەشداری بکەن لە ڕێگەی لۆبیکردن، دروستکردنی ھاوپەیمانی و ھەڵمەتەکانی داکۆکیکردن.
شارەزا لە بوارەکانی
*داکۆکیکردن و لۆبیکردن: پێشەنگی ھەڵمەتەکان بۆ پێشخستنی ڕۆڵی ژنان لە بڕیاردان و پرۆسەکانی بنیاتنانی ئاشتی.
*بنیاتنانی توانا: بەھێزکردنی دامەزراوە گشتییەکان بۆ وەڵامدانەوەی کاریگەرانە بۆ ئاستەنگەکانی یەکسانی جێندەری، پەرەپێدانی چاکسازی لە ژێرخانی و سیاسەتەکاندا.
*ھاوکاری لەگەڵ ڕێکخراوە کۆمەڵایەتییەکان: ھاوبەشیکردن لەگەڵ ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی بۆ بەرزکردنەوەی داکۆکیکردن و بەھێزکردنی پلاتفۆرمی ژنان.
0 لێدوانەکان
Karla Gleichauf
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment
M Shyamalan
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment
Liz Montano
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment