Nuce Logo

د. سەردار قادر، مامۆستاى زانکۆ و شارەزا لە سیاسەتى نێودەوڵەتى، لە دیمانەیەکى کوردستانtv دا لە (23-6-2021)دا، دەڵێت، سەردانى نێچیرڤان بارزانى، سەرۆکى هەرێمى کوردستان بۆ ئوردن و پێشوازى لێکردنى لەلایەن شا عەبدوڵڵاى دووەم شاى ئوردن، پێگە و ڕۆڵى هەرێمى کوردستان لە ناوچەکە دەردەخات.

لە میانەیەى دیمانەکەیدا گووتیشى، ئەوەى گرنگ سەربارى ئەوەى کە سەرۆکى هەرێمى کوردستان دەچێتە ئوردن وەک وەزیفەیەکى عیلاقاتى دیپلۆماسى و بەرزترین دەسەڵات لە هەرێمى کوردستان، لەگەڵ ئەوەشدا بێگومان بەبێ  مهامێکى دیپلۆماسى یاخود وەک وەزیفەیەکى سیاسى نەچۆتە ئوردن، باشترین ئاماژەمان بۆ ئەم بابەتە ئەوەیە کە لەلایەن شانیشنى ئوردنیەوە، لەلایەن خودى شاى ئوردنەوە بانگهێشتنامەیەکى فەرمى بۆ هاتووە، ئەوەش دەلالەت لەوە دەکات کە کۆمەڵێک پرسى گرنگ هەیە.

هەرلە میانەى دیمانە هاوبەشەکدا، سامى ڕێکانى، توێژەر و مامۆستاى زانکۆ دەڵێت، ئەمە جارى دووەمە نێچیرڤان بارزانى سەردانى ئوردن دەکات، کەواتە ماناى ئەوەیە، ئوردن دەیەوێ لە ڕووى ئابوورییەوە ڕیگەى نزیکبوونەوە یان بەدەستهێنانى بەرژەوەندییەکانى خۆى لە بوارەکانى ئاسایش و ئابووری لەڕێگەى هەرێمى کوردستانەوە دەستەبەر بکات، هەروەها بۆ گەڕاندنەوەى پێگەى خۆى لەسەر ئاستى عێراق و هەرێمى کوردستان، چونکە هەرێمى کوردستان پێگەیەکى ئابوورى خۆى هەیە، وە لەبیر نەکەین ئێستا زیاتر لە (100) کۆمپانیا ئوردنى لە هەرێمى کوردستان هەیە.

دەقى دیمانەى هاوبەشەى، د. سەردار قادر، مامۆستاى زانکۆ و شارەزا لە سیاسەتى نێودەوڵەتى، سامى ڕێکانى، مامۆستاى زانکۆ و توێژەر:

ـــ سەردانى نێچیرڤان بارزانى بۆ ئوردن، لە کاتێکى وا هەستیار و ئاڵۆزدا لە ناوچەکەدا، پێتوایە چ پەیام و گرنگییەکى هەیە؟

د. سەردار قادر: پێش ئەوەى بچینە سەر ئەوەى کە سەرۆکى هەرێمى لە کاتێکى هەستیاردا دەچێتە وڵاتێکى تر کە بە مهامێکى دیپلۆماسى هەڵدەستێ، خاڵێکى جەوهەرى هەیە کە دەبێ ئێمەى کورد هەمیشە لەبەرچاومان بێت، کاتێ ئێمە لە زێهنەتێکى سیاسى حکوومەدارى ئیش دەکەین، دەبێ ئاگامان لەوە بێت ئێمە خاوەنى دەسەڵاتێکى سیاسیین ئەم دەسەڵاتە سیاسییە پێویستى بە عیلاقاتى خارجى و دیپلۆماسیەت هەیە، ناکرێ بە شێوازێکى نەگۆڕ لە شوێنى خۆیدا دابنیشێ و دیپلۆماسیەت نەکات و بە عیلاقاتى خارجى هەڵنەستێ، چونکە هەمیشە کاتێ دەسەڵاتێک بە دیارەخۆیەوە دابنیشێ و دیپلۆماسیەت و عیلاقى خارجى نەبێ، ئەوکاتە بە ناکۆکییەکانى خۆى سەرقاڵ دەبێ و ئامانجەکانیشى ناپێکى.

کەواتە دەمەوێ لەو خاڵەوە دەست پێبکەم، ئێمە بۆ مەسەلەى عیلاقاتى خارجى پێویستمان بەوە هەیە، کە هەمیشە لە بەرنامەماندا هەبێ کە بە شێوازێکى پلان بەرژەوەندییەکانى پرسى کوردى لەڕێگەى دیپلۆماسیەتەوە بهێنینەدى ئەمە حاڵەتێک، حاڵەتى دووەم ئێستا ڕۆژهەڵاتى ناوەڕاست بێگومان خۆى ئامادەکردووە بۆ معادەلەیەک کە هەستیار بێ لە داهاتوودا، ئەگەرچى تا ئێستا سەرەداوەکانى دەرنەکەوتووە، بەڵام هەموو ئەو جموجۆڵە دیپلۆماسیانەى کە هەیە ئاماژە بۆ ئەوە دەکەن کە گۆڕانکاریک هەبێ ئایا لەسەر مەسەلەى ملمانێى سیاسى یاخود لەسەر ململانێى جۆرێک لە پەیوەندییە دیپلۆماسییەکان بێ لە ڕۆژهەڵاتى ناوەڕاست، بەڵام ئەوەندە هەیە کە جموجۆڵە دیپلۆماسییەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە ئێستا جۆرێک لە پشووێک هەیە بۆ پەیدابوونى معادەلەیەکى تر لە ڕۆژهەڵاتى ناوەڕاست.

بەڵام ئەوەى گرنگ سەربارى ئەوەى کە سەرۆکى هەرێمى کوردستان دەچێتە ئوردن وەک وەزیفەیەکى عیلاقاتى دیپلۆماسى و بەرزترین دەسەڵات لە هەرێمى کوردستان، لەگەڵ ئەوەشدا بێگومان بەبێ  مهامێکى دیپلۆماسى یاخود وەک وەزیفەیەکى سیاسى نەچووە، باشترین ئاماژەمان بۆ ئەم بابەتە ئەوەیە کە لەلایەن شانیشنى ئوردنیەوە، لەلایەن خودى شاى ئوردنەوە بانگهێشتنامەیەکى فەرمى بۆ هاتووە، ئەوەش دەلالەت لەوە دەکات کە کۆمەڵێک مەسائیلى گرنگ هەیە، جا ئەو مەسائیلانە دوولایەنە بن لە نێوان هەرێمى کوردستان و ئوردن، کە بەوان بکرێ یاخود لە ناو معادەلەیەکى جەماعیدا هەرێمى کوردستان دەبێتە بەشێک لەو معادەلەیە، جا لەبەر ئەوە بێگومان وەزیفەیەکى سیاسى هەیە، وە گۆڕانکارییەکان چین جارێ سەرەداوەکەى دەرنەکەوتووە.

ـــ لە ناوچەکە بە گشتى سەرنگەربەندییەک هەیە، چ لەگەڵ وڵاتانى زلهێز، چ لە ناو وڵاتان بەتایبەت لە پرسى شیعە و سوننە لە عێراق، وڵاتە عەرەبییە سوننەکان پشتگیرى عەرەبى سوننە دەکەن، لەبەرامبەردا ئێران پشتگیرى شیعە دەکات، بەڵام لێرەدا کورد نەبۆتە قوربانى؟ چۆن توانیویەتى ئەو هاوسەنگییە ڕابگرێت، بەردەوام ڕەنگە لە زۆر وێستگەدا ببێتە قوربانى ئەو ململانێیە؟

د. سەردار قادر: هەرێمى کوردستان لەو پەیامەى پێیەتى پێویستى بەوەیە بیگەینێتە دەوڵەتانى ناوچەکە، کە ئەو پەیامێکى هاوسەنگى پێیە، ئەو پەیامە بینانەکراوە لەسەر مەسەلەیەکى مەزهەبى یاخود نەتەوەیى و ئایدۆلۆژى، بەڵێ ڕاستە میللەتێکى ستەم دیدەین و زوڵمان لێکراوە، بە دواى حاڵەتێکدا دەگەڕین کە ئێمەى کورد خۆمانى تێدا ببینینەوە، جۆرێک لە یەکەیەکى سیاسییمان هەبێ و حوکمڕانى تێدا بکەین بەبێ ئەوەى زەرەرمان بۆ دەوڵەتانى دراوسێ هەبێ، وە تا ئێستاش ئێمە بڕیارى ئەوەمان بچینە سەنگەرى کێیوە، بۆ هەموو پەیوەندییەکان لە هەرێمى کوردستان لەسەر بنەمایەکى هاوسەنگى دەبێ بینابکرێن، وە بیناشکراوە، بۆ نموونە کاتێ دەبینین سەرۆکى هەرێمى کوردستان دەچێتە ئیمارات دواى چەند ڕۆژێک لەگەڵ سەرۆکى تازەى ئێران پەیوەندیى تەلەفۆنى ئەنجامدا، ئێستا لە ئوردنە، لەوانەیە دواى گەڕانەوەى لە ئوردن ئەمجارە سەردانى وڵاتێکى تر بکات لە ناوچەکە، چونکە بەڕاستى ئێمە بمانەوێ و نەمانەوێ لە ڕۆژهەڵاتى ناوەڕاست دا بە کۆمەڵیک دەوڵەت دەورە دراوین، کە لەوانەیە کەم لەو دەوڵەتانە بەرژەوەندى کوردى بوێت، بەڵکو هەرێمى کوردستان وەک جۆرێک لە مەترسى بۆ سەر خۆى دەبینێ.

بەڵام هەموو ئەوانە لێرەدا نیشانەى ئەوە نییە کە پەیوەندییەکانمان قەتیسکراوە، وە ناتوانین هیچ جووڵەیەک بکەین، ئەوەى کە تا ئێستاکراوە بێگومان لەسەر بنەمایەکى دروست و هاوسەنگى بووە. دەبێ ئاماژە بە شتێکى تر بکەین کە زۆر گرنگە بۆ ئێمەى کورد، ئایا بە حاڵى خۆمان دابنیشین و هیچ جووڵەیەک نەکەین، ئێمە ڕاستە وەک دەسەڵاتى کوردى پێویستمان بە عیلاقاتى خارجى هەیە نەک هەر پێویستمان پێیەتى بەڵکو یەکێک لە رەهەندەکانى مانەوەى پرسى کوردییە، ئێمە ئەگەر پرسى کوردى رەهەندى نێودەوڵەتى لێبکەینەوە دەبینین پرسێکە تەنانەت زیانى بۆ ئەوە هەیە کە هەرێمى کوردستان لەسەر ئاستى عێراقیش لە یەکەیەکى فەرمانڕەواییەوە ببێتە یەکەیەکى کارگێڕى، ئەوکاتە ئێمە ناتوانین ئەو پەیوەندییانەى کە هەمانە یاخود ئەو جموجۆڵە سیاسیانەى کە لە عێراق و ڕۆژهەڵاتى ناوەڕاست دەیکەین بۆمان بکرێت، بۆیە لێرە فاکتەرى دەرەکى بۆ کاریگەرى زۆرى هەیە، بەڵام لێرەدا دەبێ ئێمە هەمیشە ئاگامان لێ بێت ئەجیندایەکى مەزهەبى و ئایدۆلۆژى و ململانێیەکى نێودەوڵەتى هەیە لە سەر ناوچەکە لە نێوان دەوڵەتدا، ئایا ئێمە لەوە چەندە پارێزراو دەبین؟ بێگومان ئەوە شتێکى ڕێژەییە، ئایا تا ئێستا ئێمە لە هیچ بەرەکى تر بووینە، بێگومان ئێمە خۆمان وا دەبینین تا ئێستا لە ناو هیچ بەرەیەکى تر نین، بەڵام لە هەمانکاتدا پەیوەندییەکى دروست و باشمان هەیە لەگەڵ ئەمەریکا و ئەوروپا و دەوڵەتانى تر عەرەبى لە ناوچەکە. 

کەواتە ئەم پەیوەندییە ئیجابیە لاى هەندێ دەوڵەتى تر لە ناوچەکە جێگەى پرسیارە و پێیان هەزم ناکرێ، بۆیە دەبێ ئێمە ئاگامان لێ بێت ئەو پەیوەندییە دیپلۆماسیەى ئێمە دەکەین لەسەر ئاستى نێودەوڵەتى شتێکى متوازن بێت، بەڵام ئایا سوودمەند بووینە لەو پەیوەندییە دیپلۆماسییانە، بێگومان بەڵێ، بۆ نموونە یەکێک لەو رەهەندە نێودەوڵەتییانەى کە بەڕاستى لە دواى (16) ئۆکتۆبەردا و دواى (16)ى ئۆکتۆبەریش، هەرێمى کوردستان هەرگیز نەدەگەیشتە ئەو پێگەیەى کە ئێستا هەیەتى ئەگەر بێتوو گرنگى و بایەخ بە رەهەندى فاکتەرى  دیپلۆماسى و نێودەوڵەتى، لەگەڵ ئەوەشدا کاتێ تووشى قەیران بووین لە دواى (16)ى ئۆکتۆبەر، حکوومەتى عێراقى ویستى هەموو ڕایەڵەکانى ڕەهەندى نێودەوڵەتى و دیپلۆماسى لە ئێمە ببڕێت، جا لە فڕۆکەخانە بووە لە پەیوەندییە دیپلۆماسییەکان و زۆر شتى تریش، ئێمە خەریک بوو وردە وردە نفوزمان لە ناو عێراق دا کەم دەبۆوە، بەڵام لە هەمانکاتدا هەر فاکتەرى دەرەکى و پەیوەندییە دیپلۆماسییەکان بوو کە وایکرد بۆ نموونە دواى (16) ئۆکتۆبەر، گەشتە دیپلۆماسییەکەى سەرۆک وەزیرانى ئەوکاتى کاک نێچیرڤان بارزانى و جێگرەکەى، کاتێ دەچن بۆ هۆڵندا و فەرەنسا، کە ئەمەیش وا دەکات تەنفیسێک بکرێتەوە لەڕووى دیپلۆماسییەوە، هەروەها دەبینین هەرێمى کوردستان وردە وردە دەچێتەوە ناو دۆخى نێودەوڵەتى و کارەکتەرێک.

ئەگەرچى ئەوە ڕاستە هەرێمى کوردستان دەوڵەت نییە، بەڵام دەتوانێ هەندێ ڕۆڵى ئیجابى ببینێ لە ڕۆژهەڵاتى ناوەڕاستدا کە خاڵێکى هاوبەشە لە نێوان ئەوانەى کە ململانیێش دەکەن لە ڕۆژهەڵاتى ناوەڕاست دا. کەواتە ئایا ئێمە سوودمەند بووین؟ بەڵێ، ئەو رەهەندە نێودەوڵەتییە سوودێکى زۆرمان لێکردووە، هەم لەڕووى ئابوورییەوە کە چەندین کۆمپانیا هاتوونەتە ناو کوردستان، هەروەها چەندان ڕایەڵەى دیپلۆماسى لەگەڵ دەوڵەتاندا دروست بووە، وە پشتیوانى نێودەوڵەتى بۆچوونى ئیجابى نەتەوەیەکگرتووەکان بەرامبەر هەرێمى کوردستان، ئەمانە خۆى زۆر گرنگە، ئینجا هەر رەهەندە نێودەوڵەتیەکەشە وایکردووە هەندێ لە سەران و ئەجینداى عێراقى نەتوانن زۆر جمووجۆڵ بکەن بەرامبەر بە هەرێمى کوردستان یان دژایەتی بکەن، ڕاستە ئێمە خۆڕاگر بووین، لەوانەیە لە هەندێ هەڵویستى سیاسییدا حیکمەتێکى باشمان بەکارهێنابێ، بەڵام یەکێک لەو رەهەندە ئیجابیە باشانەى کە توانیویەتى ڕێ بەم حاڵە بگرێ، بوونى پلانێکى دیپلۆماسى حەکیمانە کە چۆن هەمانبووە ئەواش دەبێ بەردەوام بێت، چونکە یەکێک لە خاڵە بەهێزەکان بۆ ئێمە لە هەرێمى کوردستان، پەیوەندییە دیپلۆماسییەکانمانە، بەڵام دەبێ ئاگامان لێ بێت ئەوەندە حاڵەکە شلۆقە لە ڕۆژهەڵاتى ناوەڕاست، دەبێ بە شێوازێکى هاوسەنگانە کارى لەسەر بکەین، کە ئێمە پەیوەندییەکانمان لەسەر بنەماى بەرژەوەندییە، لەسەر بنەماى ئایدۆلۆژیا و مەزهەب نییە.

ـــ ئایا ئەم سەردانانە بەچاوێکى ئابوورییانە سەیر دەکرێ و چەند کۆمپانیەک دێن تەواو یاخود بە سیاسیشە، کورد لە عێراق کێشەى خاک و جێبەجێکردنى مافەکانى هەیە کە لە دەستوورى جێگرکراون، چۆن دەکرێ ئەوانە بکرێنە وێستگەیەک بۆ ئەوەى کوردیش بتوانێ داواکارییەکانى جێبەجێ بکرێ، هەروەها فشارى جۆراوجۆر دروست بکات چ لە لایەن وڵاتانەوە بێ یان ئەو کەناڵانەى لەبەردەستن لە نێوان وڵاتان؟

د. سەردار قادر: پرسیارەکە لەسەر ئەوەیە ئایا سەردانەکەى سەرۆکى هەرێمى کوردستان تەنها لەڕوانگەى ئابوورییەوە سەیرى بکەین یان شتێکى ترە؟ بێگومان نەخێر، هەر ئەو پەیامەى سەرۆکى هەرێم خۆى بڵاویکردەوە دەلالەت لەوە کە بێجگە لە مەسەلەى ئابوورى شتى تریش کە باسکراوە سەبارەت بە ناوچەکە.

لەوانەیە پەیوەندیەکى ئابوورى پێویستى بە دیپلۆماسیەتى لووتکە نەکردایە، لەوانەیە وەزیرێکى ئێمە یان هى ئوردن یاخود لەگەڵ کونسوڵى ئوردن کۆببوونایەتەوە ئەمە بەس بوو، بەڵام کاتێ دیپلۆماسیەتى لووتکە ڕوودەدات کۆمەڵێک پرسى گرنگتر لە ئارادایە، ئایا ئەجندایەکە چییە، بێگومان لە ئێستادا من و تۆ ئەو ئەجندایە نازانین. 

ـــ خوێندنەوەکان چین، بۆ نموونە ماوەیەکى زۆر داواى هەرێمێک بۆ عەرەبى سوننە دەکرێ لە عێراق دا؟ 

د. سەردار قادر: ئێمە بەپێ کام پلان دەڕۆین کە دانراوە بۆ عێراق؟ ئایا ئەو پلانەى جۆ بایدن دایناوە و ببێت سێ هەرێم، بێگومان ئەوە تا ئێستا نەچۆتە بوارى جێبەجێکردنەوە، ئێمە پلانێکى تریشمان هەیە کە باس لە بوونى پێنج هەرێم دەکات لە عێراق، کە ئەویش بابەتێکى ترە، بەڵام تا ئێستا هیچ یەکێک لەو نەخشانە یەکلایى نەبۆتە کە عێراق دەبێتە چەند هەرێم، وە یەکێکە لەو شتانەى لەلایەن حکوومەتى فیدراڵى ئەگەرناوى بێنین یاخود لەلایەن ئەوانەى سەرانى دەوڵەتى عێراقى نەک ئێستا ئەوانى پێشووتریش، زۆر دژى ئە جۆرە نەخشانە بوون، تەنانەت دژى ئەو ماددانەش بوون کە لە دەستووردا باسى دروستبوونى هەرێمەکانى دەکرد، چونکە زۆر بەڕوونى باسى هەرێمەکان دەکات، لە (57) شوێن لە دەستوورە عێراق دا باسى هەرێم دەکات کە دەتوانرێت  دروست بکرێ، جا ئەو هەرێمە مەسەلەیەکى ئیداریانە بێت یاخود مەسەلەیەکى وەک ئێمە نەتەوەیى و نیشتیمانى بێ کە ئەو مافە هەیە، بەڵام خودى سەردانى عێراقى دژى ئەو پڕۆژە بوون بە هەموویانەوە، تەنانەت نەک هەر ئەوەى لەلایەن دەوڵەتانى ئەمەریکا و ئەوروپا کە پێشنیار دەکرێ بۆ ئەوەى لە عێراق مەنفەزێک بدۆزرێتەوە تا سەقامگیرى تێدا بدۆزرێتەوە لە ڕێگەى دابەشکردنى لە ڕێگەى چەند هەرێمێکەوە، نەک دژى ئەوانەن بەڵکو لە هەمانکاتدا دژى ئەو ماددانەش کاریانکردووە کە لەناو دەستوورى عێراق ماف دەدات بە پارێزگاکان کە هەرێمێک بۆخۆیان دروست بکەن.

ئەگەر ئێمە بێن سەیرى دیالە و سەلاحەدین بکەین، پێشتر لەلایەن مالیکییەوە چۆن ڕەدیان درایەوە، بەسڕا و زیقار و میسان لە کەیەوە داواى ئەو بابەتە دەکەن، بیگومان ئەوانەى کە لە بەغدا بە ئەجیندایەکى مەزهەبیەوە حکووم دەکەن، ئەوانن کە پڕۆژەى فیدراڵییەت بە دژى بەرژەوەندى مەزهەبى خۆى دەزانێ، بۆیە ئەم بابەتانە تا ئێستا یەکلایی نەبۆتەوە، بەڵام دەوڵەتانى کەنداو دواى ئەوەى کە زانییان جارێکى تر سوننە بگرێتەوە دەست دەبێ لە ڕێگەى هەرێمێک یاخود دوو هەرێم بۆ سوننەکان لە عێراق دروست بکرێت، بەڵام ئەم حاڵەتە تا ئێستا نەچۆتە بوارى جێبەجێکردنەوە، جا کەواتە لێرە ئەجینداکان زۆرن، واتە تەنها مەسەلە ئابوورییەکە نییە، ئەم ئەجیندایە تا ئێستا ئێمە بۆمان ڕوون نەبۆتەوە کە سیاسەتى نوێى ئێرانى لەسەر چ بنەمایەکە، هەروەک حوسنى نیەت ئەمەریکا بڕیارى داوە هەندێ لە گەمارۆکان لەسەر ئێران سووک بکات، بەڵام لە هەمانکتدا ئێستا کۆمەڵێک هێرش پەیدابووە بۆ سەر ناوەندە ئەتۆمییەکانى ئێران، ئایا ئەمە کەى ئەمە دەردەکەوێت، لەوانە مانگێگى تر بۆ چل ڕۆژى تر سەرداوى ئەم هاوکێشەیە سیاسییانەمان بۆ دەربکەوێت، بەڵام ئەویش ئەوەیە کە ڕاستە ئابوورى هەرێمى کوردستان دەتوانێ لەڕووى ئەو ئەزموونەى کە هەیەتى، ئێمە سوود لەو ئەزموونە وەربگرین.

خاڵێکى تر، ئێمە کاتێ ئەزموونى ئابوورى لە هەرێمى کوردستان بەرەوپێشەوەچوو، ئەو کاتەى کە ڕایەڵەى دیپلۆماسى دروست بوو، بۆ نموونە لە ساڵى (2000) تەنها یەک کۆمپانیاى بیانى لە هەرێمى کوردستان هەبوو، دواى ئەوەى هێدى هێدى کرانەوەیە دروستبوو لە ساڵانى (2003) نزیکەى گەیشتە (59) کۆمپانیا بیانى لە هەرێمى کوردستان، بەڵام ئایا ئێستا چەندە، کۆمپانیایەکى بێشومار لێرە هەیە ئێستا. ئێمە لەڕووى ئابوورییەوە سوودمان بینیووە.

ـــ ئەوانە چ گرنگییەکى هەیە بۆ بەرەوپێشبردنى دۆزى کورد؟

د. سەردار قادر: ئێمە نابێ بە چاوێکى کەم بایەخ سەیرى دەوڵەتانى ناوچەکە بکەین، دەوڵەتانى ناوچەکە بەرامبەر نفوز و ئەجیندایەک کە هەیە بەرامبەر بە کورد ئەگەر بێتوو کۆمەڵێک پشتیوانى پەیدا نەکەى، ئەوە بارگرانییەک بۆ ئێمە دروست دەبێت، بۆیە هەمیشە پێویستمان بەوە هەیە پشتیوانییەکى ناوچەیى لە ڕۆژهەڵاتى ناوەڕاست دا بۆخۆمان دروست بکەین، جا دیدگاى سیاسى و کۆمەڵایەتییمان لە کامە دەوڵەتەوە نزیکە، لەو دەوڵەتانەوە نزیکە کە بە هاى هاوبەش هەیە لە نێوانماندا، بێگومان کاتێ من دەڵێم سعوویە یان ئیمارات و ئوردن یاخود میسڕ، بێگومان ئەوانە دەوڵەتێکى گرنگن، ئەو دەوڵەتانەن کە بڕیار دروستکەرى وڵاتانى عەرەبین، وە ئەم دەوڵەتانەش بریتین لەو دەوڵەتانەى لەڕۆژهەڵاتى ناوەڕاست کە عمودى سیاسەتى ئەمەریکا بوونیان هەیە، بێگومان ئێمە پێویستمان بەو جۆرە پشتیوانیە هەیە، لە هەمانکاتدا تۆ چۆن پشتیوانیەکى ئەمەریکى یان ئەوروپیت هەبێ بۆ پرسە نەتەوەییەکە.

بەڵام لێرەدا شتێک هەیە، ئایا کورد پلانێکى ڕوونى هەیە بۆ ئەوەى ئەجیندایەکى نەتەوەیى دروستى هەبێ؟ بێگومان دەبێ کورد هەیبێ چونکە ئەو واقیعەى کە ئێستا بۆ کورد دروستبووە، ئەوەى کە کە فەراغێک لە دیپلۆماسیەتیى عێراق هەیە، کورد دەتوانێ سوود لەوە وەربگرێ. چ کاتێک دیپلۆماسیەتى عێراق تووشى تەنگوچەلەمە و تەنگژە نەبووە، ئەو کاتەبووە کە بەدەستى کوردەوە بووە زیاتر، یاخود دیپلۆماسیەتیى عێراقى ئەوکاتە زیاتر کراوەتەوەتر بووە یان بە دەستى کورد بووە یان بەدەستى سوننەیەکەوە بووبێت، بێگومان کاتێ وەزیرى دەرەوە لە مەزهەبێکى دیاریکراو بووە، هەمیشە کاتێ دەوڵەتانى تر مامەڵەیان لەگەڵ دا کردووە، وەک درێژکراوەى ئەجیندایەکى ئێران یاخود مەزهەبى و سەنگەربەندى بینوویانە، بۆیە دەبینین عیلاقات دیپلۆماسى ئێستا کە وەزیرەى دەرەوەى عێراق کوردە، ئەوەى ئێمە دەیکەین سەبارەت بە پەیوەندییە دیپلۆماسییەکانمان ئەلتەرناتیڤى پەیوەندییە دیپلۆماسییەکانى عێراق نییە، بۆ ئەوەى ئەو برادەرانەش لە خوارەوە دڵییان موتمەئین بێت، ئێمە بە پەیوەندییەکى دیپلۆماسى سیاسى هەڵدەستین، ئەو پەیوەندییە دیپلۆماسیە سیاسییە لە چوارچێوەى هەرێمێکە کە مافێکى فەرمى فەرمانڕەوایمان هەیە، دەسەڵاتێکى بچووک لە ناو دەسەڵاتێکى گەورە فیدراڵییە کە لە عێراقە.

بەڵام ئێمە هیچ کات بە پەیوەندیى سیادى هەڵناستین وەک لە ماددەى (110)ى دەستوورى عێراق کە باسى دەکات، هەموو پەیوەندییەکى سیادى اختصاصى دەوڵەتى عێراقە، بەڵام ئێمە ئەو پەیوەندیە دیپلۆماسى و سیاسیانەى کە هەمانە پەیوەندییەکى گرنگن، وە بێگومان ئێمە چەند پشتیوانى نێودەوڵەتى بۆ دۆزى کورد پەیدا بکەین کارێکى ئیجابى و باشترە. 

ـــ ئایا دیدگایەکى کوردستانى روون نییە یان ستراتیژیەتێکى نیشتیمانى بۆ ئەو جمووجۆڵە دیپلۆماسیانە، ئایا وایە، بۆ نموونە زۆر بە ئاشکرا حیزبە هاوپەیمانەکانى پارتى لە حکوومەت، یەکێتى و گۆڕان، ڕەنگە بە شێوەیەکى نیشتیمانى سەیرى ئەو جمووجۆڵە دیپلۆماسییە نەکەن یان بە شێوەیەکى شەخسى و حیزبى لێى دەدەنەوە وایە؟

د. سەردار قادر: ئێمە گرفتمان هەیە لەسەر ئەوەى کە لەسەر کام گوتارى نیشتیمانى ئیش دەکەین، تا ئێستا لە کوردستان دا ناتوانین بڵێن گوتارێکى نیشتیمانى یەکگرتوومان هەیە، نەک هەر لەسەر پرسى جهودى دیپلۆماسى، بەڵکو لەسەر تەواوى ئەو گوتارە نیشتیمانیانەى کە هەندێجار زۆر پەیوەندى بە عمودى فەقەرەى پرسى سیاسى کوردەوە هەیە، بۆ نموونە ئێمە کاتێک کە وەفدێکى موشترەک بۆ بەغدا بۆ گفتوگۆکردن و دانوستاندن لەسەر کۆمەڵێک پرسى هەرێمى کوردستان لەگەڵ بەغدا، سەیرکە تۆ وەفدێک موشتەرەکت هەیە بەڵام خوێندنەوەکان بۆ وەفدەکە چۆنە، لە هەمانکاتدا هەر ئەو پارتەى خۆى لە وەفدەکە بەشدارە دیدگایەکى ترى هەیە، ئێ باشە کاتێ ئەم ئیسدواجیە دروست دەبێت هەمیشە ڕەنگ دەداتەوە کە ئێمە ناگەینە بەرەنجامێکى ئیجابى. گرفتەکە  ئەوەیە کە لایەنە سیاسییەکان تا ئێستا خۆیان تەسلیم بە ئەجیندایەکى حوکمدارى نەکردووە لە هەرێمى کوردستان، کاتێ کە من بەشدارم لە حکوومەت دەبێ بەشداربم لە تەواوى ئەو ئەجیندا سیاسییانەى کە لەسەر ئاستى حکوومەت دا دەکرێت.

بۆ نموونە کاتێ سەرۆکى هەرێمى کوردستان دەچێت بۆ ئوردن، ئیتر چ پێویست بە جۆرێک لە لێدانەوەى حیزبییانە دەکات، ئایا سەرۆکى هەرێم بە شێوازێکى حیزبى چووە؟ ئایا لەوێ گوتارێکى حیزبى دەگەیەێنێتە دەوڵەتى بەرامبەر یاخود بۆ کۆمەڵێک پرس چووە، کە پەیوەندیى بە هەرێمى کوردستانەوە، جا ئەمە بۆ سەرۆکى حکوومەت بۆ سەرۆکى پەرلەمان و هەمووان دەبێ ئاوا بێت. ئێمە گرفتمان ئەوەیە لە هیچ کاتێکدا کێرڤى ململانێ ناهێنینەخوارەوە بەرامبەرى یەکترى، بەڵکو هەمیشە باسى کێرڤى ململانێى لای ئێمە ئامادەباشى هەیە. بۆ نموونە لە پرسى دەستووریشدا کێرڤى ململانێیەکان ئەوەندە بەرز دەبێتەوە کە دەبێتە ئەداتێکى سیاسى.

بۆ نموونە لە پرسى پەکەکە، من ڕۆژێک چاودێرى ئەوەم کرد کە پارتە سیاسییەکانى هەرێمى کوردستان چۆن سەیرى ئەو پرسە دەکەن، سەیر دەکەى هەندێ بۆچوون جیاوازى نییە لەگەڵ ئەوانەى کە لەدەرەوەى کوردەوە سەیرى کورد دەکەن یاخود دژى کورد جا بە هەر شێوازێک بێت، بەم شێوازە گومناوییە جۆرێک لە حاڵەتێک دروست دەبێت، کە ئێمە ناگەین بە هیچ ئەنجامێکى ئیجابى لە هەرێمى کوردستان. 

ـــ ڕۆڵ و پێگەى هەرێمى کوردستان لە هاوکێشەى سیاسى و ئەمنى ناوچەکەدا چییە، پێشتر سەرۆک بارزانى ئوردنى کردووە، بەڕێز نێچیرڤان بارزانى هەر لەو کاتەوەى سەرۆک وەزیران بوو، ئێستاش وەک سەرۆکى هەرێمى کوردستان سەردانى ئەو وڵاتەى کردووە، بە هەمان شێوەیە مسرور بارزانیش سەردانى ئوردنى کردووە، پێگەى ئوردن بە هەمان شێوە پێگەى هەرێمى کودستانیش چ شتێک بە یەکەوەیان گرێ دەدات؟

سامى ڕێکانى: هەرچەندە ڕۆڵى هەرێمى کوردستان بەتایبەت ئەگەر ئێمە سەیرى ئەو سەردانییەى سەرۆکى هەرێم بکەین بۆ ئوردن، ئەگەر لەو چوارچێوەیەدا سەیرى بکەین،  ئەمە بێجگە لەوەى پێشبینى دەکرێ گەلەک رەهەندى ترى کاریگەرى هەبێ لەسەر ناوچەکە هەبێ، بەڵام ئەمڕۆ هەموو لایەنەکان زیاتر لەسەر ئەوە کۆکن کە تەبادل مصالح دروست بکرێت لەم قۆناغەى ئێستادا، بەتایبەت دواى هاتنى بایدن بۆ سەر دەسەڵات، کە دەیەوێ هاوسەنگى ڕابگرێ لە نێوان بەرژەوەندى نێودەوڵەتى و هەرێمى هەتا لە ناوخۆى دەوڵەتاندا بچێتە ئاستێکى وادا کە گۆڕینەوەى بەرژەوەندییەکان شوێنى توندى و هێز بگرێتەوە، چونکە ئامادەکارییەکانى ئەمەریکا و پێویستى نێودەوڵەتیش بە هۆى کاریگەرى ئابوورى و قەیرانى کۆرۆنا کاریگەرى گەورەى لەسەر واقیعى جیهان دروستکرد، بۆیە بە بۆچوونى لە ئێستا هیچ کەسێک نییە ناوچەکە بەرەو شەڕێکى نوێ یان قەیرانى تر ببات. ئێستا ناوچەکە بەرەوە سیاسەتى دیپلۆماسى و لێک نزیکبوونەوە دەبێتە دروشم و ڕێگەى وڵاتان بۆ چارەسەرکردنى کێشەکانى ناوچەکە.

سەبارەت بە هەرێمى کوردستان، ئەگەر سەیر بکەین چ لە لایەنى ئوردنەوە چ لەلایەنى ڕاگرتنى هاوسەنگى لە نێوان لایەنەکان لەسەر ئاستى هەرێمى و نێودەوڵەتى گرنگى خۆى هەیە، نەک لە هەرێمى کوردستانى عێراق، ئەگەر سەیر بکەى لە سووریاش بە هەمانشێوەیە، کە هەموو دیپلۆماسیەت و ڕیککەوتنەکان لەسەر سووریا و عێراقە، بۆیە بە بۆچوونى من واقیعى ئەمنى و سیاسى بۆ ڕێکخستنى دەوڵەت بەتایبەت لە عێراق و سووریا و یەمەن بابەتى تائیفى و نەتەوەیى جێگەى گرنگپێدانە بەتایبەت بۆ نەتەوەیەکى وەک کورد پتر پێویستى بە لێزانیە لە نێوان شیعە و سوننە لە سەر ئاستى عێراق دا لەلایەک، لە نێوان تورکیا و ئێران لەلایەکى تر، هەروەها سێگۆشەى عەرەبى کە بوونى کورد لەو نێوانەدا زۆر گرنگە و هاوسەنگییەک دروست دەکات، بۆیە پەنابردن بۆ لایەنى تورکى یان ئێرانى و عەرەبى، زۆر دەبینین زیاتر لە هەرێمى کوردستان و سەرکردەکانى کورد باشتر پەیامەکان دەگەینێتە ئەو لایەنانە کە ناتوانن ڕاستەوخۆ دانوستاندنى لەگەڵ بکات، بۆچى؟ چونکە ڕۆڵى کوردان لە هاوکێشە سیاسییەکاندا بەتایبەتى ئەگەر سەیر بکەین ڕۆڵەکى گەورەى هەبووە لە پێشخستنى سیستەمى حکوومڕانى لە عێراق لە دواى (2003).

ئەگەر باسى ئوردن بکەین و لەسەر ئاستى ئەو وڵاتە، هەر لەسەرەتاوە ئوردن یەکێک بووە لەو دەوڵەتانەى کە زۆر زەرەمەندبووە لە دواى ڕووخاندنى ڕژێمى پێشوو، چونکە لەبەر بەرژەوەندییە ئابوورییەکانى خۆى پەیوەندییەکى باشى لەگەڵ ڕژێمى عێراق هەبوو، دواى (2003) ئوردن ئەو بەرژەوەندیەى لەدەستدا، لەبەر ئەوە هیچ ڕێگەیەکى دیکە نادۆزێتەوە بێجگە لە هەرێمى کوردستان. 

ئەگەر ئێمە سەیر بکەین ئەو کاتەى سەرۆک مسعود بارزانى، سەرۆکى پێشووى هەرێمى کوردستان زیاتر لە (5) جار سەردانى ئوردن کردیە، بە هەمانشێوە مسرور بارزانى لە (2020) سەردانى ئەو وڵاتەى کرد، ئەوە بۆ جارى دووەمیشە نێچیرڤان بارزانى سەردانى ئوردن دەکات، کەواتە ماناى ئەوەیە، ڕیگەى نزیکبوونەوە یان بەدەستهێنانى بەرژەوەندییەکانى خۆى لە بوارەکانى ئاسایش و ئابووری، هەروەها بۆ گەڕاندنەوەى پێگەى خۆى لەسەر ئاستى عێراق و هەرێمى کوردستان، کە هەرێمى کوردستان پێگەیەکى ئابوورى خۆى هەیە، چونکە لەبیر نەکەین ئێستا زیاتر لە (100) کۆمپانیا ئوردنى لە هەرێمى کوردستان هەیە، وە ئەو سوودە ئابوورییەى پێشتر لە عێراقییان دەبینى ئەمڕۆ ئوردن ئەو سوودەى لەدەستداوە، بەڵام دووبارە ئوردن خەریکە لە ڕێگەى هەرێمى کوردستان سوود لە ئابووریى عێراق وەربگرێ لەسەر ئاستى ئاڵوگۆڕى بازرگانى  کە (15%) ئابوورى ئوردن پێکدەهێنێ، ئەم ژمارەیە تەنها لە ڕێگەى هەرێمى کوردستان بەدەستى هێناوە.

خاڵى ترى گرنگ، ئەمڕۆ دواى هاتنى جۆ بایدن چەندین پڕۆژەى سیاسى واقیعى هەیە بۆ ئوردن و ناوچەکە بۆ بەرژەوەندیی ئەمەریکا لە ناوچەکە، ئوردنیش خاڵى گرنگى ئاشتەوایى و ئاشتییە بۆ ئەمەریکا لە ناوچەکە لە نێوان ئیسرائیل و وڵاتانى عەرەبى لە ناوچەکە، ئەمەیش وایکردووە ئوردن بەردەوام پێگەیەکى بەهێزى هەبێ لە ناوچەکە، لەبیریش نەکەین لەم نزیکانە شا عەبدوڵڵا لەم نزیکانە سەردانى ئەمەریکا دەکات، بۆیە دەبێ دۆسییەکانى خۆى ئامادە بکات و کاتێ دەچێتە سەردانى بایدن دەبێ هەموو شتێک لە جانتاکەیدا هەبێ، بەتایبەتى ئەو دۆسیانەى کە پەیوەندی بە ناوچە و بەرژەوەندییەکانى ئوردن و ئەمەریکاوە هەیە، کە یەکێک لە خاڵە گرنگەکان هەرێمى کوردستانە، هەروەها خاڵێکى ترى سەرەکى ئەوەیە کە ئوردن هاریکار بێت بۆ ئەوەى جارێکى تر پرسەى سوننە بهێندرێتە پێشەوە، ئەوەیش لەبەر داشبوونى ئەو دوو محوەرەى کە ئێستا هەیە لە ناوچە، میحوەرى ئێرانى و تورکى، چونکە ناوچەکە بە بێ بەرژەوەندییەکانى سوننە و بوونى عەرەب ئارامى بە خۆیەوە نابینى، بۆیە بە بۆچوونى لە داهاتوو هەروەک چۆن لە پڕۆژەکەى بایدنیش بوونى هەیە جارێکى تر وحدەیەک دروست بکەن لە لایەنە سوننەکان.

هەروەها ئەمڕۆ ئوردن متمانەى ڕێککەوتنى پێدەکرێت زیاتر لە سعوودیە، چونکە ئەوە چەندین جارە پەیوەندى دروست دەکرێ لەنێوان سعوودیە و عێراق، بەڵام بەهۆى دژایەتیى ئێران هیچ ئەنجامێکى نابێت، بۆیە پێموایە ئەمجار زیاتر پەنا بۆ ئیمارات و ئوردن، کە دەتوانرێ زیاتر لە ڕێگەى ئەو وڵاتانەوە بەرژەوەندییەکانى عەرەب دروست بکرێت بەتایبەت لە پرسى عێراق و سووریا و کێشەى سوننەکان، چونکە کێشەى سوننە تەنها پرسێکى تائیفى نییە، چونکە ئەمڕۆ ناوچەکە پێویستى لایەنى ئابوورى و هێزێکى سوننە هەیە، لەم قۆناغەشدا زیاتر لە هەمووان ناوچەکە پێیوستى بە کورد هەیە و کاریگەرى خۆى هەیە لەم سەردەمەدا بەتایبەت هەرێمى کوردستان.

 ــ ئەگەر ئێمە هەرێمى کوردستان بەراورد بکەین بە سى ساڵ پێش ئێستا، ڕەنگە ئەو کات ئێمە پێگەیەکى لاوازامان هەبێ، یان زۆرجار دەگوترا کورد وەک کارتێکى فشار لەدەستى وڵاتانى ناوچەکەیە، ئێستا پێگەى دیپلۆماسى کورد چۆنە، ئێستا کورد خۆى کارتى فشارى هەیە، ئێستا ڕۆڵ و پێگەکان جیاوازن لە ناوچەکە، چ جیاوازییەک هەیە لەگەڵ ڕابردوو؟

سامى ڕێکانى: واقیعى ئێستا لەگەڵ دواى نۆهەتەکان زۆر جیاوازە، هەرچەندە لە ساڵانى نۆهەتەکانیش نیەتێکى نێودەوڵەتى نەبووە بۆ ئەوەى واقیعێکى کوردى دروست بکرێ و ببێتە پرسێکى نێودەوڵەتى، بەڵکو زیاتر وەک پرسێکى ئینسانى بووە، هەروەها ناشبێت ئەوە لەبیر بکەین ئەوکات دوو بەرە هەبوو، بەرەى ئیشتراکى و بەرەکى سەرمایەدار و قۆناغەکانى تێپەڕاندنى تا گەیشتۆتە ئەمڕۆ، بەڵام ئەمڕۆ بەتایبەت لە دواى نۆهەتەکان سیستەمى سەرمایەدارى و ئابوورى لەسەر ئاستى جیهان زیاتر شوێنى خۆى گرتووە، زیاتر ململانێیەکان لەسەر بەدەستێهنانى بەرژەوەندییەکانە، هەرلایەکو دەیەوێ زیاتر سەنگى خۆى هەبێ لە واقیعى نێودەوڵەتیدا، لەڕووى نەتەوەیى و مەزهەبى بێت یان جوگرافى، هەروەها لەڕووى ئابوورییەوە هەموو ئەوانە گرنگى خۆى هەیە.

ئەگەر لە ساڵانى دواى نۆهەتەکان سەیر بکەین، ئەم سیستەمە لەسەر ئاستى نێودەوڵەتى هێدى هێدى شوێنى خۆى گرت، هەر ئەمەیش وایکرد هەرێمى کوردستان لەسەر ئاستى جیهان گرنگى خۆى پەیدا بکات، چونکە لە نۆهەتەکان زیاتر وەک مەسەلەیەکى ئینسانى سەیرى کێشەى کورد دەکرا، بەڵام سیستەمى سەرمایەدارى وایکرد هەرێمى کوردستان هەنگاوێک بچێتە پێشەوە و بچێتە ئاستێک کە ببێتە خاوەنى ناسنامەیەک، چونکە هاوکێشەکان و شێوازى ململانێیەکان پێویستى بە هەرێمى کوردستان بووە، کە پرسى کورد لە پرسى ئینسانییەوە ببێتە پرسێکى نێودەوڵەتى ئەمەیش بۆ ڕاستکردنەوەى هەندێ لە هاوکێشەکان و بەرژەوەندییەکان لە ناوچەکەدا، هەروەها ئەو لایەنانەى کە دژایەتى هەرێمى کوردستانیشیان دەکرد، بۆیان دەرکەوت بوونى هەرێمى کوردستان هیچ لایەنێک لەوان ناتوانن یەکلایی بکەنەوە تەنها بۆ بەرژەوەندى خۆى، بۆیە باشترین شێواز ئەوەیە کە زیاتر پەیوەندیى ئابوورى لەگەڵ هەرێمى کوردستان دروست بکەن، چونکە هەموو وڵاتانى زلهێز ئەوە دەزانن ئەگەر واقیعى ناوچەکە و هەرێمى کوردستان تێکبچێت ئەوانیش لە ڕووى ئابوورییەوە زەرە دەکەن. 

کەواتە ئەو شێوازەى ئێستا هەیە وەک پێشتر نییە دەوڵەتێک بێت دەوڵەتێکى تر داگیر بکات یان بیروخێنێ بەڵکو زیاتر گرنگى بە پەیوەندیى دیپلۆماسى و ئابوورى دەدرێت لە نێوان وڵاتان، ئەوەش دەزانن کە چەندە هاوپەیمان و هاوڕێ لە ناوچەکە بۆ خۆیان دروست بکەن ئەوەندە زیاتر سەرکەوتوو دەبی لە ململانێییەکاندا، هەر بۆیەش ئەو دەوڵەتانەى پێشتر دژایەتى هەرێمى کوردستانیان دەکرد، ئێستا سیاسەتى خۆیان گۆڕیوە و زیاتر هەوڵى خۆ نزیکردنەوە دەدەن لەگەڵ هەرێمى کوردستان ئەمەیش لە پێناو بەرژەوەندى و پڕۆژە ئابوورییەکانى خۆیاندا، بۆیە دەتوانین بڵێن ئێستا هەرێمى کوردستان خاڵێکى گرنگە بۆ پاراستنى بەرژەوەندییەکانى ئەو وڵاتانە لەسەر ئاستى نێودەوڵەتى و هەرێمى، بەتایبەت ئەگەر ئەمڕۆ سەیر بکەین سیاسەتى سەرۆکى هەرێمى کوردستان زیاتر بەرچاوە و بۆتە جێگەى ڕەزامەندى و فۆکەسى دەوڵەتان، هەروەها خودى کەسایەتیى نێچیرڤان بارزانیش لە سەر ئاستى نێودەوڵەتى کەسایەتییەکى مەرغوبە، هەروەها لەسەر ئاستى ناوخۆیش جێگەى ڕەزامەندى هەموو لایەنەکانە، لەسەر ئاستى عێراقیش بە هەمانشێوە قبووڵکراوە.

بۆیە ئەمە وایکردیە ئەمڕۆکە نێچیرڤان بارزانى ببێتە یەکێک لە کەسایەتی ناو هاوکێشەکان، من ناڵێم ئێمە وەک کورد کارى زۆر مەزن دەکەین، بەڵام بۆ دیپلۆماسیەت لەم سەردەمەدا، بە بڕواى من ململلانێیەکان زۆر دەکێشى و هەروا زوو یەکلایى نابنەوە، بۆیە سەردانى نێچیرڤان بارزانى سەرۆکى هەرێمى کوردستان سوود و بەرژەوەندى زۆر بۆ هەموو لایەنەکان دەبێت. 

ـــ دەگوترێ ئابوورى چەکێکى بەهێزە بۆ ئامانجى سیاسى، کورد چى لەدەستدایە، توانیویەتى چەکێکى ئابوورى بەهێزى هەبێ وەکو نەوت یان دەڤەرێکى ئارام، ڕۆڵى وى لەشەڕى دژە تیرۆر لە مەنزومەى جیهانیدا پێشوازى لێ بکرێت لە سەردانە دیپلۆماسییەکاندا، کورد چى لەدەستدایە تا بتوانێ دیپلۆماسییەکى بە هێزى هەبێ؟

سامى ڕێکانى: ڕەنگە هەندێ کەس واى ببینین کە هەرێمى کوردستان هیچ سوودێکى ئابوورى نەبینیووە بەتایبەت لەم دواییانە کە زیاتر قەیرانى ئێمە قەیرانێکى ئابوورى بوو، بەڵام بە بۆچوونى من چ لەلایەنى جوگرافى چ لە لایەنى ئابوورى، هەرێمى کوردستان پێگەیەکى باشى هەیە، هەروەها ئێمە ئابوورییەکى باشمان هەیە چە لەڕێژەى نەوت یاخو غاز، کە ئەمڕۆ پرسى ئابوورى زیاتر پەیوەستە بە نەوت و غازەوە، ئەگەر سەیر بکەین شەڕى ئەوروپاش لەگەڵ رووسیا هەروەها تورکیاش لەگەڵ ئەوروپا لەسەر نەوت و غازە. ئەمڕۆش لە هەرێمى کوردستان هەموومان دەزانین ڕێژەیەکى زۆرى نەوت و غازى هەیە و دەتوانێ ببێتە خاوەنى ئابوورییەکى بەهێز، ئەمە بێجگە لەلایەنى گەشتیارى.

هەروەها لەڕووى نەتەوەیشەوە ئێمە لە ناوچەکدا دەژین، کە هەرێمى کوردستان توانیویەتى بەرژەوەندییەکانى وڵاتانى زلهێز لە ناوچەکە بپارێزێت لەوانە تورکیا و ئێران، بەڵام کێشەى سەرەکى ئێمە کێشەى ئیدارییە بە پلەى یەکەم، هەروەها تا ئێستا ئێمە دیدگایەکى کوردستانى روونمان نییە.

ـــ مەبەسەتت لەکێیە کە دیدگایەکى روونمان نییە؟

سامى ڕێکانى: بەڵێ نەک لە عێراق، هەرێمى کوردستانیش، چونکە ئێستا ڕایگشتى هەرێمى کوردستان بزربووە، ڕایگشتى چى دەوێ، ئێمە دەمانەوێ بەرەو چ ئاراستەیەک بڕۆین، ئەمڕۆ سەرۆکى هەرێمى کوردستان پیویستى بە پشتیوانییەکى هەمیشەیى کورد هەیە بۆ ستراتیژیەتیى خۆى، لەسەر ئاستى عێراق و جیهان. 

س: کوردستانtv