Nuce Logo

دواى چوونى نێچیرڤان بارزانى سەرۆکى هەرێمى کوردستان بۆ بەغدا و کۆبوونەوەى لەگەڵ هەر سێ سەرۆکایەتییەکەى عێراق، د. بەرهەم ساڵح سەرۆک کۆمارى عێراق، مستەفا کازمى سەرۆک وەزیرانى عێراق و محەممەد حەلبووسى سەرۆکى ئەنجوومەنى نوێنەران، چاودێرانى سیاسى بە جووڵەیەکى دیپلۆماسى نوێى و کاریگەرى سەرۆکایەتى هەرێم شرۆڤەى دەکەن.

د. شاخەوان عەبدوڵڵا، ئەندامى پێشووى پەرلەمانى عێراق لە فراکسیۆنى پارتى، لە چاوپێکەوتنێکى لەگەڵ nrt لە (10-4-2021)دا، دەربارەى سەردانییەکەى سەرۆکى هەرێمى کوردستان بۆ بەغدا دەڵێت، لەڕووى دیپلۆماسییەوە گرنگ و کاریگەرن، هەروەها دەشڵێت، سەردانى نێچیرڤان بارزانى بۆ بەغدا وەک سەرۆکى هەرێمى کوردستان بووە و هەموو هەوڵەکانیشى لە پێناو چارەسەرێکى بنەڕەتى بووە بۆ کێشەکانى نێوان هەولێر و بەغدا.  

دەقى دیمانەى د. شاخەوان عەبدوڵڵا، ئەندامى پێشووى پەرلەمانى عێراق لە فراکسیۆنى پارتى:

ــ وەکو ئەندامێکى پێشووى پەرلەمانى عێراق لە فراکسیۆنى پارتى دیموکراتى کوردستان، دەمەوێ بەو پرسیارە دەست پێبکەین سەردانەکەى نێچیرڤان بارزانى لەم کاتەدا چى لێدەخوێندرێتەوە، تەنها ئەوەیە کە لە ڕاگەیێندراوى هاوبەشى سەرۆکى سەرۆکى هەرێمى کوردستان و سەرۆک وەزیرانى عێراق داهاتووە یان مەسیجى تر کە نابیندڕێ؟ 

د. شاخەوان عەبدوڵڵا: ئەم جووڵە دیپلۆماسییە لەم کاتەدا زۆر گرنگە، ڕەنگە دواکەوتنى ئەم جووڵە دیپلۆماسیانە بە هۆى بابەتى بودجەوە بوو بێت، وە هەموو هەوڵەکانى حکوومەتى هەرێم و حکوومەتى فیدراڵى بۆ ئەوە بوو کە ئەو بابەتە تێبپەڕێندرێ، بە شێوەیەکە عەدالەتێکى تێدا بێت بۆ هەردوولا، بۆیە هەموو هەوڵەکان لەوە چڕکرانەوە هەم بابەتى شنگال و کەرکووک و ناوچەکانى دەرەوەى هەرێمى کوردستان، وە هەندێ پرسى ترى گرنگ هەیە، کە پێویستە لە نێوان هەردوولادا یەکلایى بکرێتەوە، دواکەوت لەبەر بابەتى بودجە. ئێستا دواى ئەوەى ئەو بابەتە تێپەڕى و کۆمەڵێک پرسى ترى سیاسى هەیە، کە پێویست دەکات لەگەڵ حکوومەتى عێراق زۆر شەفەفانە قسەى لەسەر بکرێ، وە ئەوەى ماییەى خۆشحاڵییە سەرۆک وەزیرانى عێراق لە ماوەکانى ڕابردووش باسى لەوە کردووە، کە ئەو جددیە لەوەى چارەسەرى کێشەکانى نێوان هەرێم و بەغدا بکات، وە ئێستا کاتى ئەوەیە، ئەو جددیەت و ئیرادەیەى لەلاى حکوومەتى هەرێمى کوردستان هەیە، بۆ ئەوەى بتوانن لەگەڵ بەغدا بگەنە ڕێککەوتنێک، کە ڕێککەوتنێکى درێژمەودا بێ لەسەر کۆى پرسەکان، نەک ئەوەى هەر ڕۆژەو ڕێککەوتنێک بکرێ، دواجار ئێمە لە ئەرزى واقیع هەرێمى کوردستان و عێراقیش نەیبینین.

جیا لەوە سەردانى جەنابى سەرۆکى هەرێمى کوردستان بۆ پاریس، لەوێ جووڵەیەکى دیپلۆماسى لەلایەن سەرۆکى فەرەنساوە هەبوو بۆ ئەوەى کە هەوڵ بدات ئاشتەوایى کۆمەڵایەتى و سیاسى بەرپا بکات، وەک دەزانن سەقامگیریى سیاسى و ئەمنى لە عێراق بەدینایێت، ئەگەر هەرێم و بەغدا نەگەنە ڕێککەوتن، ئەو کێشەیە نزیکەى یەک سەدەیە هەیە، بۆ ئەوەى ئەم کێشانە کۆتایى پێبێت پێوستە هەم حکوومەتى هەرێمى کوردستان هەم حکوومەتى عێراق،  زۆر بەڕوونى و شەفەفانە لەگەڵ یەکتر لەسەر کۆى پرسەکان بەتایبەت پرسى شراکەت و پابەندبوون بە دەستوور قسە بکەن و بگەنە ڕێککەوتنێکى کۆنکریتى، ئەمە جیا لەوەى سەرۆک وەزیران کە ویستى بە جووڵەیەکى دیپلۆماسى لەگەڵ حیزب و لایەنە سیاسییە عێراقییەکانیش هەیە، بێگومان ئەم شاندە بەرنامەى خۆى هەیە لەسەر ئەو پرسانەى بۆچوونە و گفتوگۆى لەسەر دەکەن.

ــ خەمى خەڵک بە دیاریکراوى ڕەنگە بەتایبەت لە هەرێمى کوردستان، چونکە لە بەغدا بەو ئەندازەیە مەسەلەى مووچە گرفتى بۆ دروست نەبوو، ڕەنگە بابەتى مووچە بێت، بۆیە پرسیار دەکەم ئەم سەردانانە تەنها جۆرێکن لە شۆ؟ شۆیەکى پێشوەختەى هەڵبژاردن یان بەڕاستى پەیوەندى بە قوت و گوزەران و مووچەى خەڵکەوە هەیە، ئەمڕۆ دەڵێن کە باسى ئەو بابەتەشیان کردووە پێتانوایە نێچیرڤان بارزانى بە هەواڵێکى خۆشەوە لەو بارەیەوە بێتەوە بۆ هەرێمى کوردستان؟

د. شاخەوان عەبدوڵڵا: وەک دەزانن زۆرجار هەبووە ئێمە ڕککەوتنمان کردووە چە لەسەر بابەتى بودجە چە لەسەر پرسى تر، کە دواجار لەسەر ئەرزى واقیع جێبەجێ نەکراوە، بۆیە من لەبارى ڕەشبینییەوە نیم، بەڵام ئەوەى کە هەیە لە واقیعى عێراق دا، کە ئێمە دڵنیایى بدەین لەسەر ئەوەى لە دواى پەسندکردنى بودجە لەلایەن حکوومەتى هەرێم و حکوومەتى عێراق، ڕێکارەکانى ئەو ڕێککەوتنامەیە بچێتە وارى جێبەجێکردنەوە یانى وانەبێ، ئێستا کە ڕێککەوتنێک کراوە بەیانى بە هەوڵى لایەنێکى سیاسى ئەم ڕێککەوتنە تێکبدرێت یاخود نرخى نەوت داببەزێ عێراق ئیلتزامى پێوە نەکات، ئەمانە کۆمەڵێک کە پرسن وا دەکات بەرپرسیاریێتییەکەى لە دواى پەسندکردنى بودجە لەلایەن  پەرلەمانەوە لە گۆڕەپان ئەنجوومەنى وەزیرانە، وەک ئەنجوومەى وەزیرانى ئیتحادى ئێستا پابەندە بە جێبەێکردنى یاساى بودجە، لە بەرامبەردا حکوومەتى هەرێمى کورستان پابەندە بەو ڕێککەوتنەى کە کردوویەتى بۆ ڕادەستکردنى ئەو بڕە نەوتە و نیوەى داهاتە ناوخۆییەکانیش، لەبەرامبەردا شایستە داراییەکانى خەڵکى هەرێمى کوردستان دابین بکرێ.

من پێشتریش گووتوومە ئێستاش دەیڵێمەوە هەرێمى کوردستان جیا لەو ڕێککەوتنە کۆمەڵێک ڕێکار هەیە دەبێ بیگرێتەبەر، دەبێ حیسابى ئەوە بکەین کە ئێمە لە  عێراقێکى ناسەقامگیریى سیاسى دەژین، ڕەنگە زۆرجار کێشە بۆ ڕێککەوتنەکان دروست بێت، دەبێ حکوومەتى هەرێمى کوردستان هەمیشە ئامادەیى خۆى هەبێ، وە هەمیشە ئەوەى لەبەرچاو بێ کە ئەو ڕێککەوتنە بە هەر هۆکارێک پێشیل بکرێ، بۆ ئەوەى لێرە بتوانێ قەرەبووى بکاتەوە

ــ گوتت هەمیشە ترس هەیە لە لایەنێکى سیاسى ئەو ڕێککەوتنە تێکبدات، دەربڕینێک بوو یان لایەنێک هەیە بە دیاریکراوى، جا ئەو لایەنە عێراقییە کوردییە؟

د. شاخەوان عەبدوڵڵا: لایەنى کوردى پابەندبوونى تەواوى ڕاگەیاندووە، وە لە دواى ڕێککەوتنەکەش جەنابى سەرۆک وەزیران کاک مسرور بارزانى ئەوەى ڕاگەیاند، کە ئەوان پابەندن بە تەواوى ئەو ڕێککەوتنە، بەڵام وەک دەزانن لە ڕۆژى دەنگدان لەسەر بابەتى بودجە، هەندێ لایەنى سیاسى بایکۆتیان کرد لە دواى بایکۆتەکەش بەیاننامەیان دەرکرد، بەڵام وەک باسمکرد زۆرجار ئەم بابەتانە لە شەقامى عێراق کەوتۆتەبەر هەندێ لێدوانى نابەرپرسانەى هێزە سیاسییەکانى عێراق، چونکە تەوقیتى پەسندکردنى ئەم بودجەیە لەگەڵ ئەوانى تر جیاوازى هەیە، لەبەر ئەوەى پەسندکردنى ئەو بودجەیە نزیکە لە هەڵبژاردن کە ئەمڕۆ کۆمسیۆن تاکیدى لەسەر هەڵبژاردنى پێشوەختە کردۆتە، کە مانگى (10) ئەنجام دەدرێت، بۆیە موزایەدەکان زیاد دەبن.

 ئێستا هەوڵى ئەوە هەیە کە داواى لیژنەیەکى لێکۆڵینەوە بکەن لەسەر بابەتى نەوت، ڕاستە بیانووکە بەسڕەیە، بەڵام حکوومەتى هەرێمیشیان تێکردووە، ئەگەر هەردوو حکوومەت ڕێککەوتوون و وردەکارى ڕێککەوتنەکە لە ناو پڕۆژەیاساکەیە، واتە هەردوو حکوومەت دەبێ لە نێوان خۆیاندا ڕێککەوتنەکە جێبەجێ بکەن و پابەندى خۆیان ڕابگەینن، پێویست ناکات لایەنێکى سیاسى لە ڕێگەى بەیاننامەیەک یاخود لە ڕێگەى کۆکردنەوەى ئیمزا بیەوێ دەستبخاتە بەردەم ڕێککەوتنەکە، من پێموایە ئەگەر حکوومەتى عێراق جددى بێ لەسەر بابەتەکە، دەتوانێ هەموو بەربەستانە تێبەپەڕێنێ و لەم مانگەشدا دەردەکەوێ تا چەند ئیلتزام دەکەن بە یاساى بودجەوە، چونکە یاساى بودجەى ناوخۆ ئیتر دەبێ ڕێکارەکانى جیبەجێ بکرێ، ئەوەى لەسەر حکوومەتى فیدراڵییە بەپێى ڕیککەوتنەکە شایستە داراییەکان ڕەوانەى هەرێمى کوردستان بکات، وە هەرێمى کوردستانیش ئەو پابەندییەى کە هەیەتى لە بابەتى نەوت و نیوەى داهاتى ناوخۆیى ڕادەستى حکوومەتى عێراق بکات، ئەوە پرسێکە چوونى جەنابى کاک نێچیرڤان بارزانى وابکات ئیتر بە شێوەیەک تەواو بێ و چیتر بەربەستى بۆ دروست نەبێ.

جیا لەوانە کۆمەڵیک پرسى تر هەن، کە پرسى زۆر سەرەکین، لەوانە بابەتى شەراکەتە لەگەڵ حکوومەتى عێراقى کە تا ئێستا بەداخەوە غیابى هەیە لەلایەن زۆرێک لە هێزە سیاسییەکان، تەماشاکردنى کورد ئەوەى پێیدەدرێت هاوکارى بێ یان چاولێ بوونێک بێ، کە ئەمە هەڵەیەکە لە خولى ئێمە و ئەوەى کە ئێمە تەسلیمى ئەوانمان کرد (55) ماددەى دەستوورى پێشێلکرابوو، تەسلیمى هێز و لایەنە سیاسییەکانى عێراقمان کرد و پێمانگوتن ئیتلزامى ئێمە بەو دەستوورە، وایکردووە ئێمە لە چوارچێوەى حکوومەتى ئیتحادى بمێنینەوە، زۆرجار ئەو بابەتەمان تەرکیزکردووە، دەبێ ئەو هێزە سیاسیانەى کە تازەن دروست بوونە لە عێراق، تێیانبگەیێندرێ کورد لێرە شەریکە، وەک دەزانن بە پێى کۆمەڵەى گەلان کاتێ دانى بە عێراق داناوە، هەردەبوو عێراق لە سەرەتاوە وەکو ئیتحادییەکى فیدراڵى دابمەزرایە، وە مەرجى دانپێدانانى بە تەواوى سیادە، بابەتەکە پەیوەست بوو بەوە کە دان بە مافى کورد دابنرێت، وە لەوساوە تاوەکو ئێستا حکوومەتە یەک لە دواى یەکەکانى عێراق تووشى گرفت بوونە، هۆکارە سەرەکییەکەشى پشتگوێخستنى پرسى کوردە، وە عێراق ئەگەر بیەوێ سەقامگیریى سیاسى لە عێراق هەبێ و عێراق یەکگرتوو بێت، دەبێ ماف و شایستە داراییەکانى خەڵکى کوردستان جێبەجێ بکرێ، دەبێ وەک هاووڵاتییەکى عێراقى تەماشا بکرێن، نەک وەکو هاووڵاتییەکى پلە دوو. 

ــ ئەمڕۆ کازمی ئەم قسەیەى کردووە لەگەڵ نیچێرڤان بارزانى، بەڵام کەى ئەم قسەیە لە ئاستى کرداریدا دەبیندرێ، چونکە خۆت ئەندامى پێشووى پەرلەمانى عێراقى بووى، هەمیشە گرفت هەبووە لەم بارەیەوە، وە ئەوان ناڵێن گرفتەکە تەنها ئێمەین، هەمیشە گوتراوە بەشێکى لەبەر هەرێمى کوردستانیش بووە، بە هۆى ئیتلزام نەکردنى، ئەم ڕێککەوتنە دەکرێ پارە دێت یان وەکو دەڵێن هەرێمى کوردستان کەوتۆتە هەڵەیەکەوە یان ڕێککەوتنێکى ناچارى بێ کە ڕەنگە نەتوانى ئیلتزام بکات و هیچ بڕە پارەیەکیش نەیێت لە بەغداوە؟

د. شاخەوان عەبدوڵڵا: خۆى بابەتەکە چییە، ڕاستە ئێمە سەرۆک وەزیرانێکمان هەیە لە عێراق، بەڵام واقیعەکە ئەوەمان پێدەڵێت بۆ یەکەمجارە سەرۆک وەزیرانى عێراق، لە حیزبێکى ئیسلامى شیعەوە لە دواى (2003)وە هەڵنەقوڵاوە ببێتە سەرۆک وەزیران، وە خۆى ئەوەى ڕاگەیاندووە، کە ئەو کەسێکى سەربەخۆیە و پێشتریش سەرۆکى دەزگا هەواڵگرى بووە و پەیوەندییەکانى لەگەڵ جیهانى دەرەوى هەرێمى و عەرەبى و نێودەوڵەتى و ئەمەریکى باشبووە، بۆیە نەبوونى ئەو لە ناو حیزبێکى ئیسلامى شیعى، ڕەنگە زۆرجار بیرۆکەکانى یان بڕیارەکانى گوزارشت لە شەقام نەکات، کە ئەوەى هێز و دەسەڵاتە لە دەستى حیزبى ئیسلامى شیعیە، لە کۆى ملیۆنێک و دووسەد هەزار پیاوى ئەمنى و سەربازى، کە ئێستا لە عێراق بودجەى سیادییان بۆ تەرخان دەکرێ، نزیکەى (900) هەزارى لە پێکهاتەى شیعەیە، ئەم هێزانە لە میلیشیاکان پێکدێت، جیا لەوەى حەشدى شەعبى (150) هەزار کەسن، ئەگەر تەماشاى موئەسەساتى ترى ئیتحادى بکەى هێزەکان زیاتر لەوانن لە هەواڵگرى، لە پۆلیسى فیدراڵى، پێکهاتەکانیان لە حیزبە شیعە ئیسلامییەکاندانە، کە تا ئێستا ئەوان دەستبەردار نەبوونە، وە تا ئێستا هەڕەشن لەسەر مافە دەستوورییەکانى خەڵکى کوردستان.

ــ بەس خۆ ئێستا ئەوە کراوە، ئێستا بودجە بووە بە یاسا و دەبێ حکوومەت و کازمى و کابینە وزارییەکەى یاساکە جێبەجێى بکەن، هیچ بەربەست و ڕێگرییەکى تر جگە لەوە هەیە؟ 

د. شاخەوان عەبدوڵڵا: پێموایە هیچ بەربەستێک نەماوە، چونکە ئەم بابەتە تێپەڕى، وە ئەوەى ئەمڕۆ گوزارشت لە دەسەڵاتى تەنفیزى هەرێم دەکات سەرۆکى ئەنجوومەنى وەزیرانە، وە سەرۆکى ئەنجوومەنى وەزیران زیاد لە جارێک تاکیدى لەوە کردۆتەوە، کە ئەوان پابەندن بەو ڕێککەوتنە، تەنانەت دەستخۆشیشى لەلایەن هێز و لایەنەکان کرد لە ڕێگەى پەیوەندى تەلەفۆن.

دەمەوێ باس لە بابەتێک بکەم کە جەنابى کاک مسعود بارزانى لە پەیوەندى تەلەفۆنى لەگەڵ هێز و لایەنە سیاسییەکاندا جیا لەوەى سوپاسى کردوون بۆ تێپەڕاندنى بودجە و ئەو هەماهەنگییە، باسیشى لەوە کردووە کە دەبێ ئەمە دەرگایەک بێت بۆ چارەسەرکردنى کێشەکانى تر، واتە هەنگاوبنێین بۆ بابەتى ماددەى (140) و ناوچە کێشە لەسەرەکانى دەرەوەى هەرێمە، کێشەى نەوت و غازە، ئەوانە کۆمەڵیک کێشە و پرسن کە پێویست دەکات دیسان ڕێککەوتنیان لەسەر بکرێتەوە، وە پێموایە حکوومەت وەکو دەسەڵاتى تەنفیزى ئێستا هیچ بەربەستێکى نییە، وە لە قۆناغى جێبەجێکردنى ئەو یاساییە. ئەوەى کە ماوەتەوە لە ئێستادا بەتایبەتى ماددەى (140) و دۆخى ناوچەکانى دەرەوەى هەرێمى کوردستان بابەتێکى سەرەکى دەبێ، وە حکوومەتى هەرێمى کوردستان بەسەرکردایەتیى سیاسى کوردستان قسە و گفتوگۆکانیان زیاتر لەسەر ئەو پرسە دەبێ.

ــ ئەو کۆمێنتانەى بۆمان هاتوون، جۆرێک لە گومان نیشان دەدەن، دەڵێن پێشتریش حەتمەن ئەو قسەیە هەبووە، سەردانەکەى نێچیرڤان بارزانى ئەوەندەى پەیوەندى بە هەڵبژاردن و دروستکردنى هاوپەیمانیەتییەوە هەیە ئەوەندە پەیوەندەى بە گرفتى مووچە و و بابەتى ڕێککەوتنى نێوان هەولێر و بەغداوە نییە، دەمەوێ ڕاشکاوانە پێم بڵێی سەردانەکە بۆ ئەوەیە یان بەلایەنى کەم بەشێکى گفتوگۆکان بۆ دروستکردنى هاوپەیمانەتییە؟

د. شاخەوان عەبدوڵڵا: سەردانیکردنى کاک نێچیرڤان بارزانى وەکو سەرۆکى هەرێمى کوردستان بووە، ئەوە بەیاننامەکەش معلومە، هاوپەیمانى سیاسى بۆ هەڵبژادنەکان پارتى سیاسى دەیکات، واتە ئەگەر پارتى دیموکراتى کوردستان بیەوێ هاوپەیمانى لەگەڵ لایەنێکى سیاسى عێراقى بکات، شاندێکى مەکتەبى سیاسیى پارتى دیموکراتى کوردستان دەچێت، وە ئەگەر کاک نێچیرڤان بارزانى وەکو جێگرى سەرۆکى پارتى دیموکراتى کوردستان بچووبایە ئەوا شاندێکى مەکتەبى سیاسى لەگەڵ خۆى دەبرد، بەڵام سەردانى جەنابیان وەکو سەرۆکى هەرێمە، پێشتریش باسم لەوەکرد جەنابیان لە کۆبوونەوەى پاریس ئەگەر تەماشاى بەیاننامەکەى ئەوانت کردبێ، باس لەوە دەکەن کە نێوەندگیرییەکى نێودەوڵەتیش هەیە، بۆ ئەوەى پرسى نیشتیمانى لە عێراق دا بچێتە قۆناغى کردەییەوە، تەنها کورد نییە بابەتەکە بەڵکو سوننەشە.

جارێکى تر هەوڵ هەیە بۆ ئەوەى بتوانن پێکهاتەکانى عێراق لێک نزیکبەونەوە، وە سەقامگیرییەکى سیاسى بدەنە عێراق، وە بەبێ ئەوەى ململانێیەکى نیشتیمانى لە نێوان هێز و لایەنە سیاسییە سەرەکییەکان  پێکنەهێندرێ، ئەو سەقامگیرییە سیاسییە لە عێراق بەدى ناکرێ.  

ــ بۆچى لەسەردانە فەرمییەکاندا پرسى خاک، پرسى ناوچە کێشە لەسەرەکان تەنها قسەیەکى کورتى ناو ڕاگەیێندراوەکانە، نازانین بە دیاریکراوى لە گفتوگۆکاندا چى دەگوزەرێ، بەڵام ئەوەندەى وەکو زانیارى نافەرمى بیزانین گفتوگۆیەکى شێلگیرانە ناکرێت لەسەر پرسى خاک کە کێشەى حەقیقى ئێمەیە لەگەڵ حکوومەتى عێراقى بۆ؟

د. شاخەوان عەبدوڵڵا: دەمەوێ لێرە ئەوە روونبکەمەوە لەسەر بابەتى خاک کە گفتوگۆى زۆرکراوە، یانى ئەوەى لە ماوەى دوو ساڵى ڕابردوو گفتوگۆ و ڕێککەوتنى لەسەرکراوە، بڕوابکە لە ماوەى (15) ساڵى ڕابردوو نەکراوە، کۆى دۆسییەکان قسەى لەسەرکراوە، دۆسیەى سیاسى، ئیدارى، ئەمنى، ناوچەکانى دەرەوەى هەرێمى کوردستان تا ئەو ئاستەى ڕێککەوتنیشى لەسەرکراوە، بەڵام ئیتر ڕێککەوتنەکان بە هۆکارێک دواخرا یان دواتر بابەتى پەتاى کۆرۆنا و دواجار پرسى بودجەى خەڵکى کوردستان وایکرد ئەم بابەتانە دوابکەوێ، دوو لیژنە هەن لە عێراق کاردەکەن بەتایبەتى هەردوو لیژنەکە، چە لیژنەى حکوومەتى هەرێمى کوردستان و بەغدا چە لیژنەى پێکهاتەکان، کە بۆ یەکەمجارە لەلایەن نەتەوەیەکگرتووەکانەوە و خودى سەرۆکى نێردەى نەتەوەیەکگرتووەکان خاتوو جێنین هەم ئامادەبووە هەم سەرپەرشتى کۆبوونەوەکانى کردووە، لە بەغداش کە دواین کۆبوونەوە ئێمە کردوومان خۆى ئامادەبوو، وە تاکیدیشى لەسەر ئەوە کردۆتەوە کە هەوڵبدەن بابەتى کەرکووک بە زوویى چارەسەرى بکەن.

 ئێستا کەرکووک لە دۆخێکى زۆر خراپە، لەڕووى ئەمنیى و سیاسیى و ئیداریشەوە، بۆیە هەموو دۆسیەکان باسکراون وە ڕێککەوتن لەسەر زۆرینەشیان کراوە، هەرچى کۆبوونەوەى پێکهاتەکانە بە سەرۆکایەتیى نێردەى تایبەتى نەتەوەیەکگرتووەکان، لەگەڵ نوێنەرى سەرۆک وەزیران کە لە کۆبوونەوەکاندا ئامادەبووە، گەیشتبووە قۆناغێک کە هەموو ئەو دۆسیانە ڕێککەوتنى لەسەر کرابوو، جگە لە بابەتى زەوییە کشتوکاڵییەکان کە ئەویش دەتوانم بڵێم کێشەى لەگەڵ ئێمە نەمابوو، لەسەر بابەتى ئەو زەیانەى کە ئیفا دەکرێ لەگەڵ خالید شوانى پێکەوەین وەکو کورد، ئەویشمان چارەسەرکرد، تەنها بابەتى ئەو زەویانە نەبێ کەپێیان دەڵێن ئیستملاک کێشە لە نێوان عەرەب و تورکماندا هەیە. لەلایەکى تر حکوومەتى هەرێمى کوردستانیش دوور لە میدیاکان ئەو لیژنەیەى کە لەنێوان سەرۆک وەزیران دروستکراوە بۆ کەرکووک و ناوچە کێشە لەسەرەکان سەردانى بەغدایان کردووە، کۆمەڵێکى کۆبوونەوەى زۆر جددیان کرد لە دوورى میدیا و ڕاگەیاندن، وە کارى زۆرباشیان کردووە هەم لەسەر بابەتى ئیدارەدانى ئەو ناوچانە، هەم چۆنیەتى کاراکردنەوەى لیژنەى ماددەى (140)، کە لە ئەنجوومەنى وەزیرانیش قسەى لەسەرکراوە.

ئەگەرچى ئەو ماوەیە فۆکەسەکە زیاتر لەسەر بابەتى بودجە بووە، حکوومەتى هەرێمى کوردستانیش پێوابوو لەبەر ئەوەى پەیوەندیى بە قوتى خەڵکى کوردستانەوە هەیە بۆیە ئەولویەتى پێدا بوو، وە بەشێک لە شاندەکەى حکوومەتى هەرێمى کوردستان، ئەندامن لە شاندەکەى تر کە تایبەت بە کەرکووک و ناوچەکانى دەرەوەى هەرێمى کوردستان، بۆیە نەدەکرا لە یەکاتدا دوو گفتوگۆ بکرێ، بەڵام ئێستا بەرنامەى جددیان هەیە بۆ ئەوەى لەسەر ئەو بابە بچنەپێشەوە و گفتوگۆى جددى لەسەر بکرێ.

ــ مادەم ئەو گفتوگۆ و ڕێککەوتنە باشانە کراوە، پارتى بۆ ناگەڕێتەوە بۆ کەرکووک؟

د. شاخەوان عەبدوڵڵا: بابەتى گەڕانەوەى پارتى کە یەکێکە لە کۆى ئەو پاکێجانەى گفتوگۆى لەسەرکراوە، ئێمە نەمانگوتووە بارەگاکانمان چۆڵ بکەن بۆ ئەوەى بێنەوە، قەتیش پێان وانەبووە گەڕانەوەى پارتى وەکو ئەو هێز و لایەنە سیاسییانەى ئەوانەى ئێستا لەوێن سوودى بۆ خەڵکى کەرکووک هەبێ، کەرکووک ئێستا چاوى لە پارتییە و چاوییان لەوەیە دۆخەکە بە شێوەک لە شێوەکان بگۆڕیت، ئەو هێزە سەپێندراوەى کە لەوێیە نەمێنێت، وە گۆڕانکارى لە ئیدارە بکرێ، ئەوە هەموو تموحى خەڵکە لە گەڕانەوەى پارتى، کە هەمیشە جیا لەوەى پارتى حیبزێکى سیاسییە لەڕوو نەتەوەکەشیەوە خەڵێک هەیە لە دەرەوەى پارتى چاوى لەوەیە بە گەڕانەوەى پارتى دۆخى خەڵکى ئەو شارە بگۆڕدرێ. 

ــ ئەو دۆخە تەنها بە پارتى ئەو دۆخە دەگۆڕێت، چونکە ئێستا یەکێتی نیشتمانى کوردستانیش بوونى هەیە لەوێ؟

د. شاخەوان عەبدوڵڵا: ئێمە بۆ هەموو گفتوگۆکان پارتى و یەکێتى بەیەکەوەین، تیمى حکوومەتیش هەردوو لایەنى تێدایە، وە ئێمەش وەکو پێکهاتەکان کە هەرچى ڕێککەوتنمان کردووە، پێشتریش لەگەڵ خالید شوانى لەگەڵ حیزب و لایەنە سیاسییەکان دانیشتیوون، هەموو ئەو هەنگاوانەى کە نراوە لەسەر ئاساییکردنەوەى کەرکووک لەگەڵییان باسکراوە. ئێستاش پێموایە دۆخى کەرکووک ئەگەر پارتى و یەکێتى و تەواوى لایەنە سیاسییەکان بە یەکەوە یەک دەنگ و یەک هەڵوێست بن، دەتوانن بە یەکەوە بۆ بابەتى ئاساییکردنەوەى کەرکووک هەنگاوى باشتر بنێن، بێگومان لایەنێک لە لایەنەکان دوورەپەرێز بێ یاخود بەشێک نەبێ لەو هاوکێشەیەى هەوڵدان بۆ ئاساییکردنەوەى کەرکووک، دۆخەکە وەکو ئێستا دەمێنێتەوە، من پێشتریش باسمکردووە زۆر گرنگە یەکێتى و پارتى بە پەلە کۆبوونەوە لەسەر کەرکووک بکەن و لەسەر ئاستى مەکتەبى سیاسى کۆمەڵێک بڕیار بدەن.

ــ کێ ئامادە نییە ئەو کۆبوونەوەیە بکرێ، خۆ هەمیشە یەکێتى گلەیى هەیە لەوەى پارتى نایێتەپێشەوە لەوبارەیەوە، هەتا ئەندامێکى مەکتەبى سیاسییان ئەگەر قسەکەى بکەمەوە بە پرسیار بۆ تۆ، دەڵێ کەرکووک پێخۆشە دۆخەکە بەمجۆرە بێ و لەڕووى سیاسییەوە سوودى لێ دەبینێ؟

د. شاخەوان عەبدوڵڵا: ئەگەر تەماشاى کەرکووکت کردبێ، ئەوەى قوربانى بۆ کەرکووک دابێت تەنها پارتى دیموکراتى کوردستان بووە، ئێمە قوربانیمان بە سەرکردەى خۆمان و شۆڕشێکى گەورەدا لەپێناو کەرکووک، وە لە هەڵبژاردنى (2018) کە تەوقیتەکەى لەگەڵ (16) ئۆکتۆبەر تەنها چەند مانگێکى فەرق بوو، وە بێگومان بەشداریکردنى پارتى لە کەرکووک کورسییەکانى پارتى زیادی دەکرد، خەڵک متمانەى بە یەکێتى نەمابوو لە کەرکووک بۆیە پارتى قوربانى بە دەنگەکانى خۆشیدا، چونکە پێیوابوو ئەگەر بگەڕێتەوە کەرکووک و بەشدارى ئەو هەڵبژاردنە بکات، دان بەو شەرعیەتە دەنێت کە لە کەرکووک دا هەیە، بۆیە پێمانوایە گەڕانەوەى پارتى بۆ کەرکووک دەبێ هاوکات بێت لەگەڵ ڕێککەوتنێکى نێوان هەردوولا  لەسەر ئاساییکردنەوەى دۆخى کەرکووک.

ئەگەر ئێستا پارتى دیموکراتى کوردستان گەڕایەوە کەرکووک، وەک تەواوى حیزبەکانى تر بەبێ چەک و ئاڵا بەبێ هیچ پێشکەوتنێک بچێتەوە کەرکووک ئەوکاتە ئەو هیواى هەیە لاى خەڵک نامێنێ، بۆیە ئەوەى کە کرابوو لەکاتى گفتوگۆکاندا گەڕانەوەى پارتى تەواو جیاواز بوو لە حیزبەکانى تر، هەڵبەتە گەڕانەوەى پارتى بەمشێوەیە تەعمیم دەکرا بەسەر حیزبەکانى تریشدا، من پێموایە پارتى و یەکێتى دەتوانن هەماهەنگ بن لەسەر دروستکردنى کۆمەڵێک فشارى مەدەنى، بۆ ئەوەى لیژنەکان ئیشەکانیان باشتر بکەن، هەڵبەت ئەگەر فشارى مەدەنى لەلایەن پارتى و یەکێتییەوە لەسەر ئەرزى واقیع لە کەرکووک هەبێ، بێگوما لەسەر ئاستى سیاسیش فشارەکان دروست دەبن و هەنگاوەکانى ئاساییکردنەوەى دۆخى کەرکووک باشتر دەبێ، بەلایەنى کەم خۆ دەکرا خۆپیشاندانەکى جەماوەرى لە کەرکووک رێکبخرێت.

ــ ئێستا بیانوویەک هەیە کە یەکێتى باسى دەکات، بۆ نموونە بابەتى دانانى پارێزگاى کەرکووک ئەم پرسەى پەیوەندى بە گەڕانەوەى پارتییەوە نییە، پارتى بچێ و ئامادەبێ لە ناو ئەنجوومەنى پارێزگا و مەسەلەى پارێزگار یەکلایی بکاتەوە؟

د. شاخەوان عەبدوڵڵا: لە ئێستادا ئەنجوومەى پارێزگا نەماوە، دەسەڵاتى لادانى پارێزگا دەگەڕیتەوە بۆ سەرۆکى ئەنجوومەنى وەزیران، پێموایە لەم کاتەدا سەرۆکى ئەنجوومەنى وەزیران ناتوانێ ڕاکان جبوورى لابدات ئەگەر تەوافقێکى سیاسى لە نێوان پێکهاتەکان نەبێت، وە ئێمە هەوڵێکى دیپلۆماسیشیمان دا لەبەغدا، بە شاندێکى سەردانى تورکمان و عەرەبیشمان کرد بەداخەوە دیدگاى ئەوان جیاواز بوو لەوەى ئێمە لەسەرى ڕێککەوتبووین کەسێکى بێلایەن بکرێتە پارێزگار، بەڵام کە چووینە بەغدا عەرەبەکان پێیانوابوو دەبێ ڕاکان تا هەڵبژاردن پارێزگار بێ، تورکمانەکنایش گوتیان دەبێ بۆ ئەم قۆناغە تورکمان پارێزگاربێ، ئێمە پێمانوابوو ئەمە ئیستحقاقى خۆمانە ئەوان بە زۆر دەتوانن پارێزگار بن، بەڵام ئێمە تنازولى لێ بکەین ئەوە بابەتێکە ڕەنگە قورس بێ بۆ ئێمە، بۆیە بابەتى پارێزگار کە دواکەوتووە پەیوەستە بەو واقیعەى،  کە ئێستا لە کەرکووک هەیە.

ــ پەیوەندى بە پارتییەوە نییە مەسەلەى پارێزگار، چونکە کاتى خۆى لەسەر کاندیدێک ڕێککەوتن بەڵام دواتر دیسان گرفتى بۆ دروستبوویەوە، پارتى بە ئێستەشەوە سوورە لەسەر ئەوەى کە دەبێ کەسێکى بێ لایەن پارێزگارى کەرکووک بێ لە کورد، یان گرفتان نییە لەگەڵ ئەوەى بۆ نموونە کاندیدێکى یەکێتى بێ کە بە ئیستحقاقى خۆیان دەزانن بەپێى قەبارەى پەرلەمانییەکەیان؟

د. شاخەوان عەبدوڵڵا: بۆ بابەتى ئیستحقاق، ئەگەر تەماشاى ئەنجوومەنى پارێزگاى کەرکووک بکەی، هەڵوەشاندنەوەى ئەنجوومەنى پارێزگاى کەرکووک، هەڵەیەکى دەستوورى گەورەیە و هەتاوەکو ئێستاش لەلایەن دادگاى فیدراڵییەوە ئەو بابەتە یەکلایی نەکراوەتەوە، چونکە ئەوان هەڵبژاردنیان نەکردووە، بۆیە دەبوایە ئەنجوومەنى کەرکووک وەکو خۆى بەردەوام بێ لە کارەکانى، وە هەڵوەشاندنەوەى بابەتێکى نایاسایى بوو، بۆیە من پێموایە لە دواى نەمانى ئەنجوومەنى پارێزگا لە ئێستادا قورسە لادانى ڕاکان سعید، کە جەنابى سەرۆک زۆر بە توندى لەگەڵ ئەو لایەنەى کە ڕاکان ئینتماى بۆى هەیە قسەى لەگەڵیان کردووە، ئەوەى ڕاکان دەیکات هیچ جیاوازى نییە لەگەڵ ئەوەى عەلى حەسەن مەجید.

ــ گوتت کاک مسعودى گوتوویەتى ئەوەى ڕاکان دەیکات هیچ جیاوازییەکى نییە لەگەڵ عەلى حەسەن مەجید، بە کێى گوتووە؟ 

د. شاخەوان عەبدوڵڵا: باسى لە کردەوەکانى کرد، ئەو هەڵسوکەوتانەى ئەو دەیکات بۆ تەعریب کردنى کەرکووک و لەدەرکردنى خەڵکى کورد لە فەرمانگەکان، تەبعەن هەوڵێک هەبوو بیانەوێ ڕاکان سعید بێننە هەولێر، بەڵام لە ئەنجامى ئەو هەموو کردەوە ناشرینانەى کە ڕاکان سعید دەرهەق بە خەڵکى ئێمەى کردووە، بەتایبەت لە پڕۆسەى تەعریب و داگیرکردنى زەوییەکانى کورد، لەم روانگەیەوە جەنابى سەرۆک ڕەتیکردەوە کە ڕاکان ببینێ، وە مامەڵەى لەگەڵ بکات وەکو پارێزگاى کەرکووک، کە تا ئێستاش دانمان پێدانەناوە وەکو پارێزگارى کەرکووک، بۆیە دۆخى پارێزگار وەکو خۆى ماوەتەوە، من پێموایە بۆ گۆڕینى پارێزگا و نەمانى ئەو واقیعە سەپێندراوە و ئەو هێزە سەربازییە غەریبەى کە لە کەرکووک دا هەیە، تاکە ڕێگە ئەوەیە کە هەردوو هێزى سیاسى لەگەڵ  هێز و لایەنە سیاسییەکانى دیکە، فشارە مەندەنییەکانیان دەست پێ بکەن پێش بابەتى هەڵبژاردن، چونکە پێموایە بوونى ئەم هەموو میلیشیایە لە کەرکووک کاریگەرى لەسەر دەرەنجامى هەڵبژاردنەکانیش دەبێ، ئەگەر پارتیش بگەڕێتەوە و دۆخەکەش ئاسایى بکرێتەوە بوونى ئەو میلیشیانە  بەو شێوەى کە ئێستا لەناو شار هەیە، بەتایبەتى لەناوچە کوردییەکان کاریگەرى لەسەر ئەنجامى هەڵبژاردنەکان دەبێ بە شێوەیە لە شێوەکان.

ــ پارتى بۆ هەڵبژاردنى داهاتوو لە ناو کەرکووک لیستى دەبێ؟

د. شاخەوان عەبدوڵڵا: ئەوەى کە بەفەرمى ڕاگەیێندراوە لەلایەن دەزگاى هەڵبژاردنى پارتییەوە، بەڵێ پارتى لە سەرتاسەرى کورستان  و عێراق بەشدارى دەکات تا ئێستا بڕیار لەسەر هەڵبژاردن دراوە، وە ئامادەکارى پارتى هەیە بۆ ئەوەى پارتى بەشدار بکات لە هەڵبژاردنەکە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا پارتى پێویستى بە کۆمەڵیک داواکارى تر هەیە لەلایەن حکوومەتى ئیتحادییەوە، کە لێرەوە تا هەڵبژاردن لە کەرکووک جێبەجێ دەکرێ، بۆ ئەوەى هەم هەڵبژاردنەکى سەلیم بکرێ هەم ڕێگا خۆش بکات بۆ گەڕانەوەى پارتى، چونکە ئەو بابەتە پەیوەستە بە ژیانى کۆى خەڵکى کەرکووک و دانیشتوانى ئێمە لە کەرکووک، بۆیە گرنگە لەو ماوەییەى کە ماوە ڕاستە ئێمە بریامانداو بەشدارى لە هەڵبژاردن بکەین، بەڵام زۆر گرنگە ئەو ئیلتزاماتانەى لەسەر حکوومەتى ئیتحادى هەیە جێبەجێ بکات، لە چۆڵکردنى بارەگاکانى پارتى و بارەگاکانى ترى، چونکە تەنها بارەگاى پارتى نییە، ئەو سانسۆرانەى کە هەیە لەسەر ئاڵایە، لەسەر پاسەوان و بوونى پێشمەرگەیە لە هەندێ ناوچە ئەو شتانە نەمێنێ، بۆ ئەوەى زەمینە خۆش بکەن بۆ گەڕانەوەى پارتى و هەم هەڵبژاردنێکى پاک و بێگەرد لەو شارە ئەنجام بدرێت.

ــ ئەگەر ئەوە ڕوونەدات ئەگەرى ئەوە هەیە کە پارتى دیسان بایکۆتى هەڵبژاردن بکات لە کەرکووک؟

د. شاخەوان عەبدوڵڵا: ئەو بابەتە نەتەوە یەکگرتووەکانیش لەسەر هێڵ بۆ ئەوە، ئەگەر ئێمە حکوومەتى عێراقى بیەوێ هەڵبژاردنێکى بێ تانە و پاک بێ، پارتى حیزبێکى سیاسییە، پارتى گەلى تورکمانى حیزبێکى سیاسییە، بەشێک لە بارەگانى حیزبەکانى تر و ماڵى خەڵکى کورد لەو شارەدا لەلایەن میلیشیاییەکانەوە داگیرکراوە، کۆمەلێک ئەفسەرى ئێمە لە کارەکانیان دوورخراونەتەوە، ئەوانە هەموو کاریگەرى هەیە لەسەر بەڕێوەچوونى پڕۆسەى هەڵبژاردن لە کەرکووک، بۆیە پێموایە دەبێ حکوومەتى عێراقى پێش وادەى هەڵبژاردن ئەو بەڵێنانەى کە داویەتى، لەسەر بابەتى ئاساییکردنەوە بەتایبەتى لەسەر کشانەوەى ئەو هێزانەى هى دەرەوەى کەرکووکن و ڕادەستکردنى دۆسیەى ئەمنى بە هێزە ئەمنییەکان، وە ئێمە دڵنیا ببینەوە لەوەى کە میلیشیاکن ڕۆڵیان نابێ.

سەرچاوە: nrt