Nuce Logo

وەرگێرانی: ئیسماعیل تەها 

لەگەڵ گەڕانەوەی دۆناڵد ترەمپ بۆ كۆشكی سپی وەك سەرۆكی ئەمەریكا ئاڵۆزییەكانی پێشووی لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆك كۆماری توركیا سەری هەڵدایەوە، ئەوە لەكاتێدایە لە ماوەی رابردوو هەردوو سەرۆك شانازییان بە پەیوەندی دۆستانەیان دەكرد. لە قۆناغی یەكەمی سەرۆكایەتی ترەمپ چەند كێشەیەك لەنێوان هەبوو، ئێستاش لە پاڵ ئەو كێشانە كێشەی نوێ بەهۆی ئیسرائیلەوە لە چەند ئاستێكی جۆراوجۆر سەری هەڵداوە، ئەوەش كاریگەری لە سەر پەیوەندییەكانیان دەبێت.

نوها لیزمی، لێكۆڵەر لە پەیمانگەی مەسغاف بۆ كاروباری ئەمنی و ستراتیژی دەلێت، دۆسیەی فەڵەستین و دۆخی سووریا و پەیوەندییەكانی قەتەر ــ توركیا لەو دۆسیە ئاڵۆزانەی نێوان ئەنقەرە و واشنتنن، یەكێك لە پرسە دیارەكانیش بۆچوونی ترەمپە بۆ راگواستنی فەڵەستینییەكان لە غەزە و دووبارە ئاوەدانكردنەوەی بۆ ئەوەی ببێتە شونێكی گەشتیاری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، هەروەك چاوەڕوان دەكرا، وەڵامی توركیا دوانەكەوێت، ئەردۆغان جەختی لەسەر ئەوە كردەوە، كە ئەو پلانە شایەنی گفتوگۆ نییە، هیچ كەسێك دەسەڵاتی دەركردنی فەڵەستینییەكانی لە خاكی خۆیان نییە.

ئەردۆغان كە بە یەكێك لە ئەندامە كاراكانی هاوپەیمانی ناتۆ دادەندرێت، پاڵپشتێكی بەهێزی بزووتنەوەی حەماس، ئەگەریش هەیە هەژموونی خۆی لای بەشێك لە ئیدارەی ئەمەریكا بۆ شكستهێنان بەو بڕیارەی ترەمپ بەكاربهێنێت، ئەوەش بەهۆی ئەو دژایەتیە بەهێزەی لێدوانەكانی ترەمپ درووستی كردووە، تەنانەت هەندێك لە وڵاتانی عەرەبیش دژ بەو بڕیارە وەستانەوە، هەوڵی توركیا بۆ زیندووكردنەوەی چارەسەری دوو دەوڵەتە، سەبارەت بە بزووتنەوەی حەماسیش داوای ئیسرائیل دژ بە ئەنقەرە ئەوەیە پاڵپشتی فراوانی بۆ ئەو بزووتنەوەیە رابگرێت، جگە لەوەش هەوڵ دەدات رێگە لە بە بەكارهێنانی فشار خستنەسەر دۆناڵد ترەمپ بگرێت تاوەكوو دەستبەرداری بڕیارەكەی بێت. 

یەكێكی دیكە لە ئاڵۆزییەكانی نێوان ئەنقەرە و واشنتن سووریایە، دەكرێت ئیسرائیل لەوەش سوودمەند بێت، كە نزیكەی (10) ساڵە ئەمەریكا پاڵپشتی هێزەكانی سووریای دیموكرات دەكات (هەسەدە) دەكات، لە (2019) توركیا هێرشی كردە سەر سووریا ترەمپ دەستوەردانی نەكرد و فەرمانی كرد هێزەكانیان لە باكووری سووریا بكشێنەوە، بەڵام پاشان لەو پلانەی پاشگەزبوونەوە.

ئێستا لە پێناو رازیكردنی ئەنقەرە ترەمپ كەمتر بایەخ بە سووریا دەدات، بەرپرسانی پنتاگۆن پلانیان هەیە لە ماوەی سێ مانگ سەرجەم هێزەكانیان لەو وڵاتە بكشێننەوە، ئەوەش هەواڵێكی ناخۆشە بۆ ئیسرائیل، چونكە كشانەوەی ئەمەریكا ئاسانكاری بۆ ئیسلامییەكانی لاینگری توركیا و هێزە دژەكانی دیكە دەكات كە پێگەی خۆیان لە ئوردنی دراوسێی ئیسرائیل بەهێز بكەن، ئەوەش بە كردەیی هەڕەشەی ئێران بوو، كە هەوڵی كۆتاییهێنان و هێرشكردنە سەری ئیسرائیلی دەكرد، بۆیە گرنگە ئیسرائیل سوور بێت لەسەر هێشتنەوەی بەشێكی هێزەكانی ئەمەریكا لە سێگۆشەی سووریا ــ عێراق ــ ئوردن.

یەكێك لەو بابەتانەی كە پەیوەندییەكانی ئەنقەرە و واشنتنی ئاڵۆزكردووە، ئەندابوونی توركیایە لە ناتۆ و كڕینی سیستەمی بەرگری ئاسمانی (ئێس 400)ە لە رووسیا، كە لە مانگی تەمووزی (2019) ئەوەش وایكرد ئەمەریكا توركیا لە پڕۆگرامی بەرهەمهێنانی (ئێف 35)ی رووسی دووربخاتەوە و پلانی فرۆشتنی (100) فڕۆكە رابگرێت، بەڵام ئەمرۆ هەنگاوێكی دیكەی ئەمەریكا هەیە كە ئەویش پێدانی (40) فڕۆكەی (ئێف 16)یە.

بەهۆی ئەو ئاڵۆزییانە، ئەگەری درووست ئەوەیە، ئیسرائیل فشار بخاتە سەر ئەمەریكا بۆ پاشەكشە لە هەڵوسوكەوتە مەترسیدارەكانی توركیا، چ هەڵوێستی بەرانبەر حەماس بێت، یاخود لە سەر خاكی سووریا بێت، كە بەرەیەكی نوێی لێ دادەمەزرێنێت، جگە لەوەش سەپاندنی باجی گومرگی زۆر لە سەر هاوردەی ئەلەمنیۆم و ئاسن كە ترەمپ لە ماوەی یەكەمی سەرۆكایەتی گرتییەبەر، فشارێكی گەورەیە لەسەر ئابووری ئابووریەكەی جێگر نەبووە و قەیرانەكەشی بەم دواییە بەردەوام بوو.

سەرچاوە: ماڵپەڕی عەرەبی 21