Nuce Logo

"ئایا ئەمەریكا لەبەر توركیا جارێكیتر دەستبەرداری كورد دەبێت؟"

پ.ی.د.سەلام عەبدولكەریم - زانكۆی سلێمانی

پێشەكی

هەڵبژاردنەوەو دەستبەكاربوونی ترەمپ وەك چل و حەوتەمین سەرۆك كۆماری ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا بۆ چوار ساڵی تر، هەڵگری كۆمەڵێك ئاماژەو پرسیاری جدیە لەمەڕ سیاسەتی دەرەوەی ئەو وڵاتەو پرسەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەگشتی و پرسی كورد لەرۆژئاوای كوردستان بەتایبەت. بەجۆرێ هێشتا توركیا كەڵكەڵەی تەوقدان و نەهێشتنی مەترسییەكانی ئاساییشی نەتەوەیی لەمێشكدایەو بوونی كورد لەسوریای نوێدا وەك مەترسی دەزانێت و ئامادە نییە هیچ دەستكەوت و بوونێكی سیاسی و چەكدارییان لەپرۆسەی سیاسی ئەو ووڵاتەدا هەبێت. لێرەدا ئەوەی پرسیاری سەرەكییە ئەوەیە ئایا ترەمپ وەك سەردەمی ئیدارەی یەكەمی ئامادەیە جارێكیتر دەستبەرداری كوردو هەسەدە ببێت لەرۆژئاوای كوردستان بۆ توركیا؟ ئایا ئەمەریكا رێگە بەدەستوەردان و ئۆپەراسیۆنی سەربازی توركیاو هێزە چەكدارە دۆستەكانی دەدات لەناوچەكانی رۆژئاوای كوردستان؟ ئایا هیچ جیاوازییەك لەتێڕوانینی سیاسی و كارنامەی ترەمپ و ئەمەریكادا هەیە لەنێوان ئیدارەی یەكەم و دووەمی ترەمپ دا؟ بەمانایەكی تر دوای روخانی رژێمی ئەسەد دیارترین ئاماژەی سیاسی و سەربازی و چەكداری و ئاساییشییەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و گۆڕەپانی سیاسی سوریا كامانەن؟ و چ كاریگەرییەكیان لەسەر تێڕوانین و كارنامەی ترەمپ و ئەمەریكا دەبێت بەرامبەر بەكوردو رۆژئاوای كوردستان و توركیا؟ ئایا هێشتا مەترسی سەرهەڵدانەوەو چالاكبوونەوەی داعش هەیە وەك پاساوو هۆكاری مانەوەی هێزە سەربازییەكانی ئەمەریكا لەسوریاو رۆژئاوای كوردستان؟

مامەڵەی پراگماتی ترەمپ و ئۆپەراسیۆنی سەربازی توركیا لەرۆژئاوای كوردستان

ئەوەی تێبینیكرا لەماوەی ئیدارەی یەكەمی ترەمپ دا،  بریتی بوو لەبڕیاری كشانەوەی هێزە سەربازییەكانی ئەو وڵاتە لەسوریا بەبیانووی بەدیهاتنی ئامانجەكانیان لەتێكشكاندنی داعش، ترەمپ لەتویتێكدا ئاماژەی بەوەكرد مانەوەی هێزەكانیان لەوە زیاتر لەسوریا بەپێویست نازانێت دوای ئەوەی ئەو ئامانجەی، كە لەپێناویدا دەجەنگان لەو وڵاتەدا بەدیهات.1 دوای ئەم بڕیارەش رەجەب تەیب ئەردۆگانی سەرۆك كۆماری توركیا بڕیاریدا بە ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنی سەربازی لەناوچەكانی رۆژئاوای كوردستان و بەكرداریش ئۆپەراسیۆنەكە ئەنجامدرا. هەسەدە نیگەرانی خۆی لەبڕیاری كشانەوەی هێزەكانی ئەمەریكا دەربڕی و بە وەشاندنی خەنجەر لەپشتەوە لێكیدایەوەو پەنای بۆ گفتوگۆ لەگەڵ رژێمی سوریا برد تاوەكو بۆشایی كشانەوەی هێزەكانی ئەمەریكا پڕبكاتەوەو ئاسەوارەكانی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەكەی توركیاش كەم بكاتەوە.2

  ئەوەی لەو مامەڵەیەی ترەمپ دەخوێنرایەوە بریتی بوو لەمامەڵەی پراگماتییانەی ناوبراو لەسوریا لەژێر كاریگەری پەیوەندییەكانی ئەمەریكاو توركیا، كە دوای ئەنجامدانی پەیوەندییەكی تەلەفۆنی ترەمپ و ئەردۆگان بڕیاری كشانەوەی هێزەكانی ئەمەریكا لەسوریا درا.3 لەمەشدا پەیوەندی مێژوویی و بەرژەوەندی هاوبەشی نێوان ئەمەریكاو توركیا كرابووە پێوەر، سەرباری پاساوی تێكشكاندنی رێكخراوی داعش، كە ترەمپ لەو  تویتەیدا ئاماژەی بەوە كردبوو، كە پاساوی بوونی هێزەكانیان كۆتایی پێهێنانی مەترسی داعش بوو، مادەم ئەو ئامانجە بەدیهات، كەوایە چیتر مانەوەی هێزەكانیان لەسوریا پێویست نییەو كاتی چوونە دەرەوەمانە لەو جەنگە هیچە.4

  جگە لەكورد ئەم بڕیارە لای ژمارەیەكی زۆر لەكۆمارییەكان و سیناتۆرەكانی كۆنگرێس مایەی دڕدۆنگی و ناڕەزایی بوو لەوانە (لیندسی گراهام و مارك رۆبیۆ) سەرەڕای ناڕەزایی فەرماندەی هێزەكانی ئەمەریكا لەرۆژهەڵاتی ناوەڕاست (جەنەراڵ جۆزێف فۆتێل)، كە ئاماژەی بەوەدا ترەمپ لەو بابەتەدا هەستیارەدا پرس و ڕای پێنەكردووە. ئەوەشی خستەڕوو، كە هێشتا مەترسی داعش بوونی ماوەو لەسوریا چالاكە.5 هەربۆیە لەژێر كاریگەری ناڕەزایی كۆشكی سپی و كۆنگرێس و پنتاگۆن و كاردانەوەی پەلامارو ئۆپۆراسیۆنە سەربازییەكانی توركیا لەناوچەكانی رۆژئاوای كوردستان و ئاوارەبوون و هاتنەئارای ترس و دڵەڕاوكێیەكی زۆر، ترەمپ بەبڕیارەكەیدا چووەوەو كشانەوەكەی سنورداركردو لەولاشەوە توركیای ئاگاداركردەوە، كە نابێت لەفراوانكردنی بازنەی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەكانی بەردەوام بێت و داوای لێكرد سنوورێكی بۆ دابنێت.6 دەركردنی بڕیارێكی لەو شێوەیە پەیوەستبوو بەروداوەكانی ئەو قۆناغەو بوونی هێزی دیكە لەسوریا وەك روسیاو ئیران و توركیاو بەردەوامی رژێمی ئەسەد لەفەرمانڕەوایی سوریا، بەڵام ئایا ئێستا دوای روخانی ئەسەد چ گۆڕانكارییەكی تر هاتۆتەئاراوە لەسەردەمی ئیدارەی نوێی ترەمپدا تابزانین روداوی لەم شێوەیە دووبارە دەبێتەوە یان نا؟ 

سیاسەت و ئابووری وەك تەواوكەری یەكتر

   پێش هەموو شتێك سیاسەت و جەنگ لەسەر بنەمای بەرژەوەندییە ئابوورییەكان دادەمەزرێ و تەواوكەری یەكترین، لەمڕووەوە هیچ ئەرگومێنتێكی جێگیر نییە بیسەلمێنێت هێزەكانی ئەمەریكا جارێكیتر لەسوریا دەكشێنەوە یان ناكشێنەوە، چونكە ئەوەی چوارچێوەی بڕیارێكی لەو شێوەیە رەنگڕێژ دەكات بەرژەوەندییە سیاسی و ئابوورییەكانن، هەركات ئەو بەرژەوەندییانە بەدیهات بەهەر دیوێكیاندا، ئەوكاتە بڕیارەكە بەو ئاراستەیەدا دەدرێت. ئەوەشی تایبەتە بەدۆخی سوریاو بوونی هێزەكانی ئەمەریكاو جێگیربوونی لەناوچەكانی رۆژئاوای كوردستان دەگەڕێتەوە بۆ سەرهەڵدانی مەترسی داعش لەسوریاو عێراق، بەجۆرێ داعش لەسوریاش چالاك بوو. بۆیە هێزەكانی ئەمەریكا بەپاساوی شەڕی ئەو رێكخراوە چوونە سوریاو هەر بەو پاساوەش پشتیوانی هێزەكانی سوریای دیموكراتیان كردو لەحەسەكەو قامیشلۆو كۆبانی و سەری كانی و چەند شوینێكی تر هێزی سەربازییان جێگیركرد، جگە لەنزیك كێڵگە نەوتییەكانی رۆژئاوای كوردستان.7

   لەراستیدا بەر لەدەستبەكاربوونی ترەمپ لەپۆستی سەرۆكایەتی ئەمەریكا كۆمەڵێ روداوی گرنگ رویانداوەو كاریگەری گەورەیان جێهیشتووە لەوانە شەڕی روسیا- ئۆكرانیا، شەڕی ئیسرائیل- حەماس، شەڕی ئیسرائیل- حزبوڵا، روخانی رژێمی ئەسەد، بەشێوەیەك بارودۆخێكی نوێ لەسەر ئاستی جیهان و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست هاتۆتە ئاراوە. ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ وتارەكەی ترەمپ لەرۆژی دەستبەكاربوونی سەرەڕای ئەوەی تیبینیمان كرد باسی لەپرسە دەرەكییەكانی ئەمەریكا نەكردو زیاتر تەركیزی لەسەر رەوشی ناوخۆی ئەمەریكا بوو، بەڵام دەشێ ترەمپ پرسەكانی دەرەوەی لەسەر ئاستی سیاسەتی دەرەوەی وڵاتەكەی بۆ دەستبەكاربوونی تیم و كابینە نوێیەكەی هێشتبێتەوەو لەگەڵ ئەوان بڕیار لەبارەیانەوە بدات، كە هێندەش لەسیاسەت و كارنامەی ترەمپ لەم ئیدارە نوێیەدا دەخوێنرێتەوە رەنگە رەهەندێكی ئابووری و ئاساییشی لەخۆبگرن، بەوپێیەی ترەمپ خۆی لەبنەڕەتدا بازرگانەو هاتۆتە ناو كایەی سیاسییەوە. 

  هەروەها چوار ساڵی داهاتووش كۆمارییەكان لەسەر حوكمن و زۆرجار دوو دڵ نەبوون لەپەنابردن بۆ بەكارهێنانی هێزو بژاردەی سەربازی بۆبەدیهێنانی بەرژەوەندی و ئامانجەكانیان. بەپێی هەندێ لێدوانی ترەمپ پێش دەستبەكاربوونی، والێكدەدرێتەوە ناوبراو میتۆدێكی رادیكاڵی پەیڕەو بكات لەئاستی ئەو پرس و بابەتانەی، كە جێی بایەخی ئەمەریكان، بەتایبەت لێدوانەكانی ترەمپ لەمەڕ(راگرتنی جەنگی ئیسرائیل- حەماس و ئازاكردنی دیلەكان، نیازی راگرتنی شەڕی روسیا- ئۆكرانیا، گێڕانەوەی كەنەداو كەناڵی پەنەماو دوورگەی گرینلاند)، ئەمە سەرباری ئیمزاكردنی چەندین بڕیار دژی كۆچی نایاسایی و ئاوارەكان لەئەمەریكاو پرسی هاوڕەگەزبازی.8

ئایا جارێكیتر ترەمپ هێزەكانی لەسوریاو رۆژئاوای كوردستان دەكشێنێتەوە؟

  لەبەرئەوەی وەڵامی ئەم پرسیارە چەند رەهەندێكی جیاواز لەخۆدەگرێت هەوڵدەدەین لەدوو ئاستدا پرسیارەكە شیبكەینەوە:

  ئاستی یەكەم: هەندێ لێكدانەوە بەو ئاراستەیەدا دەڕۆن ئەگەری كشانەوەی هێزەكانی ئەمەریكا ئەگەرێكی بەهێز بێت،9 ئەوەش بەپشتبەستن بەهاوپەیمانی ئەمەریكاو توركیاو ئەندامێتی توركیا لەناتۆو پەیوەندی و هاوڕێیەتی نزیكی نێوان ترەمپ و ئەردۆگان، سەرەڕای بەبنەماگرتنی بڕیاری كشانەوەی هێزەكانی ئەمەریكا لەلایەن ترەمپەوە لەئیدارەی یەكەمیدا. جیاواز لەمانەش لێدوانەكەی چەند رۆژی رابردوی ترەمپ بوو بەر لەدەستبەكاربوونی لەمەڕ ئەردۆگان و رۆڵی توركیا لەپشتیوانی هێزە ئۆپۆزیسیۆنەكانی سوریاو روخاندنی رژێمی ئەسەددا.10

   ئەو ووتانەی ترەمپ بەرامبەر بەئەردۆگان كۆمەڵێ كۆدی تیدابوو، لەوانە ئاماژەكردنی ترەمپ بەبنەمای رێزو هاوڕێیەتی لەنێوان خۆی و ئەردۆگاندا لەتەنیشت بنەماكانی تری نێو پەیوەندییە دیپلۆماسییەكان. 

  هەروەها ترەمپ باس لەرۆڵی خودی ئەردۆگان و توركیاش دەگات لەروخاندنی رژێمی ئەسەددا، كە بۆ ئەمەریكا دەسكەوتێكی زۆر گەورەیە لەزۆر رووەوە، دیارترینیان كردنە دەرەوەی نفوزی سەربازی و سیاسی ئێران بوو لەسوریای نوێدا. جگە لەوەش ئاماژەدان بوو بەپێگەی توركیا لەهاوپەیمانێتی ئەمەریكاو توانای ئەو وڵاتە لەناوچەكەدا، كە بۆ هەر گۆڕانكارییەكی تر دەتوانن سود لەتواناو رۆڵی هاوپەیمانەكەیان بگرن. رەنگە ئەو باردۆخە نوێیانەی سوریای پێدا تێپەڕی دوور نییە بگاتە عێراق بۆ گێڕانەوەی نفوزو رۆڵی سوننەكان و قارسكردنی نفوزی شیعە، بەتایبەتیش ئەو گروپە چەكدارییە شیعانەی لەماوەی رابردوودا مەترسی بوون لەسەر ئاساییشی نەتەوەیی و بوونی سەربازی ئەمەریكاو ئیسرائیل. 

   سەبارەت بەپێگەو رۆڵی ئاییندەی توركیا لەسوریای نویدل ترەمپ لەو وتانەیدا ئاماژەی بەوەدا، كە كلیلی ئاییندەی سوریا بەدەست توركیایە، ئەمەش ئاماژەو ئەرگومێنتێكی بەهێزەو دەبێ بەوردی حساباتی بۆ بكرێت. دوایین كۆد ترەمپ ئاماژەی پێدەدات بەدوو دیودا دەتوانین شیبكەینەوە، یەكەمیان بریتییە لەگوێڕایەڵی توركیا بۆ بڕیارو فەرمانی خودی ترەمپ و ئەمەریكا بەوەی ئەوان هەر بڕیارێكی ئاییندەییش دەربكەن ئەردۆگان و توركیا ناتوانن لێی لابدەن. دیوی دووەم ترەمپ دەیەوێت بەئەردۆگان بڵێت راستە بەهاوكاری ئێمە خۆت و وڵاتەكەت توانیتان پشتیوانی ئۆپۆزیسیۆنی چەكداری سوریا بكەن و رژێمی ئەسەد بڕوخێنن،11 بەڵام لەسوریای نوێدا ئەوەی بڕیارو قسەی كۆتایی دەكات من و ئەمەریكاین نەك تۆو توركیا، بەتایبەت كە بگاتە بڕیار لەپرسە چارەنووسسازەكاندا، لەبەرئەوەی ئەمەریكا سود لەتواناو پێگەی هاوپەیمانەمانی دەگرێت، بەڵام بۆ پرسە هەستیارو چارەنووسسازەكان خۆی بڕیار دەدات. ئەوەش بەپشتبەستن بەبەرژەوەندییە سیاسی و ئاساییشییەكانی ئەمەریكاو ئیسرائیل دەبێت.

    بۆیە لەكۆتایی ئەم ئاستەدا بۆچوونمان وایە راستە ترەمپ و ئەمەریكا رێگە بەهەموو جوڵەیەكی توركیا نادەن، كە مایەی مەترسی بێت لەسەر بەرژەوەندییەكانی ئەمەریكاو ئیسرائیل، بەڵام بەو پێیەی ئامانجە سەرەكییەكانی ئەمەریكا لەسوریا بریتییە لەنەگەڕانەوەی نفوزی ئێران بەپلەی یەكەم و روسیا بەپلەی دووەم، هەروەها كۆنترۆڵكردنی مەترسی سەرهەڵدانەوەی داعش، پاراستنی ئاساییشی ئیسرائیل، دەستەبەربوونی ئاساییش و سەقامگیری دۆخی سیاسی سوریای نوێ، بونیاتنانەوەی سوریای نوێ و چاودێریكردن و كۆنترۆڵكردنی سیستەمی حكومڕانی نوێی سوریاو دەستەی رزگاری شام و ئەحمەد شەرع، كە كاریگەری گروپە چەكدارە بیانی و جیهادییەكانی بەسەرەوە نەبێت و لەژێر هەژموون و راسپاردەی توركیادا بن.12 بۆیە بۆ بەشی زۆر لەم ئامانجانە ئەمەریكا پێویستی بەتوركیا دەبێت و دەستبەرداری نابێت و بەشی خۆی رۆڵی پێدەدات. بۆ رەچاوكردنی نیگەرانییە ئاساییشییەكانی توركیاش رەنگە چاوپۆشی لەهەندێ سنورداركردنی ناوچەی دەسەڵاتی هەسەدە بكەن لەلایەن توركیاو گروپە چەكدارە دۆستەكانییەوە بەتایبەت سوپای سوریای ئازاد، سەرباری ئەوەش ئەمەریكا لەگەڵ ئاوێتەبوونی هەسەدەیە لەنێو وەزارەتی بەرگری نوێی سوریاو بەشداریكردنی كورد لەپرۆسەی سیاسی سوریادا. 

  جیاواز لەم بابەتانەش بەشێكی زۆری میدیاكانی پارتی دادو گەشەپێدانی فەرمانڕەوا لەتوركیا ترەمپ وەك هاوڕێ لەقەڵەم دەدەن و ئومێدی گەورەیان لەسەر هەڵچنیوە، كە هاوشێوەی سەردەمی ئیدارەی یەكەم بەرژەوەندییە ئاساییشییەكانی توركیا لەسوریاو ناوچەكە لەپێشچاو بگرێت. هەروەك (رەجەب تەیب ئەردۆگان)ی سەرۆك كۆماری توركیاش لەپێشوازی (رۆبەرت فیكو)ی سەرۆك وەزیرانی سلۆڤاكیا پەیوەندی هاوڕێیەتی خۆی و ترەمپی وەك سەردەمی ویلایەتی یەكەمی بەكارێكی گرنگ لەقەڵەمدا. 

  ئاستی دووەم: ئەم ئاستە بەو ئاراستەیەدا دەڕوات، كە پێناچێت ترەمپ هێزەكانی وڵاتەكەی لەسوریا بكشێنێتەوە، لەبەرئەوەی پرسی ئاساییشی ئیسرائیل یەكێك لەو پرسە سەرەكییانەیە، كە لای ترەمپ و ئیدارە نوییەكەی جێگەی بایەخ پێدان دەبێت بەگشتی و بەتایبەت لەسوریای نوێدا، چونكە لەسەردەمی ئیدارەی یەكەمدا كاتێك ترەمپ بڕیاری كشانەوەی هێزەكانی وڵاتەكەی لەسوریاداو ئیسرائیل نیگەران بوو، ئێستاش دوای روخانی ئەسەد، كە هێشتا حكومەتی نوێ پێكنەهاتووەو دەسەڵات لاوازە، ئیسرائیل ئەم بارودۆخەی قۆستۆتەوە بۆ بەهێزكردنی پێگەی سەربازی و ئاساییشی خۆی لەبەرزاییەكانی جۆلان و جەبەل شێخ و داگیركردنی چەند ناوچەیەكی تر لەدرعا و قونەیترە.13

باس لەوەش دەكرێت، كە نیازی دامەزراندنی ناوچەیەكی ئاساییشی لەو جێگایانە هەیە. بەمەش بەئاسانی دەتوانێت لەڕووی سیخوڕییەوە نفوزی بگاتە فرۆكەخانەی دیمەشق، بەتایبەت كە دەیەوێت لەو ناوچە دابڕەدا بوونی سەربازی خۆی بهێڵێتەوە، بەمەش (40كم) دوور دەبێت لەدیمەشقی پایتەختەوە.14 ئەوەشی جێی تێڕامانە بێدەنگی دەسەڵاتدارانی نوێی دیمەشقە لەئاستی ئەم داگیركارییە نوێیانەی ئیسرائیلدا، كە بەچەند لێدوانێكی شەرمنانەی ئەحمەد شەرع نەبێت، هیچ هەنگاوێكی كرداری و یاسایی لەسەر ئاستی نەتەوە یەكگرتووەكان و دامو دەزگای نێودەوڵەتی نەگیراوەتەبەر. ئێستا راستەوخۆ سنووری جوگرافی ئیسرائیل بەسنووری توركیاوەیە، كە هەڵكشان و داكشان لەپەیوەندییەكانی ئەم دوو وڵاتەدا بەدیدەكرێت و توركیا پشتیوانی سەرەكی هێزەكانی دەستەی رزگاری شام بوون بۆ كۆتاییهێنان بەرژێمی ئەسەد لەماوەی سەرهەڵدانی شۆڕشی سوریاوە. 

   لەئێستاو داهاتووشدا توركیا خۆی بەپارێزەری سوریای نوێ دەزانێت و لەهەندی كاتیشدا سوریا وەك ویلایەتێكی خۆی تەماشا دەكات، ئەمە سەرباری ئەوەی دەیەوێت لەبونیاتنانەوەی ئابووری و سوپاو ژێرخانی ئەو وڵاتەدا رۆڵێكی سەرەكی و بەرچاوی هەبێت. بێگومان توركیاش ئەم كارانە بێبەرامبەر ناكات و دەیەوێت ئامانجە ئاساییشی و ئابوورییەكانی لەسوریای نوێدا بەدیبهێنێت. ئیسرائیلیش دوای لاوازكردنی حەماس و حزبوڵا نایەوێت لەسوریای نوێدا ئاساییشی وڵاتەكەی بكەوێتە مەترسییەوە، بەتایبەت كە لەژێر چەتری دەستەی رزگاری شامدا دەیان گروپی چەكداری سوری و بیانی بوونیان هەیەو خاوەن ناسنامەیەكی جیهادی و سەلەفین و خۆشیان سووننە مەزهەبن گەر لەحەماس توندتر نەبن، ئەوا كەمتر نین. لەئێستادا بەهۆی ئەو رەوشە نوێیەی سوریاوە بێدەنگن، بەڵام هیچ گرەنتییەك نییە تاكۆتایی دەستەی رزگاری شام و گروپە چەكدارە جیهادییەكانی ناو ئەو بەرەیە بەڕووی ئیسرائیلدا رانەپەڕن و لەسنووری سوریاشەوە سەرئێشەیەكی نوێ بۆ ئیسرائیل نەخولقێنن. ئیسرائیل رۆڵی گەورەی توركیای لەسوریا پێباش نییەو باس لەكێبڕكێی یەكتری و زەقبوونەوەی پرسی پارێزگاری ئاساییشی ئەو دوو وڵاتە لەسوریای نوێدا زیاتر بەدیدەكرێت وەك لەپرسی بونیاتنانەوەی سوریای نوێ.15

   پرسی كشانەوەی هێزەكانی ئەمەریكا تاڕادەیەكی زۆر پەیوەست دەبێت بەپرسی ئاساییشی ئیسرائیلەوە لەسوریای نوێدا، لەمەشدا تەنها كوردەكان و هەسەدە هێزی هاوپەیمانی ئەمەریكان و بەكرداریش لەواقیع و لەشەڕی دژی داعشدا تاقیكراونەتەوەو سەركەوتنیان بەدەستهێناوە. ئەرگومێنتێكی تری ئەم ئاستە ئەوەیە جگە لەوەی هەسەدە شەڕی داعشیان كرد، لەگەڵ ئەوەشدا كامپی خێزانەكانی داعشیان لەژێر دەسەڵاتدایەو نزیكەی (5) هەزار چەكداری مەترسیداری داعشیشیان كۆنترۆڵكردووە لەزیندانەكانی ژێر دەسەڵاتیاندا، ئەمە سەرەڕای ئەوەی مەترسی داعش نەك نەڕەویوەتەوە لەسوریای دوای ئەسەددا، بەڵكو زیاتریش بووە، چونكە بەگوێرەی هەندێ لەسەرچاوەكان داعش توانیویەتی لەناوچە بیابانەكانی سوریا خۆی رێكبخاتەوەو دەستیشی بەچەك و تەقەمەنییەكی زۆری سوپای رژێمی ئەسەد بگات.16 مەترسی داعش لەتەنیشت پارێزگاری لەئاساییشی ئیسرائیل یەكێكیتر لەو پاساوانەیە، كە ئەگەری مانەوەی هێزەكانی ئەمەریكاو بەردەوامی پشتیوانی كوردو هەسەدە بەهێز دەكات لەسوریای نوێدا، وەك (جەیك سولەیفان)ی راوێژكاری ئاساییشی نەتەوەیی ئەمەریكاش لەماوەی پێشوودا رایگەیاند: پشتیوانی تەواوی هاوپەیمانە كوردەكانیان لەسوریا دەكەن دوای روخانی رژێمی ئەسەدیش، بۆئەوەی دۆسیەی زیندانییەكانی داعش بەتەواوی لەژێر كۆنترۆڵی ئەمەریكادا بێت.17

   دوایین ئەرگومێنت لەم ئاستەدا ئاماژەی پێبدەین بوونی كۆمەڵێك كەسایەتییە لەتیمی حكومی ترەمپ و سیناتۆر لەكۆنگرێسی ئەمەریكا، كە پشتیوانی گەورەی هەسەدە دەكەن لەرابردوو ئێستاشدا، لەوانە لیندسی گراهام و مایك واڵتز، كە راوێژكاری ئاساییشی نەتەوەیی ئەمەریكایە لەئیدارەی نوێی ترەمپدا، جگە لەوەی ئەمانە زۆر دژی نفوزو رۆڵی توركیان لەسوریا، لەرابردووداو مایك واڵتزو لیز چینی و نزیكەی (30) سیناتۆری دیكەی كۆماری پێشنیازی سەپاندنی سزایان بەسەر توركیا كرد بەهۆی ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنی سەربازی لەرۆژئاوای كوردستان.18 مایك واڵتز جگە لەوە كشانەوەی ئەمەریكای لەسوریا بەهەڵەیەكی ستراتیجی دانا. پێشبینی دەكرێت واڵتز رۆڵێكی گەورە ببینێت لەپشتیوانی مانەوەی هێزەكانی ئەمەریكا لەرۆژئاوای كوردستان و بەردەوامی هاوكاریكردنی هەسەدە، چونكە واڵتز نزیكەی (160) فەرمانبەری لەئەنجومەی ئاساییشی ئەمەریكا دوورخستەوەو ناردنیەوە سەر ئیشوكاری بنەڕەتی خۆیان، بڕیارە لەجێگەیاندا ژمارەیەك فەرمانبەری دیكە بهێنرێن، كە لەگەڵ كارنامەكەی ترەمپدا بۆ ئەم چوارساڵە هاودەنگ و هاوكار بن.19 هەروەك واڵتز نازناوی هەڵۆی ئاساییشی نەتەوەیی ئەمەریكای لێنراوەو بڕیارە ببیتە بەرپرسی پەیگیریكردنی ترەمپ لەئاست ئەو كێشە سەرەكییانەی پەیوەستن بەئاساییشی نەتەوەیی و هەماهەنگی لەگەڵ دامو دەزگا جۆراجۆرەكانی تری ئەمەریكا.20

  یەكێكیتر لەو كەسایەتییانە لەتیمی حكومی ترەمپدان (مارك رۆبیۆ)یە، ناوبراو بەتێكڕای دەنگی ئەندامانی كۆنگرێس متمانەی پێبەخشراو وەك وەزیری دەرەوە دەستبەكار بوو. رۆبیۆ سیناتۆر بوو لەسەر ویلایەتی فلۆریدا بەهەڵۆی كلاسیكی لەسیاسەتی دەرەوەدا ناودەبرێت و هەڵوێستی توندی بەرامبەر سیستەمە توندوتیژەكانی جیهان و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەیە، هاوكات پشتیوانی سەرسەختی ئیسرائیلە و ئاماژەی بەوە داوە، كە بەرژەوەندییەكانی ئەمەریكا لەپێش هەر پرس و بابەتێكی ترەوە دەبێت.21 لەماوەی پێشووشدا زۆر بەتوندی لەچاوپێكەوتنێكدا هێرشیكردە سەر توركیاو ئاماژەی بەپشتیوانی گەورەی كوردو هەسەدە لەئیدارەی نوێی ترەمپدا كردو توركیای تۆمەتباركرد بەوەی دەیەوێت كورد لەسوریا لەناو  ببات، لەكاتێكدا ئەوانە تاكە هاوپەیمانی راستەقینەو تاقیكراوەی ئەمەریكان. ناوبراو وەك واڵتز كشانەوەی ئەمەریكای لەسوریا ساڵی 2018 بەهەڵەیەكی كوشندە ناوبرد.22 

    تێبینی دەكەین بڕیاری كشانەوە هەروا ئاسان نییە لەئیدارەی نوێی ترەمپدا، لەبەرئەوەی ئێستا دۆخەكە زۆر گۆڕاوە، لەلایەك رژێمی ئەسەد نەماوەو لەولاشەوە نفوزی ئێران و روسیا لەسوریای نوێ كراونەتە دەرەوە. ئەمە جیا لەوەی دەستەی رزگاری شام، كەئێستا دەسەڵاتی نوێی سوریا بەڕێوە دەبەن هێشتا لەلیستی تیرۆری ئەمەریكا دەرنەهێنراون، پێشبینیش دەكرێت بەخێرایی ئەوە نەكرێت، چونكە بابەتەكە تەنها شەرع و دەستەی رزگاری شام نییە، بەڵكو بوونی گروپی چەكداری جیهادی زۆری بیانییە لەژێر سایەی دەستەی شام و هێزی ئۆپۆزیسیۆنی چەكداری سوریاداو ئەمەریكا چاودێری كارو جوڵەی ئەوان و ئاراستەی رووداوەكان دەكات لەبەڕێوەبردنی سوریادا. سەرەڕای ئەوەی بڕیاری دووبارە كشانەوەی هێزەكانی ئەمەریكا پەیوەستە بەزۆر رژەوەندی تری ئەمەریكا لەرۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا. دواجار وەك نێردراوی پیشووی ئەمەریكا بۆ سوریا (جیمس جیفری)یش ئاماژەی پێداوە ترەمپ هەڵبژاردن لەنێوان هەردوو هاوپەیمانەكەیدا، كە توركیاو هەسەدەیە ناكات وەك ئەوەی یەكێكیان هەڵبژێرێت، بەڵكو هاوسەنگییەك لەو نێوانەدا دروست دەكات،23 بەڵام بەلەبەرچاوگرتنی زیاتری بەرژەوەندی و دڕدۆنگییە ئاساییشییەكانی توركیا، چونكە پەیوەندی ئەمەریكاو توركیا پەیوەندی دوو دەوڵەتی خاوەن سەروەری و هاوپەیمانی لەمێژینەیە، بەڵام پەیوەنی ئەمەریكاو هەسەدەە دەچێتە خانەی پەیوەندی دەوڵەتێكی زلهیزی جیهانی بەجوڵانەوەو بزوتنەوەیەكی چەكدارییەوە، كە لەقۆناغی خەباتی رزگاریخوازییدایە، وەك تێبینیش دەكرێت زۆربەی شاندەكانی ئەمەریكا بۆ لای توركیا كەسانی حكومی ئەمەریكا لەوەزیری دەرەوە تا كەسایەتییە حكومییەكانی تر، بەڵام ئەوانەی سەردانی هەسەدەو رۆژئاوای كوردستان دەكەن زیاتر فەرماندە سەربازییەكانی ئەمەریكان.

پەراوێزو سەرچاوەكان

1. إعداد فرانس24: ترامب يأمر بسحب القوات الأمريكية من سوريا بعد تحقيق هدف "هزيمة" تنظيم "الدولة الإسلامية، نشرت في: 19/12/2018 - 16:32 آخر تحديث: 20/12/2018 - 10:42.
2. قسم المتابعة الإعلامية، بي بي سي: الانسحاب الأمريكي من سوريا: الرابحون والخاسرون من قرار ترامب "الهروب" من المنطقة، 9 أكتوبر/ تشرين الأول 2019.
3. مكالمة غيرت مسار الحرب بسوريا.. ترامب أراد تحذير أردوغان فسحب قواته، الجزیرة نت، 29/12/2018.
4. سی ئێن ئێن العربی: ترامب عن سحب قوات أمريكية من سوريا: حان وقت خروجنا من "الحروب السخيفة، نشر الاثنين، 07 أكتوبر / تشرين الأول 2019، "https://arabic.cnn.com/middle-east/article/2019/10/07/trump-syria-kurd-turkey..
5. بی بی سی العربی: الانسحاب الأمريكي من سوريا: جنرال أمريكي ينضم إلى معارضي قرار ترامب، 16 فبراير/ شباط 2019.
6. بی بی سی العربی: غراهام يهاجم قرار ترامب بسحب القوات الأمريكية من سوريا: كارثة في طور الإعداد، نشر الثلاثاء، 08 أكتوبر / تشرين الأول 2019.
7. 7. (20) قاعدة أميركية في شمال شرقي سوريا... عرضة للاستهداف منتشرة مع قوات التحالف الدولي لمحاربة «داعش» منذ 2015      . جریدة (الشرق الاوسط)، نشر: 14:23-9 ديسمبر 2023 م ـ 27 جمادي الأول 1445 هـ.
8. أبرز الأوامر التنفيذية التي وقعها ترامب في اليوم الأول من ولايته الثانية، الجزیرة نت، آخر تحديث: 23/1/202503:18 م (توقيت مكة).
9. روبرت أف كندي جونيور: ترامب يعتزم سحب القوات الأميركية من سوريا، الحرة الليلة(9 نوفمبر 2024)، موقع الحرة.
10. Can Hasasu, Aladdin Mustafaoğlu: ترامب: أردوغان رجل ذكي جدا وقوي للغاية, ،16.12.2024 - محدث : (17.12.2024).
11. ترك برس: تركيا وحسابات عملية "ردع العدوان" في سوريا: دور معقد وأهداف استراتيجي، نشر بتاريخ 05 ديسمبر 2024. 
12. د. الخير عمر أحمد سليمان: الإستراتيجية الأميركية في سوريا وسقوط نظام الأسد، الجزیرة نت، 13/12/2024|آخر تحديث: 13/12/202402:18 ص (توقيت مكة) .
13. إنفوغرافيك. لماذا سعت إسرائيل لاحتلال "جبل الشيخ"؟ 18 ديسمبر 2024 - 16:45 بتوقيت أبوظبي سكاي نيوز عربية – أبوظبي.
14. وكالة أنباء آسيا: إستراتيجية التمدد الإسرائيلي في جنوب سوري، 2025.01.16 - 10:01،  https://www.asianewslb.com/?page=article&id=177297.
15. فراس فحام: تنامي القلق الإسرائيلي من تركيا في سوريا.. هل يندلع الصراع؟ الجزیرة نت ، 19/1/2025.
16. «داعش» سيسعى لاستغلال حالة الفوضى في سوريا، جریدە الشرق الاوسط، نشر: 15:38-10 ديسمبر 2024 م ـ 09 جمادى الآخرة 1446 .
17. عمرو هلال: مستشار الأمن القومي الأمريكي: الأكراد بسوريا أفضل شركائنا في محاربة داعش، 07:59 م | الأحد 22 ديسمبر 2024،  https://www.elwatannews.com/news/details/7748522..
18. تلفزيون سوريا ـ وكالات: متشددان بشأن الملف السوري.. أبرز مواقف المرشحين للخارجية والأمن القومي الأميركي، 2024.11.12 | 11:50 دمشق.
19. استبعاد 160 موظفا بمجلس الأمن القومي الأميركي لتكوين فريق متوافق مع أجندة ترمب، جریدة الشرق الاوسط، نشر: 19:40-22 يناير 2025 م ـ 23 رَجب 1446 .
20. وكالات – أبوظبي: من هو مايك والتز الذي اختاره ترامب مستشارا للأمن القومي؟ 12 نوفمبر 2024 - 07:08 بتوقيت أبوظبي.
21. "مصلحتنا أولا". روبيو يرسم معالم السياسة الخارجية الأميركية في عهد ترامب، الحرة – واشنطن 21 يناير 2025 موقع قناة الحرة.
22. وكالات – أبوظبي: تعيين أول عضو في حكومة ترامب.. من هو وزير الخارجية الجديد؟ 21 يناير 2025 - 07:13 بتوقيت أبوظبي.
23. بين داعش وتركيا .. كيف ترى واشنطن دور "قسد" في سوريا الجديدة؟ الحرة – واشنطن، 23 يناير 2025.

salam.abdulla@univsul.edu.iq