Nuce Logo

حكومەتی عێراق كە لە بەرەنگاربوونەوەی قەیرانی ئاو گەیشتە ناخۆشترین قۆناغەكانی، هیواخوازە لە رێگەی ئیدارەی نوێ بۆ سەرچاوەكانی ئاو لەگەڵ توركیا و ئێران بگاتە ئەنجامێك، پشكی زیاتری ئاو لەو دوو وڵاتە بەدەست بهێنێت، عەون زەیاب، وەزیری سەرچاوە ئاوییەكانی عێراق رایگەیاند، باشبوونێك لە بەردانەوەی ئاو لە توركیا هەیە، لە چركەیە (500) مەتر سێجا ئاو بەردەداتەوە، بۆیە پێویست بە مەترسی ناكات، هەروەها بەشێكی زۆر ئاوی عەمباركراویش هەیە.

سەبارەت بە دۆسیەی ئاو لە عێراقیش گوتی، “قۆناغیكی ناخۆشە، هەندێك بەربەست لە دابینكردنی هەیە، بەڵام لەگەڵ ئیدارەی نوێ لەوانەیە بتوانین بەكەمتەرین زیان ئەو قەیرانە تێپەڕێنین."

سەبارەت بە گفتوگۆكانیش لەگەڵ وڵاتانی سەرچاوەی ئاوی عێراق، زەیاب روونی كردەوە، گفتوگۆكان بەرداومن، بەو پێیەش كە دۆسیەی ئاو دۆسیەی ئاو سیادییە، محەمەد شیاع سوودانی، سەرۆك وەزیرانی عێراق سەرپەرشتی بەڕیوەچوونی دەكات.

وەزیری سەرچاوە ئاوییەكانی عێراق گوتی، "لە كۆبوونەوەم لەگەڵ عەلی رەزا گۆنای، باڵیۆزی توركیا لە بەغدا جەختی لەسەر ئەوە كردوە توركیا دەتوانێت ئاو بۆ عێراق بەرداتەوە، ئەمساڵ بەبێ ئەوەی كاریگەری لەسەر پڕۆژەكانی هەبێت، توركیا دەتوانێت پشكی ئاوە لە  رووباری فوڕات و بەنداوی ئەلیسۆ لەسەر رووباری دیجلە، ئەو بڕە بەرداتەوە لە میانەی سەردانی شاندی تەكنیكی عێراق لە مانگی حوزەیرانی ئەمساڵ بۆ توركیا لەسەری رێككەوتوون.

ئەو بەرپرسە عێراقییە بە باڵێۆزی توركیای راگەیاندووە، دەبوو ئەو پلانە لە سەرەتای مانگی رابردوو جێبەجێ بكرێت بۆ بەردانەوەی ئاو كە لە (370) مەتر سێجا لە چركەیە بەنداوی ئەلیسۆ بەرەو بەنداوی موسڵ، هەروەها (350) مەتر سێجار لە بەنداوی ئەتاتورك بەرەو سنووری توركیا ــ سوریا لە ئاراستەی رووباری فورات دەگات بە عێراق، بەڵام بەداخەوە ئەو رێككەوتنە جێبەجێ نەكرا.

زەیاب دەشڵێت، نیوەی ئەو رێككەوتنەی لە (11)ی ئەو مانگە واژۆمان كردووە دەگات بە ئێمە، باشبوونێك لە پشكی بەنداوی ئەلیسۆ بەرەو بەنداوی موسڵ روویداوە، كە دەگاتە (500) مەتر سێجا، بەڵام لە بەنداوی ئەتاتورك هیچ بەرەوپێشچوونێك نییە، ئەوەشی گرنگە لای ئێمە هەر باشر بوونێك هەبێت، پێویستە بەردەوام بێت، نەك كاتی.

وەزیری سەرچاوە ئاوییەكانی عێراق دەڵێت، "بەغدا بە راشكاوانە لەگەڵ توركیا گفتوگۆی لەسەر هۆی كەمی بەردانەوەی ئاو و بڕی پێویست لە ئاوی خەزنكراوی ستراتیژی كردووە، بەڵام توركیا بەردەوام سستی دەنوێنێت، تا ئەو كاتەی سەرۆك وەزیرانی عێراق نامەیەكی دەستنووس و نێردەیەكی تایبەتی بۆ رەجەب تەیب ئەردۆغان رەوانەكرد، كە بەشێوەیەكی روون ئامانجی دۆزیینەوەی چارەسەرەكانی باسكردبوو.

وەزیری سەرچاوە ئاوییەكانی عێراق ئاماژەی بەوە كرد، لە میانەی پەیوەندییەكان ئاماژەی ئەرێنی لە زیادبوونی پشكی ئاو لە رووباری دیجلە و فرات بۆ ئەم وەرزە هەیە.

حكومەتی عێراق هەوڵ دەدات لەگەڵ توركیا لەسەر زیادكردنی پشكی ئاو بۆ (400) مەتر لە چركەیەك لە رووباری دیجلە و (500) مەتر لە چركەیەك لە رووباری فوڕات بەرزبكاتەوە، لە مانگی ئاداری ئەمساڵیش سوودانی لەسەردانی بۆ ئەنقەرە لەگەڵ ئەردۆغان گفتوگۆیان لەسەر بەردانەوەی پشكی ئاو بۆ ماوەی مانگێك كرد. 

بەگوێرەی بۆچوونی چاودێرانی سیاسی توركیا پێی وایە، واژۆكردنی رێككەوتن بۆ چارەسەری كێشەی ئاو پێویستە پشت بە دروستكردنی پڕۆژە گەورەكان ببەستێت، ئاوی دیجلە و فورات بە بەرووبەرێكی فراوان لە ناوچە جۆراوجۆرەكانی ئاوی دیجلە و فوراتی لە عێراق پێدا تێدەپەرێت، پێویستە لە رێگەی وەبەرهێنان لە بواری بەرهەمە كشتوكاڵییەكان و سامانی ئاژەڵی و وزە سوودی لێ وەربگیرێت، ئەوەش بۆ بەدەستهێنانی سوودی ئابووریی دەبێت

لە راگەیێندراوێكی كۆتایی ئەنجوومەنی ئاسایشی نەتەوەیی توركیا لە بارەگای سەرۆكایەتی ئەو وڵاتە بە سەرۆكایەتی رەجەب تەیب ئەردۆغان جەخت لەسەر پەرپێدانی هاوئاهەنگی نێوان ئەنقەرە و بەغدا لە هەموو بوارەكانی خزمەت بە بەدەستهێنانی دەستكەوتە گەورەكانی هەردوو وڵات و ناوچەكە كراوەتەوە، هەروەك جەخت لەسەر پاڵپشتی عێراق بۆ توركیا لە بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر و چەسپاندنی ئاسایش و سەقامگیری لە رێگەی بەهێزكردنی دوولایەنە كراوەتەوە.

ئاشكرایە توركیا فراوانكردن و بەهێزكردنی هاوئاهەنگی لەگەڵ توركیا دەبەستێتەوە بە دۆسیەی چالاكییەكانی پارتی كرێكارانی كوردستان، موراد ئەسڵان، چاودێری سیاسی ئاماژە بەوە دەكات ئەوەی بابەتە سەرەكییەكانی لە پەیوەندییەكانی نێوان توركیا ــ عێراق روونكردۆتەوە، چ لە لایەن توركیا و عێراقەوە بێتەوە، بریتییە لە دۆسییەكانی ئاسایشی سنوورەكان و بەرەنگاربوونەوەی مەترسییەكان و دۆخی توركمان و وەز و سەرچاوەی ئاوی كاریگەری پەیوەندییەكانی بە سیاسەتی لایەنی سێیەم.

سەبارەت بە سەدانی سەرۆك وەزیرانی عێراق بۆ توركیا، ئەسڵان دەڵێت، بەرەنگاربوونەوەی مەترسییەكان كاری لە پێشینەی توركیایە، پرسی ئاویش كاری لەپێشینەی عێراقە.

ئەو چاودێرە سیاسیە جەخت لەسەر ئەوەش دەكاتەوە، پێویستە لێكۆڵینەوە لە پاساوەكانی توركیا و كردەكانی دژ بە هێرشەكانی بۆ سەر پارتی كرێكاران بكرێت، توركیا نایەوێت هیچ رێكخراوێك مەترسی بۆ سەر ئاسایشی خۆی و عێلااق درووست بكات، بۆ ئەوەش ئامادەیی هەموو پاڵپشتییەكی هەیە.

ئەسڵان سیاسەتی فەرمی توركیا بەرانبەر عێراق بە روون ناودەبات، ئەویش سیاسەتی پارێزگارییە لە یەكپارچەیی و سەقامگیری عێراق، چونكە عێرقێكی گەشەكردوو بەهۆی پەیوەندییە ئابوورییەكان لە بەرژەوەندی توركیایە.

سەرچاوە: شەرقولئەوسەت