Nuce Logo

وەرگێرانى: ئیسماعیل تەها

هەردوو رۆژنامەى نیویۆرک تایمز و واشنتن پۆست چەندین بەڵگەنامەیان بڵاوکردۆتەوە، کە  وردەکارى نوێ سەبارەت بە هێرشەکەى حەوتى ئۆکتۆبەر تێدابووە، بەگوێرەى بەڵگەنامەکان بزووتنەوەى حەماس تمووحەى زیاتر هەبووە تاوەکوو گورزى گەورەتر لە ئیسرائیل بدات.

رۆژنامەى نیویۆک تایمز ژمارەیەک بەڵگەنامەى لەسەر کۆنووسى (10) کۆبوونەوەى نهێنى دوو سەرکردەى حەماس دەستکەوتووە، وردەکارییەکانى لەو بەڵگەنامانە هاتوون سەبارەت بە هێرشەکەیە بۆ سەر ئیسرائیل، ناویان ناوە "پڕۆژەى گەورە" ئەوەش دواى چەندین ساڵ لەو پیلانەى ئەو بزووتنەوە هاتووە.

سەبارەت بە بەڵگەنامەکان رۆژنامەى نیویۆرک تایمز بڵاوى کردۆتەوە، لەسەرەتاى ساڵى (2022) دەستیان بە ئامادەسازى کردووە، ئەوەش زیاتر لە دوو ساڵى خایاندووە، یەحیا سینوار و محەمەد زەیف و مەڕوان عیسا لە کۆبوونەوەکان بەشداربوونە.

 ئەو راپۆرتە باس لەوەش دەکات، سەرکردەکانى بزووتنەوەى حەماس ئیسماعیل هەنییە، سەرکردەى سیاسى بزووتنەوەى حەماسیان "پڕۆژەى گەورە" ئاگارکردۆتەوە، پێشتر ئەوە نەزاندراوە کە هەنیە ئاگادارى ئەو چالاکییە بووە، دواى ئەوەى کە راپۆرتەکان ئاماژەیان بەوە کرد، کە ئەو پیلانە سەرکردەکانى حزب لە دەرەوە ئاگادار نەبوونە و پەیوەندیان پێوە نەکراوە.

بەگوێرەى ئەو سەرچاوە کۆنووسەکان ئاشکراى دەکەن بزووتنەوەى حەماس لە سەرەتاوە پایزى (2022)یان بۆ ئەو هێرشە دیارى کردبوو، بەڵام دواتر پیلانەکان دواخستووە، ئەوەش بۆ هەوڵدان بووە تاوەکوو حزبوڵڵا و ئێران رازى بکەن بەشدارى لەو پیلانە بکەن.

کۆنووسەکان ئەوە روون دەکەنەوە کە لە مانگى تەمووزى ساڵى رابردوو حەماس بەرپرسێکى باڵاى رەوانەى لوبنان کردووە بۆ دیدارى لەگەڵ بەرپرسێکى باڵاى ئێران و داواى لێکردووە لە کاتژمێرەکانى سەرەتاى ئەو هێرشە، ئێران هاوکاریان بێت بۆ لێدان لە پێگە هەستیارەکان، بەڵام ئەو فەرماندەى ئێران بە حەماسى راگەیاندووە، ئێران و حزبوڵا لەرووى مەبدەئییەوە پاڵپشت دەبن، بەڵام پێویستیان کاتى زیاتر بۆ ئامادەسازى.

حەماس پلان ئەوەى هەبووە گفتوگۆى زیاتر لەسەر وردەکارییەکان لەگەڵ حەسەن نەسڕوڵڵا بکات، بەڵام بەڵگەنامەکان ئەوەیان روون نەکردۆتەوە ئایا ئەو کۆبوونەوە کراوە، یاخود نا.

تیویۆرک تایمز جەخت لەسەر ئەوە دەکاتەوە، بزووتنەوەى حەماس پشتى بە ستراتیژێکى تۆکمە بەستووە بۆ بەلاڕێبردنى ئیسرائیل بەرانبەر نیەتى خۆى، لە هەمان کاتدا بۆ ماوەى لە (2021) بۆ ماوەى دوو ساڵ خۆى لە رەخنەگرتن پاراستووە کە ببێتە ئاڵۆزى زیاتر، ئەوەش بە ئامانجى بەکارهێنانى رەگەزى لە ناکاوى لە حەوتى ئۆکتۆبەر، سەرکردەکان لە کۆبوونەوەکانیان باسیان لەوە کردووە، کە پێویستە ئیسرائیل پێى وابێت کە حەماس لە غەزە هێورى دەوێت. 

کات و فاکتەرەکانى دیکە یەکلاکەرەوە بوونە لە بڕیارى حەماس لە جێبەجێکردنى ئەو هێرشە لەو رووەوە کە بەڵگەنامەکان روونى دەکەنەوە کە حەماس دەتوانێت لە جەژنەکانى جوو هێرش بکاتە لە مانگى ئەیلوول بێت، یاخود تشرینى دووەمى ساڵى رابردوو بێت.

یەکێکى دیکە لە فاکتەرەکانى کاریگەرى لەسەر بڕیارەکەیان هەبووە، خواستیان بۆ پەکخستنى هەوڵەکانى ئاساییکردنەوەى پەیوەندییەکانى ئیسرائیل بوو لەگەڵ سعوودەیە، هەروەها دڵەڕاوێکیان لە پەرپێدانى سیستەمى بەرگرى پێشکەوتووى ئیسرائیل بوو.

جگە لەوەش سەرکردەکانى حەماس دۆخى ناوخۆى ئیسرائیلیان بە هەندوەرگرتووە، لە ئاماژەیەک کە دەردەکەوێت ئاڵۆزییەکانى پلانى بنیامین تەنیاهۆ لەسەر چاکسازى دادگا، یەکێک بوو لەو هۆکارانەى کە ناچارى کردوون بەرەو جەنگێکى ستراتیژی جووڵە بکەن.

رۆژنامەکە باسى لەوەش کردووە، لە کۆتایى مانگى شوبات سەربازانى ئیسرائیل لەسەر کۆمپیتەر لە کاتى گەڕان لە ناوەندى سەرکردایەتى حەماس لە ژێرزمەنێکى خان یونس لە باشوورى غەزە دەستیان کەوتووە.

هاوکات لەگەڵ راپۆرتەکەى نیویۆرک تایمز، رۆژنامەى واشنتن پۆستیش چەند بەڵگەنامەیەکى نهێنى بڵاوکردۆتەوە، باس لەوە دەکات بەڵگەنامەى بزووتنەوەى حەماسن، کە پێکهاتووە لە (59) لاپەڕەیە، نامە و پیلانى وردى هێرشەکانى سەر ئیسرائیلن.

بەڵگەنامەکانى ئەو رۆژنامە بڵاوى کردۆتەوە، باس لە پیلانەکەى بزووتنەوەى حەماس دەکەن کە بریتى بووە لە زنجیرەیەک هێرش بۆ سەر ئیسرائیل لە حەوتى ئۆکتۆبەر، لەگەڵ هەوڵى بەدەستهێنانى هاوکارى گەورەى ئێران بۆ زاڵبوون بەسەر ئیسرائیل.

بەگوێرەى راپۆرتەکەى رۆژنامەى واشنتن پۆست لە لاپەڕە (36) چەند بژاردە و سیناریۆیەک بۆ هێرشەکانى سەر ئیسرائیل چەند بەرەیەک روون دەکاتەوە.

ئەو پیلانە هێرشکردنى سەر باڵەخانە بەرزەکانى لە تەلئەبیب لەخۆى گرتبوو هاوشێوەى هێرشەکانى (11)ى سێپتێمبەرى (2001)، لەگەڵ بە ئامانجگرتنى هێڵى ئاسنى ئیسرائیلى بە بەکارهێنانى شەمەندەفەرى بۆمبڕێژکراو و کەشتى راوکردن بۆ هێرشى خێرا و عارەبانەى ئەسپ بۆ گواستنەوەى چەکداران و چەک و پێداویستى.

بەڵگەنامەکان ناوەڕۆکى چەند نامەیەکى یەحیا سینوار بەرپرسى حەماس بۆ بەرپرسانى باڵاى ئێران تێدایە کە لە (2021) رەوانەى کردووە، کە تێیدا داواى (500) ملیۆن دۆلارى بۆ ماوەى دوو ساڵ کردووە، لە هەمان کاتدا (12) هەزار چەکدارى حەماس چەکدار و مەشق پێ بکەن.

سینوار لە نامەیەک بەڵێنى داوە کە بە پاڵپشتى ئێران حەماس دەتوانێت لە ماوەى دوو ساڵ ئیسرائیل بە تەواوى خاپوور بکات، لە نامەکە هاتووە، بەڵێنتان پێدەدەم کە هیچ دەقەیەک و قرشێک بە فیڕۆنادەین ئەگەر لەو ئامانجە پیرۆزە نزیک نەبینەوە.

واشنتن پۆست باس لەوەش دەکات، سەرەڕاى ئەوەى حەماس تمووحى گەورەى لە لێدانى ئیسرائیل هەبووە، بەڵام چاودێرانى سیاسى کە قسەیان بۆ رۆژنامەکە کردووە، پێیانوایە کە پیلانەکەى کردەیى و ناکامڵ بووە.

سەبارەت بە پەیوەندییەکانى نێوان ئێران و حەماس بەڵگەنامەکان ئاشکراى دەکەن کە لە (2014) گۆڕاوە، حەماس هەوڵى بەدەستهێنانى پاڵپشتى زیاترى ئێرانە، ئەوەش لە کاتێکدایە ئێران بایەخى زیاترى بە چۆنیەتى پێدانى هاوکارى داوە.

بە پرسانى ئیسرائیل و ئەمەریکا پێیانوایە ئێران بەو هێرشەى حەوتى ئۆکتۆبەر تووشى لە ناکاوى بووە، ئاگادارى وردەکارییەکان نەبووە، بەڵام پێیانوایە هەریەک لە تاران و حزبوڵڵا ئاگادارى ئەوەبوون حەماس خۆى بۆ گورزێکى گەورە لە ئیسرائیل ئامادە دەکات.

سەبارەت بەو راپۆرتە نێردەى ئێران لە نەتەوە یەکگرتووەکان ئەو زانیاریانەى رەت کردۆتە، بە تۆمەتى ئیسرائیلى ناوبرد.

لە لایەکى دیکەوە باسم نەعیم بەرپرسى باڵاى حەماس سەبارەت بە ناوەڕۆکى نامە و تۆمارەکان ئاماژەى بەوە کرد ئیسرائیل مێژوویکى لە ساختەکردنى بەڵگەنامە هەیە.

ئاشکرابوونى ئەو بەڵگەنامانە لە کاتێدایە سەرکردەکانى ئیسرائیل باس لە ئەگەرى هێرشى مووشەکى بۆ سەر ئێران دەکەن، کە لە سەرەتاى ئەو مانگە زیاتر لە (180) مووشەکى بالستى ئاراستەى ئیسرائیل کرد، ئەوەشى بە وەڵامى تۆڵەکردنەوەى حەسەن نەسڕوڵا، ئەمیندارى حزبوڵڵ و ئیسماعیل هەنیە، سەرۆکى مەکتەبى سیاسى بزووتنەوەى حەماس ناوبرد.

یواڤ گالانت، وەزیرى بەرگرى ئیسرائیل هەڕەشەى ئەوە دەکات وەڵامى تاران ورد و لەناکاو دەبێت، واشنتن هەوڵ دەدات سنوورێک بۆ وەڵامى چاوەڕوانکراوى ئیسرائیل دابنێت و خۆى لە فراوانبوونى جەنگ لە هەموو رۆژهەڵاتى ناوەڕاست بپارێزێت.

لە لایەکى دیکەوە جۆ بایدن، سەرۆکى ئەمەریکا دژ بە هێرشى ئیسرائیلە بۆ سەر دامەزراوە ئەتۆمییەکانى ئێران، هەروەک ئامۆژگاری تەلئەبیبى کردووە هێرش نەکەنە ژێرخانى نەوتى ئێرانیش.