Nuce Logo

کارۆخ خۆشناو، سەرۆکى ناوەندى لێکۆڵینەوەى ئەمەریکى – کوردى لە دیمانەیەکدا لە (19-2-2022) لەگەڵ رووداو، سەبارەت بە گرنگیى بەشدارى کورد لەو کۆنفرانسە دەڵێت، بە شێوەیەکى گشتى ئەگەر لەسەر کۆنفرانسى ئاسایشى میونشن باس لەوە بکەین کە بەڕاستى جەنابى سەرۆکى هەرێمى کوردستان لەگەڵ سەرۆکى حکومەت لەم دیدارانەدا، خاڵێکى زۆر گرنگە هەیە کە ئەوەندەى من چاودێریم کردبێ، جەنابى سەرۆکى هەرێمى کوردستان ژمارەى پێوانەیى شکاندووە لە دیدارەکانى لەگەڵ هەموو ئەو بەشداربوانەى کە بەشداران لە کۆنفرانسى ئاسایشى میونشن، ئەمەیش بەڵگەیە لەسەر ئەوەى کەوا هەرێمى کوردستان وەکو ئەکتەرێکى نا دەوڵەتى ڕۆڵێکى زۆر گرنگ دەبینێ و بەشدارییەکى زۆر کارا و گرنگى هەیە بۆ بەرقرارکردنى ئاسایش لە ڕۆژهەڵاتى ناوەڕاست.

دەقى دیمانەى کارۆخ خۆشناو، سەرۆکى ناوەندى لێکۆڵینەوەى ئەمەریکى – کوردى:

رووداو: ئەمڕۆ سەرۆکى هەرێمى کوردستان کۆبوونەوەیەکى هەبوو لەگەڵ ئەندامێکى کۆنگرێسى ئەمەریکا ئەنجامداوە، بۆچى کۆنگرێسمەکان یان ئەندامانى نوێنەران ئاوا بە گرنگییەوە لەگەڵ شاندى هەرێمى کوردستان لە میونشن کۆدەبنەوە و حەزیان لەوەیە لە نزیکەوە گفتوگۆیان لەگەڵ بکەن؟

کارۆخ خۆشناو: دیارە دیدارەکانى سەرۆکى هەرێمى کوردستان هاوشان لەگەڵ سەرۆکى حکومەتى هەرێمى کوردستان کۆبوونەوەیان لەگەڵ شاندى گۆنگرێس و کۆمیتەى هێزەکانى ئەمەریکا ئەنجامدا، ئەمانە چوار خاڵى گرنگ ڕووندەکاتەوە. 

یەکەمیان: هەرێمى کوردستان پێگەیەکى جیۆپۆلەتیکى گرنگى هەیە.  دووەمیان: ڕۆڵى هەرێمى کوردستان لەدژایەتییکردنى تیرۆر بەتایبەتى داعش کە ئەمە بۆ ئەمەریکا زۆر گرنگە، وە هەروەها پێگەى هەرێمى کوردستان لەسەر نەخشەى وزە و پێگەى هەرێمى کوردستان لە سەقامگیرى و پێکەوەژیان. بۆیە دەبینین ئەمەریکا گرنگییەکى تایبەت بە هەرێمى کوردستان دەدات، بۆیە لە پەراوێزى ئەو کۆنفرانسانەى هاوشێوەى کۆنفرانسى ئاسایشى میونشن، هەمیشە شاندى هەرێمى کوردستان و شاندى ئەمەریکا بەشدار دەبن، بەردەوام دیدارى گرنگ ئەنجام دەدەن، چونکە دەکرێ وەبەرهێنان لە سێکتەرى دیپلۆماسى دا بکرێ، وە دەکرێ پەیوەندییەکان پتەوتر بکرێ و لێکتێگەیشتنى زیاتر بکرێ، ئەمەیش بەڵگەیە لەسەر پاڵپشتى ئەمەریکا بۆ قەوارەى هەرێمى کوردستان، کە قەوارەیەکى شەقامگیرە و ڕۆڵى خۆى بینیوە لە ڕووبەڕووبوونەوەى داعش، بۆیە ئەمەریکا بە گرنگییەوە دەڕوانێتە ڕۆڵى هەرێمى کوردستان، بۆیە ئەم دیدارانە گرنگن.

هەروەها دەتوانى بە شێوەیەکى گشتى لەسەر خودى (58) مین کۆنفرانسى ئاسایشى میونشن باس لەوە بکەین کە بەڕاستى جەنابى سەرۆکى هەرێمى کوردستان لەگەڵ سەرۆکى حکومەت لەم دیدارانەدا، خاڵێکى زۆر گرنگە هەیە کە ئەوەندەى من چاودێریم کردبێ، جەنابى سەرۆکى هەرێمى کوردستان ژمارەى پێوانەیى شکاندووە لە دیدارەکانى لەگەڵ هەموو ئەو بەشداربوانەى کە بەشداران لە کۆنفرانسى ئاسایشى میونشن، ئەمەیش بەڵگەیە لەسەر ئەوەى کەوا هەرێمى کوردستان وەکو ئەکتەرێکى نا دەوڵەتى ڕۆڵێکى زۆر گرنگ دەبینێ و بەشدارییەکى زۆر کارا و گرنگى هەیە بۆ بەرقرارکردنى ئاسایش لە ڕۆژهەڵاتى ناوەڕاست.

رووداو:  ئەم ساتەوەختە میونشن بۆ هەرێمى کوردستان و عێراق زۆر هەستیارە، ئاگادارى کە لێرە بارودۆخى عێراق و هەرێمى کوردستان دەکوڵێ، میونشن دەتوانێ کاریگەرى لەسەر ناوخۆى عێراق و هەرێمى کوردستان دروست بکات؟

کارۆخ خۆشناو: پێموایە کۆمەڵگەى نێودەوڵەتى دەکرێ وەکو چاودێر ڕۆڵى خۆى بگێڕێ لە عێراق دا، چونکە ئەوەى تاوەکو ئێستا لە عێراق وەکو پێویست هەستى پێنەکراوە، ئەویش ئەوەیە دەستوورى عێراق جێبەجێنەکراوە، ئەو دەستوورى کە لەژێر چاودێرى ئەمەریکا و وڵاتانى هاوپەیمانان نووسراوەتەوە، لە دواى ڕووخانى ڕژێمى سەددام ئەو قەیرانانەى کەڵەکەبووە بەتایبەت لە دواى (2005)وە، کە دەستوورى عێراق دەنووسرێتەوە، دەبینین دەستوورە وەکو خۆى جێبەجێ ناکرێ، بۆیە دەبینین قەیرانەکان سەرهەڵدەدەن.

هەندێ لێرە و لەوێ ڕۆڵ بگێڕن بۆ ئەوەى کەوا قەوارەى هەرێمى کوردستان لە قاڵب بدەن و بچووکى بکەنەوە، بەڵام ئەوەى گرنگە ئاراستەى وڵاتانى رۆژئاوایە، بەتایبەت کۆمەڵگەى نێودەوڵەتى و ئەمەریکا لەسەرووى هەموویانەوە لەگەڵ ئەوەن کە عێراق سەقامگیر، فیدراڵى بێ و دەستوور جێبەجێ بکرێ، بەڵگە بۆ ئەمە دەرئەنجامەکانى (16)ـى  ئۆکتۆبەر بوو کە دەبینین ئەمەریکا لەگەڵ ئەوەیە کە دەرئەنجامەکانى کارى پێ بکرێ، وە براوەکان دەرفەتیان بدرێت بۆ ئەوەى بتوانن حکوومەت پێکبهێنن، بەڵام لەولاوە بەرەیەکى تر هەیە وەکو چوارچێوەى هاوئاهەنگى کە ئێران پشتیوانى لێدەکات، ئەمەیش شاراوە نییە لەگەڵ ئەوە نین کە حکوومەتى زۆرینە دروست بکرێ، بەڵکو هەوڵدەدەن زیاتر بەربەست دروست بکەن و لێرە و لەوێ هەنگاوى سیاسى بینین و حکوومەتى زۆرینە دروست بکەن و قەوارەى هەرێمى کوردستان بچووکتر بکەنەوە.

رووداو: ڕاوێژکارى باڵاى سەرۆکى هەرێمى کوردستان، فەلاح مستەفا گووتى: ئێمە لەناو کۆبوونەوەکاندا داوامان لە لایەنى بەرامبەر کردیە هاوکاریمان بکەن، چونکە ئاستەنگمان بۆ دروستبووە لە گوتوبێژ لەگەڵ حکوومەتى عێراق، ئەگەر باسى ئەمەریکا بکەین، ئەمەریکا دەتوانێ چى بکات، ناڵێت ئەمە پرسێکى ناوخۆییە و ئێمە دەستیوەردان ناکەین؟

کارۆخ خۆشناو: نەخێر، چونکە ئەمەریکا ڕۆڵێکى گرنگى بینیووە لە عێراق هەر لە دواى ڕووخانى ڕژێمى سەددام لە (2003)دا، لە پرۆسەى بوندنیانانەوەى عێراق، ئەمەریکا کارەکتەرێکى گرنگى بونیادنانەوەى عێراق و نووسینەوەى دەستوور بووە، بۆیە وەکو چاودێر ڕۆڵەکى گرنگ دەگێڕێت بۆ ئەوەى بتوانێ کیشەکان چارەسەر بکات، بینیشمان دواى بڕیارى دادگاى باڵاى فیدراڵیى عێراق، ڕۆژى دواتر ماتیۆ تۆلەر باڵیۆزى ئەمەریکا لە عێراق سەردانى سەرکردایەتیى سیاسى کوردستانى کرد، ئەمەیش بەڵگەیە لەسەر ئەوەى کە ئەوان بە گرنگییەوە دەڕواننە کێشەکانى نێوان هەولێر و بەغدا، وە نایانەوێ ئەم کێشانە زۆر قووڵ ببنەوە، بەڵکو دەیانەوێ لە ڕێگەى دەستوورەوە، چارەسەرى بۆ بکرێ.

رووداو: ئێستا سەرۆکى هەرێمى کوردستان و سەرۆکى حکوومەت پێکەوە لەگەڵ ژمارەیەک لە کۆنگرێسمانەکان کۆبوونەوە، کۆنگرێسمانەکان چ گرنگییان لەناو ئەمەریکادا هەیە، چونکە کە پەرلەمانێکە، ئەوانە وەکو حکوومەت و کۆشکى سپى بڕیاران بەدەستە یان کاریگەریان هەیە؟ 

کارۆخ خۆشناو: لە ئەمەریکا دەسەڵاتەکان لە یەک شوێندا کۆنەبووینەتەوە، بەڵکو دەسەڵاتەکان دابەشکراون، دەسەڵاتى جێبەجێکردن هەیە کە ئیدارەى (جۆ بایدن)ـە، دەسەڵاتى یاسادانان هەیە کە کە کۆنگرێسە بە هەردوو جۆرەکەى ئەنجوومەنى پیران و نوێنەرانە، وە دەسەڵاتى دادوەرى.

کۆنگرێس دەسەڵاتێکى بەرچاوى هەیە، بۆ نموونە لە تێپەڕاندنى بودجە، کە لەناو بودجەى (2022)ـى ئەمساڵ، بڕێکى باش بۆ هەرێمى کوردستان دیاریکراوە، بۆ هەموو عێراق (358) ملیۆن دۆلار دابینکراوە، لەو بڕەیە (248) ملیۆنى تەنها بۆ هێزەکانى پێشمەرگە و ڕووبەڕووبوونەوەى تیرۆر دابینکراوە، ئەویش بە هاوکارى ماددى و لۆجستى وەکو چەک و تەقەمەنى، بۆیە کۆنگرێس ڕۆڵەکى گرنگ دەگێڕێت، بۆ ئەوەى هەم بتوانێ هاوکارییەکان بۆ کوردستان و پێشمەرگە بەردەوام بێت وە هەم بتوانێ کە کۆنگرێس کە ئێستا بەدەست دیموکراتەکانە و زۆرینە لەوانن، ئەگەرچى ئەمڕۆ کۆمارى و دیموکراتەکان پێکەوە بەشداربوون لە کۆبوونەوەکەى سەرۆکى هەرێمى کوردستان و سەرۆکى حکوومەتى هەرێمى کوردستان.

بۆیە کۆنگرێسمانەکان ڕۆڵى باشیان دەبێت تاوەکو ڕاسپاردە بدەنە دەسەڵاتى جێبەجێکردن و ئیدارەى بایدن بۆ ئەوەى پشتگیرییەکى تەواو لە هەرێمى کوردستان بکات، چونکە مانەوەى قەوارەى هەرێمى کوردستان هاوتەریبە لەگەڵ مانەوەى بەرژەوەندییەکانى ئەمەریکا، ئەگەر هەرێمى کوردستان بەشێوەیەک لە شێوەکان، لایەنێک بەوێ قەوارەکەى بچووک بکاتەوە یاخود لەڕیگەى دادگاى فیدراڵى هەرێمى کوردستان لەکەدار بکرێ، ئەوە بەرژەوەندییەکانى ئەمەریکاش دەکەونە ژێر مەترسى، چونکە وەکو باسمانکرد هەرێمى کوردستان بۆ کۆمەڵێک خاڵ گرنگە، وە بەرژەوەندییەکانى ئەمەریکا لەگەڵ هەرێمى کوردستان هاوتەریبە، بۆیە ئەمەریکا بە شێوەیەکى ورد چاودێرى بارودۆخەکە دەکات و دەیەوێ هەرێمى کوردستان چۆن سەقامگیر و بەهێزە، وە توانیویەتى ڕووبەڕووى تیرۆر ببێتەوە، وە هاوبەشێکى گرنگى ئەمەریکایە لە دژایەتیکردنى تیرۆر.

هەروەها لەسەر نەخشەى وزەى جیهانى هەرێمى کوردستان ڕۆڵێکى بەرچاوى هەیە، بۆیە کۆنگرێسى ئەمەریکا چاودێرییەکى چڕى بارودۆخەکە دەکات و پێموایە هاوکاریش دەبێت وەکو چاودێر بۆ ئەوەى کێشەکان قووڵ نەبنەوە و چارەسەر بن.

رووداو: کۆنگرێس جگە لە پرسى بودجە بۆ ئیدارەى پانتاگۆن، کۆنگرێس دەتوانێ بۆ پرسى قووڵبوونەوەى کێشە سیاسییەکان لە نێوان هەرێمى کوردستان و حکوومەتى عێراق، ئەم کۆبوونەوەیەى هەردوو سەرۆکایەتییەکەى هەرێمى کوردستان لەگەڵ کۆنگرێس دەتوانێ ئەنجامێکى هەبێ؟

کارۆخ خۆشناو: بە دڵنیایەوە کۆنگرێس دەسەڵاتى هەیە ڕاسپاردە بداتە ئیدارەى ئەمەریکا، وە دەسەڵاتى ئەوەى کە هەیە بڕیار بدات کە هێزەکانى ئەمەریکا لە ڕۆژهەڵاتى ناوەڕاست و عێراق بمێننەوە، چونکە بەشێک لە دەسەڵاتەکان دەسەڵاتى کۆنگرێسە، پێموایە کۆنگرێس ڕۆڵەکى گرنگ دەگێڕێت.

سەبارەت بە هەرێمى کوردستان لە ڕابردوو سەلماندوویەتى کە تاکە پێگەى سەقامگیرە لە عێراق دا، هەرێمى کوردستان ئەو هەرێمە بووە کەوا بە هیچ شێوەیەک نەبۆتە مەترسى لەسەر بەرژەوەندییەکانى ئەمەریکا، لە (2003)وە تاوەکو ئێستا وەک دەزانن لە (2003 تا 2011) پێش ئەوەى هێزەکانى ئەمەریکا لە عێراق بکشێنەوە (5000) هەزار سەربازى ئەمەریکا کوژراون، بەڵام تاکە یەک سەربازى لە هەرێمى کوردستان پەنجەیەکى بە خوێندا نەهاتووە، کەواتە ئێم پرۆ ئەمەریکا و دیموکراسین هەرێمى کوردستان بە سەرکردایەتیى سیاسى و خەڵکەکەیەوە، دیارە کە خەڵکى هەرێمى کوردستانیش لەگەڵ دیموکراسیەت و پێکەوەژیانن، ئەم پێگەى پێکەوە ژیانەش وەکو لەگەڵ پێگە سەقامگیرەکەى هەرێمى کوردستان دوو خاڵى زۆر گرنگن، کە ئەمەریکا گرنگییەکى زۆرى پێدەدات، چونکە ئەم بەهایە لە ئەمەریکا بەرقرارە، یانى ئەمەریکا دەیەوێ وڵاتان پێگەیەکى پێکەوەژیانیان هەبێ، هەموو نەتەوە و ئایین و مەزهەب و ئایدۆلۆژیاکان بەیەکەوە بە ئارامى و سەقامگیرى بژین، ئەمەریکا ئەم پێگەیە لە هەرێمى کوردستان دەبینێ، کە پێگەیەکى بێ وێنەیە لەو ناوچەیە.

هەروەها پێگەى سەقامگیرى هەرێمى کوردستان، کە پێگەیەکى گرنگە، وە باسیشمانکرد کە ڕۆڵى هەرێمى کوردستان وەکو ئەکتەرێکى نا دەوڵەتى ڕۆڵەکى زۆر کارایە، بۆیە دەتوانین بڵێین هەرێمى کوردستان ژمارەیەکى خوێندراوەیە لە هاوکێشەى ئەمەریکا لە ڕۆژهەڵاتى ناوەڕاست دا.

ڕاستە دژایەتى قەوارەى هەرێمى کوردستان لە ناوخۆى عێراق دەکرێ، بەڵام لەسەر ئاستى نێودەوڵەتى هەرێمى کوردستان پشتگیرییەکى بێ وێنەى هەیە لە ئێستادا.

رووداو: ئێوە بەدواداچوونتان کردووە لەسەر بڕیارى دادگاى فیدراڵیى عێراق، لەسەر یاسایى و دەستووریى بوونى نەوت و گازى هەرێمى کوردستان، دەبینین زۆر کۆمپانیاى ئەمەریکاش کاردەکەن لە هەرێمى کوردستان، کە ئەوانیش لەوانەیە زیانى زۆریان پێ بکەوى، پێتوایە ئەمەریکا یان کۆمپانیاکانى کارێک بکەن کە دژى هەرێمى کوردستان بێت یان بەرەنگارى ئەم بڕیارە بێتەوە وەکو پاڵپشتییەک قەرەبووکردنەوەى زیانەکانى ئەو بڕیارە 

کارۆخ خۆشناو: بەرەنگاربوونەوەى ئەم بڕیارەى دادگاى فیدراڵیى عێراق دەبێت لە ڕێگەى سیاسییەوە بێت، بەڕاستى هەرێمی کوردستان پێموایە پشتگیرییەکى تەواوى ناوەندە نێودەوڵەتییەکانى هەیە، وە ئەو کۆمپانیایانەى کە لێرەشن دەزانن کە هەرێمى کوردستان بەپێى دەستووریى هەیە بە گوێرەى ماددەى (112) کە سوود لە داهاتى ژێر زەوى و داهاتە سروشتییەکانى خۆى ببینێ، بۆیە ئەمەریکا باش دەزانێ کە هەرێمى کوردستان وەبەرهێنان لە سێکتەرى نەوت و گازدا دەکات بە شێوەیەکى یاسایی بووە، ئەگەرچى یاساى نەوت و گاز تێنپەڕیووە لە پەرلەمانى عێراق دا، بەڵام دەستوورى عێراق ڕێگەى بە هەرێمى کوردستان.

ئەگەر بێنەوە سەر بڕیارى دادگاى فیدراڵیى عێراق، دەبینین رەهەندێکى سیاسى هەیە لەکاتەدا، کە لە (2012) سکاڵایەک هەبووە، بەڵام ئێستا بڕیارى لێدراوە، بەڕاستى ماناى وایە ئەم دادگایە بە شێوەیەک لە شێوەکان بە سیاسى کراوە، وە ئەمەریکاش ئەو ڕاستییە دەزانێ، کە ڕۆڵى وڵاتانى ناوەچەیى ڕۆڵەکى گرنگە لەسەر عێراق، وەتاکو ئێستا عێراق ئەوەى کە پێى دەڵێن سەروەرى لەژێر پرسیاردایە، وڵاتانى تر دێن هەژموونى خۆیان فەڕز دەکەن بەسەر لایەنێک لە عێراق دا، بۆ ئەوەى دادگاى فیدراڵى بڕیارێکى وا دەربکات.

بڕیارى دادگاى فیدراڵى بە شێوەیەکى گشتى پێموایە جێبەجێکردنى لە ئێستادا ئەستەمە، ئەمەش دەگەڕێتەوە سەر حکوومەتى داهاتووى عێراق، ئەگەر حکوومەتى نوێى عێراق لەگەڵ کورددا دۆست بێت، پێموا نییە حکوومەتى داهاتوو جێبەجێى بکات، چونکە زۆر بڕیار لە دادگاى فیدراڵیى عێراق دەرچووە، دەبێ لەبیرمان بێت جێبەجێ نەکراوە، بۆ نموونە بڕیارى گرتنى چەند سەرکردەیەکى سیاسى هەرێمى کوردستان لە دواى ئەنجامدانى رێفراندۆم.

رووداو: ئێوە بینیتان هندستان، قەتەر، فەرەنسا ئەوە هەموو ئەو وڵاتانەن کە بڕیارە لە دەمەکى نزیکدا لەگەڵ بەرپرسەکانیان لەگەڵ سەرۆکى هەرێمى کوردستان کۆببنەوە، وڵاتەکان یەک لە ئاسیایە، یەکێکى تر لە ئەوروپایە، یەکى تریان لە ڕۆژهەڵاتى ناوەڕاستە، پلانى هەرێمى کوردستان بە بۆچوونى تۆ چییە لەگەڵ ئەو دەوڵەتانە؟

کارۆخ خۆشناو: پێموایە ئەوە وەبەرهێنانە لە سێکتەرى دیپلۆماسى، کە وەبەرهێنان لە سێکتەرى دیپلۆماسى، وەبەرهێنانى لە سکێتەرى سیاسى و ئابوورى بە دواوە دێت، تۆ دەبینى لە (48) کاتژمێردا دیدار و کۆبوونەوەى زۆرى ئەنجامداوە، دەتوانین بڵێین زیاتر لە (20) دیدارى ئەنجامداوە لەگەڵ ئەو شاندانەى لە کۆنفرانسى ئاسایشى میونش بەشدارن، سەرۆکى هەرێمى کوردستان لە دیدار و کۆبوونەوەکانى ژمارەى پێوانەیى تۆمارکردووە، پێموایە نییە لە ماوەى (48) کاتژمێردا جەنابى سەرۆکى هەرێمى کوردستان لە لەهیچ کۆنفرانسێکدا بەمشێوەیە دیدار و کۆبوونەوەى ئەنجام دابێت، ئەمە بەڵگەیە لەسەر گرنگى پێگەى جیۆپۆلەتیکى هەرێمى کوردستان، گرنگى پێگەى هەرێمى کوردستان لە دژایەتیکردنى تیرۆر، گرنگى پێگەى هەرێمى کوردستان لەسەر نەخشەى وزە، گرنگى پێگەى هەرێمى کوردستان لە ڕۆژهەڵاتى ناوەڕاست بە شێوەیەکى گشتى.

ئەگەرچى هەرێمى کوردستان ئەکتەرێکى نادەوڵەتییە، بەڵام هاوشێوەى ئەکتەرێکى دەوڵەتى مامەڵە دەکات بەڕاستى، ئەم دیدارانە وەک باستکرد لەوپەڕى ئاسیاوە هەتاوەکو ئەوپەڕى ئەوروپا و ڕۆژئاوا لە ناتۆوە بگرە تا وەزیرانى شاندى بەشداربوو لەوانە وەزیرانى، ئەڵمانیا، سوید، بەریتانیا، فەرەنسا، ئەمەریکا، هەموو ئەو وڵاتانەى بەشدارن لە کۆنفرانسى ئاسایشى میوشنن، دیداریان لەگەڵ جەنابى سەرۆکى هەرێمى کوردستان و شاندى یاوەرى هەبووە، بەڕاستى ئەمەش جێگەى دڵخۆشیە بۆ ئەوەى کە ئێمە بزانین کە ڕاستە دژایەتى قەوارەى هەرێمى کوردستان لە ناوخۆى عێراق دەکرێ، بەڵام لەسەر ئاستى نێودەوڵەتى هەرێمى کوردستان پشتگیرییەکى بێ وێنەى هەیە لە ئێستادا.

رووداو: ئەو پشتگیرییە بێ وێنەیە کەوا باستکرد دەتواێ پشتیوان بێت بۆ هەرێمى کوردستان، بۆ نموونە لە عێراق زۆرجار وابووە لە کاتێ گفتوگۆکانى پێکهێنانى حکوومەت یان لە کاتێکى هەستیاردا بێت، هەندێک بڕیار دەردەچێت دژى دەستوور و خۆیانە، مەسەلەن هەوڵدەدرێت قەوارەى هەرێمى کوردستان لەناو ببرێت، تۆ بڵێت مافى ئەوەت نییە ئەو یاسایە دەربکەى، کەواتە دەرکردنى یاساکانى تر هەموویان نایاسایى و نادەستوورین، مەبەستم ئەوەیە ئەو پاڵپشتییە بۆ ناو عێراق بۆ هەرێمى کوردستان وەکو هەر وێنەکەى زۆر گرنگ دەبێت یان شتى تریش دەتوانێ بیکات؟

کارۆخ خۆشناو: بە دڵنیاییەوە پاڵپشتى نێودەوڵەتى بۆ هەر قەوارەیەک، ئینجا قەوارەکە دەوڵەتى بێت یان نادەوڵەتى، کاریگەریى و ڕەنگدانەوەى ڕاستەوخۆى دەبێت لەسەر هێشتنەوەى قەوارەکە، وەک دەبینین ئەو وڵاتانەى دیموکراسین، یان ئەو وڵاتانەى کاریگەرییان هەیە دەکرێ لە ڕێگەى دیپلۆماسییەوە وەکو چاودێر هەوڵبدەن کە نەهێڵن قەوارەى هەرێمى کوردستان لەکەدار بکرێ یاخود ئەو گەلە کۆمەى کە هەیە لێرەو لەوێ لەسەر ئەم قەوارەیە، بۆ ئەوەى ئەو پێشوەچوونانەى کە هەیە لە هەرێمى کوردستان ڕابگیرێ یاخود بەڕاستى ئەو دەستکەوتانەى کە هەیە بەشێوەیەک لە شێوەکان لەکەدار بکرێ.

بۆیە ڕۆڵى ناوەندە نێودەوڵەتییەکان لەم ڕووەوە گرنگە، وە پێموایە دەسەڵاتى سیاسیش لە بەغدا لایەنە سیاسییەکانیش هەست دەکەن کەوا هەرێمى کوردستان پاروویەکى ئەوەندە بچووک نییە بە ئاسانى قوتى بدەن یاخود ئەم قەوارەیە بچووک بکەنەوە و گەلەکۆمەى لێ بکەن، جا لەڕێگەى دادگاى فیدراڵى بێ یان لە ڕێگەى تر بێت، چونکە ئەم مافانەى کە هەرێمى کوردستان بەدەستیهێناوە، مافى دەستوورین، وە دەستوورى عێراق لە (2005)دا دانى بە قەوارەى هەرێمى کوردستان داناوە، وە ئەو هاوپەیمانییەى بە سەرۆکایەتیى ئەمەریکا دروست بوو، هەر لەدژایەتیکردنى داعشەوە بگرە، بەر لەوەش ڕووخاندنى سەددام حوسێن، بۆ ئەوەبوو کە عێراق بکرێتە وڵاتێکى دیموکراسى، فیدراڵى، وڵاتێک کە بتوانێ دەستوور حوکمى بکات، بەڵام بەداخەوە تاوەکو ئێستا ئەم عێراقە بەدینەهاتووە، بۆیە ئەو وڵاتانە زیاتر چاویان لەسەر هەرێمى کوردستانە نەک لە ناوەڕاست و خوارووى عێراق. 

رووداو: باسى پرسى وزەت کرد، پێتوایە بوونى هەرێمى کوردستان لەسەر نەخشەى وزە پێگەکەى بەهێزتر دەکات، ئایا ئەم بڕیارەى دادگاى فیداڵیى عێراق لەسەر نەوت و گازى هەرێمى کوردستان، هیچ کاریگەرییەکى دەبێ لەسەر پێگەى هەرێمى کوردستان؟

کارۆخ خۆشناو: کە دەڵێن بڕیارەکەى دادگاى فیدراڵیى عێراق سیاسییە، بەو مانایەى کۆمەڵێک لایەنى سیاسى لە پشتیەتى، ئەم وڵاتەى لە پاڵ ئەم لایەنە سیاسییەن ئێرانە، وڵاتێکى هەرێمییە، ئێران خۆى چاوى لە بازاڕى ئەوروپایە، کە ئەگەر بێتوو دانوستاندنەکانى ڤیێنا بگاتە ئەنجامێک، ئێران خۆى گازێکى زۆرى هەیە لەڕێگەى هەناردەکردنى گازى خۆى بتوانێ وەبەرهێنان بکات، بۆیە پێموایە نایەوێ هەرێمى کوردستان گازى خۆى بهێنێتە بازاڕەکانى ئەوروپا، چونکە ئێران چاوى لەو بازاڕەیە، لەبەر ئەوە دادگاى فیدراڵى دەیەوێ بەربەست دروست بکات لەبەردەم سێکتەرى وزە لە هەرێمى کوردستان.

س: رووداو