Nuce Logo

لە دیمانەیەکى رووداو دا، محەممەدى حاجى مەحمود، لە (8)ى (2021)دا، کۆکردنەوەى هێز و پارتە سیاسییەکانى کوردستان لە سەرۆکایەتیى هەرێمدا بە هەنگاوێکى گرنگ دەزانى، وەک خۆشى دەڵێت، لەم کاتە هەستیارەدا، کە کوردستان و عێراق و ناوچەکە پێداتێدەپەڕێ، بانگهێشتکردن و کۆکردنەوەى لایەنە سیاسییەکانى کوردستان لە لايەن نێچيرڤان بارزانييەوە، پێموايە هەنگاوێكى گرنگ و كاريگەرە.

سکرتێرى پارتى سۆشیالیستى ئاماژە بەوەش دەکات،"یەکڕێزى نێو ماڵى کورد لە ئێستا باشترین کارتە بەدەستى هەرێمى کوردستان و لایەنە سیاسییەکان دا."

دەقى دیمانەى محەممەدى حاجى مەحمود سکرتێرى حیزبى سۆشیالیستى کوردستان:

ـــ كۆبوونەوەى سەرۆكى هەرێمى کوردستان لەگەڵ لايەنە سياسييەكان كۆبوونەوەكى چۆن بوو؟

محەممەدى حاجى مەحمود: لە ڕاستيدا هەموو كۆبوونەوەيەك خۆى شتێكى باشە، بەتايبەتى لەو كاتە هەستيارەى، كە لە ناوچەكە و كوردستان و عێراق دا هەيە، كۆبوونەوەى پارتە سياسيەكان ماوەيەكى زۆرە لە يەك دابڕاون، بەهۆى كۆڕۆناو ئەو كێشە و گيروگرفتانەى كە هەيە، تەنيا بانگهێشتكردن و كۆكردنەوە لە هۆڵێكدا و باسكردن لە رووداوەكان لە لايەن جەنابى كاك نێچيرڤان بارزانييەوە پێموايە هەنگاوێكى گرنگ و كاريگەرە.

 كۆبوونەوەكە رەنگە ئەوەندە بەئاسانى نەبووبێت، رەنگە چەندين جار هەوڵى دابێت و تەلەفۆنات و  موجامەلات و تا ئەو كۆبوونەوەى لێ دروستبووە، ئەوە يانى كارى باشى كردووە، لە كۆبوونەوەكەش قسەى باشكرا. 

ــ دروستكردنى يەكدەنگى لايەنە سياسييەكان تا چەند هۆكارە بۆ بۆ چارەسەركردنى كێشە ناوخۆييەكان؟

محەممەدى حاجى مەحمود: سەرەتا كاك نێچيرڤان بارزانى باسى سەفەرەكەى خۆى كرد بۆ پاريس و قورسايى كورد لەو ناوچەيە لە بوارى ديپلۆماسى، هەروەها بوونى كاك فەوزى حەريرى كە نوێنەرى هەرێم لە كۆبوونەوەى ستراتيژى نێوان عێراق و ئەمريكا ئەوانە شتى نوێ بوون باسكران، پاشان باسى ميكانزمێك بۆ بەردەوامى كۆبوونەوەى هێزە سياسيەكان كرا، كە ميكانزێك هەبێت پێكەوە  چۆن بتوانين لەسەرى رێككەوين بۆ كۆبوونەوەى هێزە سياسيەكان، باسى بابەتى بەغدا و هەرێم كرا، بەڵام لە بابەتى عێراق باسى ئەوە كرا، كە عێراق چەندێك پابەند دەبێت، ڕاستە هەندێك شتكراوە، هەندێك هەنگاونراوە، بەڵام چەندە پابەند دەبێت، جێبەجێى دەكات، خۆتان دەزانن دەستوورى عێراق زۆر شتى تێدايە، بەڵام جێبەجێ نەكراوە. 

ــ دروستكردنى يەكدەنگى لايەنە ناوخۆييەكان چەندە هۆكارە بۆ چارەسەركردنى كێشەكان؟

محەممەدى حاجى مەحمود: پێموايە يەكێك لەو كاراتانەى كارتى هێزى خەڵكى كوردستان و هێزە كوردستانييەكان و حكوومەتى هەرێم بێت، كارتى يەكخستنى ماڵى كوردستانە، واتە هەموو هێزە كوردستانييەكان رێکكەون، يەك هەڵوێستى سياسييان هەبێت لەسەر پرسە گرنگ و ستراتيژييەكان، يەك بۆچوونيان هەبێ، من پێموايە ئەوە كارتێكى بەهێزە زەمانەتى سەركەوتنى كوردە بۆ وەرگرتنى داوا ڕەواكانى خۆى و مافى خەڵكى كوردستان. 

ــ ئەو رێكەوتنەى لەسەر بوودجە لەگەڵ بەغدا كرا، پێت رێکكەوتنێكى باشە؟

محەممەدى حاجى مەحمود: پێموايە رێكکەوتنەكە هێشتا رێكکەوتن نیيە لەگەڵ بەغدا، ڕەنگە هەندێ هەنگاو نرابێت، هەندێك شت كرابێت، چونكە خۆتان دەزانن بەغدا چى گوتووە، ئێمە گوتوومانە باشە، واتە كورد هەرچى بەغدا گوتوویەتى كردوومانە، هەرچى ئێمە گوتوومانە ئەو نەيكردووە، جگە لەوە ئەوەشى ئێمە كردوومانە بۆ بەغدا هەموو داهاتى كوردستان و نەوت و ئەوشتانە بەغدا ئەوەندە دەنێرێت بەشى مووچەى خەڵكى كوردستان ناكات، واتە بەشى مووچە ناكات، بیشنێرێت هەموو مانگێك (100) مليار دينارى نەقوستانە بۆ مووچەى كوردستان، واتە هەمووى ڕادەست كراوە، ئەوان (90) مليار دينار زياتر دەدەن بە كوردستان، لەوەى كوردستان ڕادەستى عێراقى دەكات، بۆ ئەوەش زەمانەتێك نيیە تا ئێستا، تا ئێستا نەهێزە سياسيیە كوردييەكان بە شاندەکەشەوە نازانن بەغدا چەندێك دەنێرێت، نازانن كەى دەينێرێت، نازانن جێبەجێى دەكات، يان نايكات، لەبەر ئەوە پێم وانييە بەردى زۆر لەسەر ئەو ديوارە دابنێنين، بەرد ئەوەيە ئێمە زياتر هەوڵبدەين ماڵى كوردستانى رێكبخەيين، داهاتى كوردستان كۆبكەينەوە، خۆمان بتوانين چارەسەرى كێشەكان بكەين.

یەكێك لە كارتە بە هێزەکانى خەڵكى كوردستان و هێزە سیاسییەکان و حكوومەتى هەرێم، كارتى يەكخستنى نێو ماڵى كوردستانە.

هەروەها لەگەڵ بەغداش وەك چۆن لەسەر خەت بووينە، هەميشە لەسەر خەت بين، هەوڵبدەين بزانين چەندێك دەكات، چونكە بەغدا ئێستا چاوى لەسەر خاڵى لاوازەى کوردە، گوايە ئەگەر ئێمە مووچەمان پێنەدرێت ئەوان زياتر پێ لەسەر ئەوە دادەگرن. بۆيە من پێموايە ئێمە دەبێت لەسەر دوو بابەت كار بكەين، بير لە سيستەمێكى ئابوورى بكەينەوە لە كوردستان، كە ئەو سيستەمە هەموو هێلكەكانى لەناو يەك زەميبلە دانەبن، بەڵكو دابەشى بكەين، (25%) بۆ نەوت، (25%) بۆ كشتوكاڵ، (25%) بۆ پيشەسازى، (25%) بۆ بازرگانى، ڕەنگە ئێمە بازرگانى گەورەمان پێ نەكرێت، چونكە دەريامان نييە، واتە ئێمە دەبێت بير لە داهاتى خۆمان بكەيننەوە، بۆ سيستەمێكى ئابوورى، بۆچارەسەرى كێشەى خەڵكى كوردستان، يانى ئێمە ئێستا پرسى ميللەتێك و زەوى و خاك و نشتيمان و وڵات و قەوارەى سياسى هەمووى بۆتە مووچە و بوودجە، بۆیە دەبێ خۆمان چارەسەرى كێشەكانى خۆمان بكەين، چونكە ئێمە ئەگەر خۆمان لەوەدا سەربەخۆ نەبووين باوڕ ناكەم بەغدا هەموو شتەكانمان بۆ بكات، هيوادارم بەغدا بيكات، بەڵام بەخوا تا ئێستا شتێكى روون نييە، كەسيش نازانێ چى دەكات. 

ــ باسى سەربەخۆى ئابوورى و ئەو شتانە دەكرێت، پێت وانیيە هەستيارى زياتر لە بەغدا دروست دەبێت، دەتوانێ زياتر فشار بۆ كوردستان بێنێت؟ 

محەممەدى حاجى مەحمود: من پێموايە ئێمەش دەتوانين گوشار بێنين، خۆ تەنيا بەغدا ناتوانێ گوشار بێنێ، ئێمە ميللەتێكين ليستێكى هەڵبژاردنمان نيين لە بەغدا، ئێمە نەتەوەيەكى جياوازيين، عێراق لەبەر ئەوە ناوى عێراقە كوردى تێدايە، من پێموايە كورد نابێت ئەوەندە زەليل و بێ دەسەڵات بێت بەرامبەر بە عێراق، تەنيا لەبەر مووچە، ئێمە دەبێت خۆمان چارەسەرى مووچەى خەڵكى كوردستان بكەين، دەبێ دانووستان بكەين لەگەڵ عێراق، نەك تەسليم بوون، ئێمە پێويستە ئەوانە بكەين هەستيارى هەيە چى دەكات، ئەوان ئەنفالييان كردين و كيمياوييان لێدايين، ئەوانيش بابێن دوو ئەوەندەى تر بكەن، بۆ ئێمە زەليلى دەستى مووچە و بوودجە و بەغدا بين. 

ــ ئەگەر كورد ئێستا يەك دەنگ بێت، دەتوانێ لەسەر هەموو دۆسەكان بەرامبەر بەغدا بەهێز بێت؟ 

محەممەدى حاجى مەحمود: بەدڵنياييەوە يەكێك لەو كارتە بەهێزانە يەكڕيزى خەڵكى كوردستانە، هێزە سياسيەكانە، ئەوە خۆى چەكێكى بەهێزە بەرامبەر بە بەغدا، پاشان دەتوانى تۆ لەسەر ئەوانە قسەى لەگەڵ بكەى و يەكهەڵوێستى خۆتى پێ بڵێى، بەڵام ئەگەر وەك ئێستا هەر يەكە و لە لايەكەوە چاوشاركێ بكات لەگەڵ بەغدا، هەر ڕۆژەى بۆ لايەك بڕۆن، من پێموايە ئەوە لەوە بچووكتريشمان دەكاتەوە، چونكە بەغدا هەوڵى داوە لەڕووى جوگرافياوە بچوكومان بكاتەوە، زۆربەى شوێنەكانى داگيركردووە، لەڕووى ئابوورييشەوە ڕەنگە بچووكمان بكاتەوە، لەڕووى پەيوەندييەكانەوە، لە هەموو بوارێك ئەوەى پێى بكرێت دەیکات. ئێمە ئێستا هاوبەش نين لەگەڵ عێراق، ئێمە لە بڕيارى سياسى بەغدا بەشدار نين، خەڵكى كوردستان بزانێت كورد لە هيچ بڕيارێكى سياسى بەغدا بەشدار نييە، لەو رۆژەى كە عەبادى حكومەتى ڕاگەياند هەموو هێزە سياسيەكان لە بارەگاى بزووتنەوەى گۆڕان كۆبوونەوە داوايان لە عەبادى كرد تەنيا نيو كاتژمێر لەبەر خاترى ميللەتێك دواى بخات، حكوومەتەكەى رانەگەينێت، ئامادە نەبوو، دەبوايە كورد لەو ڕۆژەوە هەڵوێستى وەربگرتايە. 

ــ ئەى چۆن كورد بتوانێ لەسەر مادەى (140) و پرسەكانى تر لەگەڵ بەغدا بگاتە چارەسەر؟

محەممەدى حاجى مەحمود: جا ئێستا بەغدا شتێكى دروستكردووە، كەس مادەى (140)ى لەبير نەماوە، ڕەنگە نەوت و غاز لە رێگە بێت، ئەويش بۆخۆى كێشەيەكى ترە، ئێمە پێشتر ساڵى جارێك كێشەى دارايیمان هەبوو لەگەڵ حكوومەتى عێراق، ئێستا هەموو مانگێك كێشەمان لەگەڵ بەغدا هەیە، بۆيە من پێموايە ئەوانە لەبير براوەتەوە، بۆيە دەبێ بير لەوە بكەينەوە ئەنجوومەنى فيدڕاڵى هەيە لە عێراق، كە ڕەنگە تا ئێستا كەس باسى نەكات، پەرلەمانى عێراق باسى نەكردووە، ئەنجوومەنى فيدڕاڵى گرنگە بۆ خەڵكى كوردستان، بۆ ڕاگرتنى باڵانس لە نێوان هەموو هێزەكان دا، بۆ نمونە مادەى (140). ئێستا خۆتان دەزانن خەڵك دەردەكرێت لە مەخموور، دبز، دووز، قەرەتەپە، جەولەولا، لە خانەقين دەكوژرێن و دەردەكرێت، لە شنگال لە شوێنەكانى تر. بۆيە پێويستە ئەوانە يەكلايى بكرێتەوە، تەنانەت لە دەستوورى عێراق ناوچە جێ ناكۆكەكان دەبێ هێزى هەردوولا بەڕێوەى ببەن، تا ئەوكاتەى يەكلاى دەبێتەوە، ئێستا عێراق ڕێگە نادات پێشمەرگە نزيكەى ئەو ناوچانەش ببێتەوە، لەبەر ئەوە پێموايە ئەوان دەستوورييان پێشێلكردووە، نايانەوێت كورد وەك هاوبەش مامەڵەيان لەگەڵ بكات.

ــ بڕيار بوو پێشمەرگە بگەڕێتەوە ناوچە كوردستانييەكان لەگەڵ هێزە عێراقييەكان ناوچەكە بە هاوبەشى بپارێزن، ناوچەكانى مادەى (140) تا ئێستا هۆكار چييە پێشمەرگە نەگەڕاييتەوە ئەو ناوچانە؟

محەممەدى حاجى مەحمود: عێراق رێگەنادات، رازيش نييە هێز بگەڕێتەوە ئەو ناوچانە، دڵنيابن، من واقيعەكەتان پێدەڵێم، ڕەنگە هەندێك لێرەو لەوێ باسى ئەوە دەكەن پێشمەرگە دەگەڕێتەوە، نەخێر رازى نيیە پێشمەرگە لە قەرە هەنجيرەوە بەولاوە و پردێ بەو لاوە بڕوات، تەنانەت ئێستا ڕێگە نادات بچێتە ناو خانەقين، لەبەر ئەوە عێراق جارێكى تر رێگە نادات پێشمەرگە بگەڕێتەوە ئەو ناوچانە، ئەگەر رووداوێكى گەورە روونەدات وەك راپەڕينى كوردستانى ساڵى (1991) یان وەك شەڕى داعش، رووداوێكى گەورە لە ناوچەكە روونەدات پێشمەرگە ناچێتەوە ئەو ناوچانە.

کۆبوونەوەى هێزە سیاسییەکان ئەركێكى نەتەوەيى و نیشتيمانييە، وە كارى جەنابى كاك نێچيرڤانيش ئەوەيە ئەو خەڵكە كۆبكاتەوە.

ــ واتە دەرگاكانى گفتوگۆ بۆ پرسى گەڕانەوەى پێشمەرگە لەگەڵ بەغدا داخراون؟

محەممەدى حاجى مەحمود: من لەو بڕوايە دام بەغدا ڕێگە بدات پێشمەرگە بچێتەوە ئەو ناوچانە، ئەو فرقەيەكى هەيە (15) هەزار كەسە، ئەوە ڕێگەى دا هەزار پێشمەرگە بێتەوە ئەو ناوچانە، هەزار پێشمەرگە لە ناو (15) هەزارى ئەوان چى پێ دەكرێت، بڕيارەكان بە پێشمەرگە دەدات، بەڵام خۆى جێبەجێى دەكات، من بڕوام نيیە ڕێگە بدات پێشمەرگە جارێكى تر بچێتەوە ئەو ناوچانە، بۆيە من پێموايە حكوومەتى عێراقى ئەو بابەتەى لاى خۆى يەكلايى كردۆتەوە.

ــ ئەگەر رێگەى نەدا پێشمەرگە بگەڕێتەوە ئەو ناوچانە، خۆ هاووڵاتى كورد لەو ناوچانە هەن، هاووڵاتين و لەسەر خاكى خۆيانن، بەڵام لە ڕاستيدا لە دۆخەكى خراپدان، سەركرايەتیى كورد دەتوانێت چى بۆ خەڵكى كورد بكات لە ناوچەكانى ماددەى (140)؟

محەممەدى حاجى مەحمود: هاووڵاتى ئەو ناوچانە لە باردۆخێكى خراپدان، زەوييەكانيان داگير دەكرێت، بە بەرچاوييانەوە دەيكێڵن، دەريان دەكەن، گۆڕستانەكانيان داگير دەكەن، نايەڵن لەلاى گۆڕەكانيشيان بووەستن، خانووەكانيان داگير دەكەن، خۆتان دەبينن ئەوان لەو ناوچەيە شەڕە بەرد دەكەن، دەورييان بە سوپا دەگيرێت، بەڵام تا ئێستا لايەنى كوردى بە ڕاستەوخۆ شتێكى بۆيان پێنەكراوە، ڕەنگە جارجارە لەگەڵ بەغدا قسە دەكرێت، بەڵام ئەوەى لەو ناوچانە دەگوزەرێت ئەوە بەعەرەبكردنە، ئەوە دەركردنى كوردە، ڕەنگە ئەوەى كاتى خۆى بەعس هەمووى نەكردبێت، ئێستا لێرە جێبەجێ دەبێت.

ــ چارەسەر چييە، ئەگەر تۆ پێشنياز بكەيت، كورد چى بكات، بۆ ئەوەى ئەو رەوشە خراپە هەندێك چاك بكات؟

محەممەدى حاجى مەحمود: خاڵى يەكەم ئەو كۆبوونەوەى ئەمرۆ كە جەنابى كاك نێچيرڤان بانگهێشتى لايەنەكانى كردبوو، پێموايە ئەوە ئەركێكى نەتەوەيى و نشتيمانييە، كارى جەنابى كاك نێچيرڤانيش ئەوەيە ئەو خەڵكە كۆبكاتەوە، ئەو ميكانزمەى كە باسى كرد، لايەنە كوردستانييەكان بتوانن لە سەر ميكانزمێك رێككەون، ئەو كۆبوونەوانە بەردەوام بێت، هەڵوێستە سياسييەكان بەرامبەر بە بەغدا، بەرامبەر بە ئەمريكا و ئێران و توركيا، هەموو ئەوانە يەكهەڵوێستى سياسيمان هەبێت، پێموايە ئەوكاتە كارتى بەهێزمان زۆرە، كارتى بەغدامان هەيە، كارتى ئاو و ئاوارەمان هەيە، ئێمە كۆمەڵێك كارتى گرنگمان هەيە لەگەڵ بەغدا بەكارى بێنين. ئێستا ئێمە داواى دیالۆگ لە بەغدا دەکەین، بەغدا دیالۆگ لەگەڵ ئێمە ناکات، ئێستا کە شاندى حکوومەتى هەرێمى کوردستان دەچێت بۆ بەغدا شاندێکى بەرامبەر نییە لەگەڵى دانیشێ، دەبێ شاندەکەى هەرێم سەر بە ماڵى هەموو بەرپرسانى عێراق دا بکات، ئەمە نابێتە دانوستاندن، ئەمە یەکێکە لە کێشەکان، بۆیە ئەگەر ئێمە خۆمان ڕێکبەخەین و بتوانین بۆ ماوەى ساڵێک مووچەى خەڵکى کوردستان بدەین، ئەوکاتە ئەوان ناچارن بێن لەگەڵ ئێمە دانیشن، بەڵام ئێمە بەو شێوەیەى ئێستا باوەڕ ناکەم بتوانین بگەینە ئەنجامێکى تر، تەنها ئەگەر ئێمە خۆمان ماڵى خۆمان ڕێکبەخەین.

سەرچاوە: رووداو