Nuce Logo

لەسەر کۆبوونەوەکانى نێچیرڤان بارزانى، سەرۆکى هەرێمى کورستان لەگەڵ لایەنە سیاسییەکان و گفتووگۆکردنیان دەربارەى دەستوور، وە هەروەها بابەتى هەڵبژاردنى پێشوەختى عێراق و کۆدەنگى لایەنە سیاسییەکان لە هەرێمى کوردستان، د. هۆشیار عومەر ڕێکخەرى ژوورى پەیوەندییە دیپلۆماسییەکانى بزووتنەوەى گۆڕان لە دیمانەیەکدا لەگەڵ رووداو لە (4-5-2021)دا، پێوایە   ئەو هەوڵەى سەرۆکى هەرێمى کوردستان دەیدات لەکەڵ لایەنە سیاسییەکان گرنگە، هەروەها دەشڵێت، ئێمە وەک بزووتنەوەى گۆڕان دەستخۆشیمان لە سەرۆکى هەرێمى کوردستان کرد لە کۆبوونەوەکەدا بۆ هەوڵەکانى، پێویستە هەوڵبدەین دامەزراوەکانى حکوومەت بەڕاستى دامەزراوەى حکوومەت بێ.

سەبارەت بە دامەزراوەى سەرۆکایەتیى هەرێمى کوردستانیش د. هۆشیار عومەر دەڵێت،  سەرۆکایەتیى هەرێمى کوردستان هى هەموو خەڵکى کوردستان بێ و هەموو لایەنەکانى تێدا بێت، ببێت بە شوێکنێک کە لایەنەکان خۆیانى تێدا کۆببینەوە و بتوانن رووانییەکانى خۆیان بخەنەڕوو، وە دەبێ هەمان شتیش بۆ دامەزراوەى حکوومەت و پەرلەمان بکەین.

دەقى دیمانەى د. هۆشیار عومەر ڕێکخەرى ژوورى پەیوەندییە دیپلۆماسییەکانى بزووتنەوەى گۆڕان:

ــ گرنگى سەردانەکەى سەرۆکى هەرێمى کوردستان چییە، کە لە ماوەى ساڵێکدا وابزانم ئەوە دووەمین سەردانییەتى، بڕیار وایە لەگەڵ ئێوە چى باس بکات؟

د. هۆشیار عومەر: ئەوەى کە هەیە دیارە لە عێراق و ڕۆژهەڵاتى ناوەڕاستیش گۆڕانکارى گەورە هەیە، دەتوانین بڵێین ئەم عێراقەى ئێستا لەبەردەم گۆڕانکارى ئێجگار گەورەدایە، ئەو بابەتانەى کە پەیوەستە بە کورد، کە پێیوستە چى بکات و چۆن مافە دەستوورییەکانى بپارێزێت و زۆر گرنگە باس بکرێ، وە مێژووش بۆ ئێمەى سەلماندووە کە باشترین دۆست بۆ کورد خۆیەتى، ئێمە لە هەرێمى کوردستان چى بکەین بۆ ئەو بەرنامە و پڕۆژانەى دانراوە کە زۆربەى پڕۆژەى هاوبەشە، لەڕووى کردارییەوە جێبەجێ بکرێ، ڕەنگدانەوەى لەسەر ژیانى خەڵک هەبێ، ئازادییەکانى خەڵک پارێزراو بێ، وە بابەتى دیکەش بێگومان بابەتى نووسینەوەى دەستوورى هەرێمى کوردستانە.

ــ ئێستا لێدواوەیەکى ناڕوون لەسەر هاوپەیمانییەتى ئێوە و یەکێتیى نیشتیمانیى کوردستان بۆ پەرلەمانى عێراق باس دەکرێ، ئەمە چۆن یەکلایى کراوەتەوە، لە کوێ کورسییتان دەدەنێ، بە گشتى چۆن بوو لەگەڵ یەکێتى ڕێککەوتن؟

د. هۆشیار عومەر: بە پێچەوانەوە پێموایە ئێجگار شەفافە، ئەسڵەن لە دروستبوونى بزووتنەوەى گۆڕانەوە کاروبارى حیزبى و پشت دەرگا و تاریکى نەماوە. ئێمە بە پێى ئەزموونى ئەو (11) ساڵە لەگەڵ هەموو پارتە سیاسییەکان ڕێککەوتن و گفتووگۆمان هەبووە، قۆناغى ئۆپۆزیسیۆن لەگەڵ پارتە ئیسلامییەکاندا بووینە سەرەڕاى جیاوازییەکانمان، لەگەڵ یەکێتیى نیشتیمانى لە حکوومەتى خۆجەیى کارمان کردووە و ڕێککەوتنمان هەیە، دواجار لەگەڵ پارتى دیموکراتى کوردستانیش بۆ پێکهێنانى کابینەى نۆیەم بزووتنەوەى گۆڕان بەشداریکرد.

بزووتنەوەى گۆڕان سەیرى ئەوە ناکات لە ڕابردوو چى روویداوە، ئێمە دیلى ڕابردوو نین، ئێمە سەیرى داهاتووى وڵاتەکەمان و هاووڵاتییانى کوردستان دەکەین، بۆیە هاوپەیمانى ئێمە ئێجگار ڕوونە و بڵابۆتەوە کە چۆنە، ئێمە لە هەرێمى کوردستان دا کە لەگەڵ بووینەتە هاوپەیمان لەبەر سێ هۆکارى سەرەکییە. یەکەم، جۆرێک لە ئارامى و هێمنى هەبێ لە کەمپینى هەڵبژاردنەکاندا، تەجروبەى ڕابردووشمان زۆرە، کە زۆرجار لە کۆنترۆڵ دەرچووە. دووەم، ڕۆژى هەڵبژاردن بە هێمنى بەڕێوەبچێ، کە زۆرجار دۆست و هاووڕێیانى ئێمە پەلامار دراون لەلایەن هێزى چەکدارەوە لەوڕۆژەوە، بەهۆى ئەو پێشبڕکییە هەیە.

سێیەم، لە هەندێ شوێن ژمارەى کاندیدەکان کەمکراوەتەوە، بۆ نموونە یان ئەوان کاندیدیان هەیە ئێمە کاندیدنمان نییە یاخود ڕێژەیە نییە کە پێشتر هەبووە، ئەگەرنا دەنگدەرى گۆڕان دەنگ بە گۆڕان دەدات، دەنگدەرى یەکێتى دەنگ بە یەکێتى دەدات، هیچ شتێکى نەهێنى نەکراوە، ئەوەى کە بڵاوکراوەتەوە دژایەتیى هیچ لایەنێکى تێدا نییە بەتایبەتى پارتى دیموکراتى کوردستان، چونکە وەکو گووتم ئێمە مەترسى نین بۆ سەر هیچ لایەنێک، سیاسەتى فەرمى ئێمە ئەوەیە کە لەڕۆژى یەکەمیشەوە ڕامانگەیاندووە، بزووتنەوەى گۆڕان ناچێتە پاڵ یەکێتى دژى پارتى، وە ناچێتە پاڵ پارتى دژى یەکێتى، وە پاشکۆى هیچ پارتێک نییە، بڕیارى سیاسى و سەربەخۆى خۆى هەیە.

ــ یەکێک لە تەوەرەکانى سەردانى سەرۆکى هەرێمى کوردستان بابەتى دەستوورى هەرێمى کوردستانە، ئەم دەستوورە لە (2005)دا لەڕەشنووسى عێراق باسکراوە، لە (2015) لیژنەى بۆ دروستکرا، بە هەمان شێوە لە (2017)، گۆشەنیگاى گۆڕان بۆ دەستوور چییە و لەگەڵ کام جۆرە دەستوورن، وە تا چەند لەگەڵ ئەو کێشە هەنووکەیانەى دەستوور ئەمڕۆ هەیە، هەروەها بابەتى ناروونى لایەنە سیاسییەکان چارەسەر دەکات؟

د. هۆشیار عومەر: وەک مێژووەکەى لە (2009) ڕەشنووسى دەستوورى هەرێم ئامادەبوو، ئەو کاتە بزووتنەوەى گۆڕان و خودى نەوشیروان ئەمین پێیانوابوو دەستوورێکى خراپە، وە هەوڵێکى زۆردرا نەخرێتە ڕاپرسییەوە ئەوەبوو نەکرا، دواجار کە کابینەى حکوومەت لە (2014) پێکهات، ساڵى یەکەم هێمنى هەبوو، وە لیژنەیەک هەبوو بە ڕەشنووسى دەستوورەکەدا دەچۆوە، بەڵام بە هۆى ئەو ناکۆکیەی لە نێوان ئێمە و پارتییدا هەبوو وەستا، کە پەرلەمان لە کارکەوت. ئێستا کە ئەم پرسە هاتۆتەوە ناو باس، نەبوونى دەستوور بۆشاییەکى گەورە لە هەرێمى کوردستان دا، بەڵام گرنگە دەستوورێکى ڕێکوپێکى دیموکراتییمان هەبێ، گرنگە جیاکردنەوەى دەسەڵاتەکان و پاراستنى ئازادییە سیاسییەکان بەروونى تێدا بێ، گرنگە دەستوورێک بێ خزمەتى تەواوى هاووڵاتییانى کوردستان بکات، چونکە هەرێمى کوردستان لە ژینگەیەکدا دەژى بۆ ئەوەى بمێنێتەوە و دواجار ببێت بە دەوڵەت پێویستى بەوە هەیە کە حکوومڕانێیکى دیموکراسى ڕاستەقینە، نەک ئەوەى تا ئێستا هەیە و دەگوزەرێ دابمەزرێنێ.

بۆیە کورد دەبێ واز لەو شێوازى حکوومڕانییە بێنێ، کە من ئەوە دەڵێم لە خۆمەوە نایڵێم، دۆستەکانى ئێمە ماندوو بوون بە دەستى کوردەوە، لەو شێوازى حکوومڕانییە، لە گەندەڵى، لە قاچاخی، لە پێشێلکردنى ئازادییەکان، نەمانتوانیووە نموونەیەکى وا پێشکەش بکەین کە ئەتوانین خۆمان بەڕێوەببەین بەشێوەیەکى ڕێکوپێک، وە مافەکانى هەموو هاووڵاتییانى کوردستان لەسەر بنەماى هاووڵاتیبوون بپارێزرێ. کاتى خۆى کە ئەم ڕەشنووسە ئامادەکرا، ڕەشنووسێک لە ژوورى یاسایی بزووتنەوەى گۆڕان ئامادەکراوە، ئەمڕۆ گوێ لە گفتووگۆکان دەگرین، وە بزووتنەوەى گۆڕان دیدگاکەى روونە، پێموایە دەتوانین لەسەر بنەماى هاوبەشییەکان ئەو کارە بکەین، دەستووریش بۆ ڕۆژێک و دوو ڕۆژ نییە یان شتێک نییە بۆ پارتێکى سیاسى بنووسرێ، بەڵکو بۆ ئێستا و نەوەکانى ئایندەش دەنووسرێ. کەواتە دەبێ خاڵى وەرچەرخان بێ بۆ هەرێمى کوردستان 

ــ سەبارەت بە هەڵبژاردنەکانى عێراق، لە ساتەوەختێکدایە کە دواى چوونى خەڵک بۆ گشتپرسى و کۆتا هەڵبژاردنەکانى کوردستان، خەڵک ساردبۆتەوە لە هەرێمى کوردستان و جۆرێک لە بێ متمانەیى هەیە لەلای خەڵک، بۆ نموونە ناچێ بۆ کارتەکانى بایۆمەترى، ئەگەر کۆمێنتەکانى تۆڕى کۆمەڵایەتى بخوێنییەوە دەزانى خەڵک چەند بێزارە لە هەموو لایەنە سیاسییەکان، پێتانوایە ئەم هەڵبژاردنەى پەرلەمانى عێراق کە هەڵبژاردنێکى گرنگە، یاساى هەڵبژاردن گۆڕاوە، ژمارەى کورسى لایەنە سیاسییەکان بەتایبەت بۆ کورد بگۆڕێ، لەبەردەم کۆمەڵیک ئەجنداى ئەمەریکا و ئێران و کۆمەڵێ لایەنى دیکەدایە، پۆستەکانى سەرۆک کۆمار، جێگرى سەرۆک پەرلەمان دیسان بۆ کورد دەبێتەوە یاخو نا، یان وەزارەتێکى سیادى گرنگ دەدرێتەوە بە کورد، پێتانوایە ئەمجارە خەڵک بچێتەوە هەڵبژاردن و دەنگ بدات بە لایەنە سیاسییەکان یاخود ئەم ساردبوونەوەى خەڵک چۆن گەرم دەکەنەوە؟ 

د. هۆشیار عومەر: حەقیقەت خۆى شتێکى تاڵە، ئە متمانەیەى کە پێویستە لە نێوان هاووڵاتییان و حکوومەتدا هەبێ نییە، ئەو متمانەیەى پارتە سیاسییەکاندا بەبێ جیاوازی لە نێوان خەڵک و لایەنگران و دەنگدەران نییە، ئەمەیش هۆکارى زۆرە، بەڵام هۆکارە سەرەکییەکان ئەوەیە خەڵک کە دەچێت بۆ هەڵبژاردن دەیەوێ گۆڕانکارى سیاسى ببینى، دەیەوێ گوزەرانى باشتر ببێ خراپتر نەبێ. من پێیموایە بەپێى ئەو تەجروبەى چەند ساڵە ئاساییە هەندێ هاووڵاتیى گلەیى و ڕەخنەیان هەبێ، پێویستە ئێمە گوێ لە خەڵک بگرین و بزانین خواستەکانى خەڵک چییە بۆ ئەوەى بتوانین چارەسەریان بکەین. 

ئەوەى کە گرنگە ئەوەیە، هەڵبژاردن بەدیلى نییە، هیچ ئامرازێکى دیکە نییە، واتە ئەگەر پەنجا ساڵیش شەڕى چەکدارى بکەى، هەر ڕێگەیەکى دیکە هەڵبژێری، بایکۆت بکەى، دەبێ دواجار بێتەوە سەر هەڵبژاردن، کورد زۆر موعجبى نێنسۆل ماندێلایە (27) ساڵ لە زیندان بوو، کە هاتەدەرەوە بە هەڵبژاردن بوو بە سەرۆک، ئەفریقى ئەمەریکییەکان (200) ساڵ خەباتیان کرد لە ئەمەریکا بۆ ئەوەى کە مافیان هەبێ دەنگ بدەن بە پێى دەستوورى ئەمەریکا، لە هەموو دونیایە مرۆڤایەتیى نەیتوانیووە ئامرازێکى باشتر بەدى بێنى تاوەکو ئەم دەقەیە، لەبەر ئەوە هەر کەموکوڕییەک هەبێ من پێموایە هەڵبژاردن مافە، ئەوەندەى کە مافیشە ئەرکە نییە، من گەشبینیشم هاووڵاتییانى کوردستان بەو شێوەیە نییە کە وێنا دەکرێ، کە نائومێدن یان ئیرادەیان نەماوە بە پێچەوانەوە، من پێموایە یەکێک لە بە ئیرادەترین و بە ئومێدترین میللەت میللەتى ئێمەیە. 

هەر لەبارەی سەردانەکەی سەرۆکی هەرێمی کوردستانەوە بۆ لای لایەنە سیاسییەکانی کوردستان، لە دواى کۆبوونەوەى لەگەڵ ڕێکخەرى بزووتنەوەى گۆڕان، د. هۆشیار عومەر لە بەرنامەیەکى ترى روودوا لە (4-5-2021)دا، بەمشێوەیە وەڵامى پرسیارەکانى لەسەر ناوەڕۆکى کۆبوونەوەکەى سەرۆکى هەرێمى کوردستان لەگەڵ بزووتنەوەى گۆڕان داییەوە:

ــ گرنگى ئەم کۆبوونەوانەى نێوان لایەنە سیاسییەکان لەگەڵ سەرۆکى هەرێمى کوردستان، کە پێشتریش چەند جارێک کەسى یەکەمى لایەنە سیاسییەکان لەگەڵ سەرۆکى هەرێمى کوردستان کۆبوونەتەوە، گرنگى ئەم سەردانە و کۆبوونەوانە چییە؟

د. هۆشیار عومەر: لە ئێستادا کورد رووبەڕووى سێ جۆر ئاڵنگارى بۆتەوە، لە ئاستى ناوخۆ، لە ئاستى عێراق، لە ئاستى نێودەوڵەتیشدا. لە ئاستى ناوخۆدا پێویستمان بە گۆڕانکارى و ریفۆرم هەیە، پێویستمان بەوە هەیە کە پشت بە خەڵکى خۆمان ببەستین، زۆرجار کە باسى کورد دەکرێ کە دۆستى زۆرە، باشترین دۆست کورد خۆیەتیى، ئێمە ئەگەر بتوانین پێکەوە هەنگاو بنێین و بۆ ئەوەى هاووڵاتییانى کوردستان لە دۆخێکى باشترى ژیان و ئازادییە سیاسییەکاندا بن، بێگومان دەتوانین پشتیشیان پێببەستین لە رووبەڕووى ئەو ئاڵنگاریانە. لە ئاستى عێراقیشدا، کە زۆر زۆر گرنگە، وە حەز دەکەم بگات، عێراقى ئەمڕۆ عێراقى پێش شۆڕشى تشرین نییە، وە عێراقى دواى (2003)یش نییە، گۆڕانکارییەکى ریشەیى هەم عێراق لەگەڵ دەوروبەرى چە دەوڵەتانى ناوچەکە بێ بەتایبەتى کەنداو، سعودیە و وڵاتانى دیکە، چە ئەو پابەندبوونەش بۆ عێراق هەبووە لەڕووى نێودەوڵەتییەوە، ئێستا گفتووگۆکان لەسەر ئەوەیە دەستوور بنووسرێتەوە، وە بەشێکى ئەوە پەیوەندى بە چارەنووسى کوردەوە هەیە.

بەداخەوە ئێمە لەڕابردوو کۆمەڵ هەڵەى ستراتیژیمان کردووە، کە کورد ئێستا لەڕووى تەرازووى هێزەوە لە بەغدا لاوازە، وە ئەو ناکۆکییانەى کە لێرەش هەیە، ئەوان وا سەیرى دەکەن کورد پەرشوبڵاوە دەتوانن مەرجەکانى خۆیان بەسەردا بسەپێنن، بەتایبەتى پارتە شیعییەکان ئێستا سەرەڕاى ئەوەى بۆخۆیان ناکۆکییەکانیان ئێجگار گەورەترە لە ناکۆکییەکانى ئێمە، چوارچێوەیەکى گشتییان داناوە بۆ کارى گشتى، واتە لەو شوێنە بڕیاردەدەن بۆ نموونە بودجە یان یاساکان بڕۆن یاخود نا. ئێمە وەکو بزووتنەوەى گۆڕان لەڕۆژى یەکەمەوە روانینمان وابووە، کە ململانێیەکانى کوردستان نەگەینە بەغدا، وە چوارچێوەیەکى نیشتیمانى دابنێین بۆ پەیوەندییەکانمان، چونکە ئەوەى کە رووبەڕووى ئێمە دەبێتەوە لە بەغدا و ناوچەکەیە، بێگومان وەکو کورد سەیرت دەکات، واتە ئەوە نییە پارتێکى سیاسى باشە بۆ بەغدا پارتێکى سیاسى خراپە بۆ بەغدا، ئەوەى کە هەیە لەسەر هەرێمى کوردستانە.

ئاستى سێیەمیش ئاستى نێودەوڵەتییە، ئەو هێرشانەى کە هەیە لەسەر هەرێمى کوردستان وە دەبینین دووبارە دەبێتەوە، ئەو هەنگاوانەى هەبووە لە هەرێمى کوردستان تایبەت بە ئازادییە سیاسییەکان و ئازادى رۆژنامەنووسى، ئەمە بۆ کورد وێنەیەکى زۆر ناشرینى دروستکردووە، دەتوانین بڵێین بووە بە پەڵەیەکى ڕەش، وە لە کۆبوونەوە دیپلۆماسییەکانى وڵاتانى ئەوروپى پێماندەڵێن، ئێمە چاوەڕێى وتارێکى جیاواز لە کورد دەکەین، وە بنەماى پشتگیرى ئێمە بۆ کورد کە سیستەمێکى دیموکراسى هەبێ و بۆ ئازادى تێبکۆشن، نامانەوێ ئەو گوتارە ببینین، هەموو ئەو باسانە لە کۆبوونەوەکەدا باسکرا. 

سەبارەت بە پرسى دەستوور، کە چەندین گرفت و کێشە هەبوو لە نێوان لایەنە سیاسییەکاندا، لە ڕەوشێکى هێمنى دەست بکەین بە گفتووگۆ، دەستوورێک بنووسین بۆ ئێستا و نەوەکانى ئایندە، کە بتوانێت هەرێمى کوردستان بەرەو پێشەوە ببات.     

ــ ناوەڕۆکى کۆبوونەوەکەتان چى بوو لەگەڵ سەرۆکى هەرێمى کوردستان؟

د. هۆشیار عومەر: لەسەر ئەو سێ ئاستە قسەکرا، باسى پەیوەندییەکانى پارتى دیموکراتى کوردستان و بزووتنەوەى گۆڕان کرا، هەروەها باسى پەیوەندییەکانى ئێمە و یەکێتیى نیشتیمانیى کوردستان کرا بەتایبەتى بەشداریکردن لە هەڵبژاردنەکان لە چوارچێوەى هاوپەیمانییەک باسکرا، روانینى بزوووتنەوەى گۆڕان روونە، وە ئێمە نابین بە بەشێک لە سیاسەتى هیچ حیزبێک بۆ دژایەتى ئەویتر، یاخود پاشکۆیەتى لە سروشتى ئێمە دا نییە، ئەم ڕێککەوتنەکراوە بۆ هەڵبژاردنە، ئێمە بە هیوایان کە تا ئێستا هەندێ شک و گومان وەکو خۆى جێبەجێ نەکرێ، ئێمە هیوادارین وەکو خۆى جێبەجێ بکرێ، چاومان لەسەر هەنگاوەکانى هاوڕێیانە لە یەکێتیى نیشتیمانیى کورستان.  

ــ گومانتان لە چى هەیە؟

د. هۆشیار عومەر: کە وەکو خۆى جێبەجێ بکرێ، ڕێگەم بدە تەواوى بکەم، وە ئەمە هەنگاوێک نییە دژ بە پارتى دیموکراتى کوردستان، سەرۆکى هەرێمى کوردستان ئێستاش و پێشتریش، گوتى ئێمە پێمانخۆشە و بە هیواین سەرکەوتوو بن.

ــ لە بارەى دەستوورەوە، ئێوە وەکو بزووتنەوەى گۆڕان سەرنج و تێبینییەکانتان چییە؟

د. هۆشیار عومەر: ئەوەى کە پەیوەستە بە دەستوور، ئێمە ڕەشنووسێکمان هەیە و ئامادەبوو لە (2009)دا بۆ ڕاپرسى، ئەو کات بزووتنەوەى گۆڕان و خودى نەوشیروان مستەفا ئەمین پێیانوابوو دەستوورێکى گونجاو نییە بۆ هەرێمى کوردستان، لەڕووى دیموکراسى، لەڕووى ئازادییەکانەوە ...هتد. دواتر نەخرایە ڕاپرسییەوە، پاشان لە دواى (2014) کە ئێمە بەشدارى کابینەى هەشتمان کرد، لیژنەیەک پێکهات لە هەموو پارتە سیاسییەکان کە ئەوکات هەر پێنج پارتەکە لە حکوومەت دا بوون، پارتەکانى دیکەش وەک کەمینەکانە بەو دەستوورەدا بچنەوە، دواتر بە هۆى ناکۆکییەکانى ئێمە و پارتى دیموکراتى کوردستان و داخستنى پەرلەمانەوە وەستا. ئێستا دەبێ دەست بەو پرۆسەیەوە بکەینەوە، نزیکەى (70%) تەواو بووە لە پراتکتیدا. 

ــ ئێستا تێبینییەکانى ئێوە چییە لەسەر دەستوور؟

د. هۆشیار عومەر: وەکو باسمکرد ئێستا چاوێکى زۆرى نێودەوڵەتى لەسەر ئێمە، دەبێ ئێمە دەستوورێکى دیموکراتى بنووسین ئەوە هەنگاوى یەکەم، وا بڕیارە لە هەموو پارتە سیاسییەکانەوە کۆمەڵێک نوێنەر دابنرێت کە شارەزاى یاسا و دەستوورن، بۆ ئەوەى بتوانن بە هێمنى گفتووگۆ بکەن لەسەر بابەتە، چونکە ئێستا تەقریبەن لەبیرى زۆر لایەن چۆتەوە، پێویستى بە بەرچاوڕوونى زیاتر هەیە، بێگومان ئەوکاتە پەرلەمانیش بەشێک دەبێ لە پرۆسەکە.   

ــ گوێتان لە بۆچوونى ئەو خەڵکە بوو کە زۆر تامەزرۆى یەکڕێزین، نێچیرڤان بارزانیش لە سەردانەکەى بۆ لاى ئێوە جەختى لەوە کردەوە کە پێویستە دواى هەڵبژاردنەکان کورد بە کەڕێزى بچێتەوە بەغدا، بزووتنەوەى گۆڕان پێیوایە ئەو لێکتێگیەیشتنە دروست دەبێ لە نێوان لایەنەکان تاوەکو بە یەکڕێزى بچنە بەغدا و ئەم یەکڕێزییە فەراهەم بکەن؟

د. هۆشیار عومەر: دیارە تراژیدیاى گەورەى کورد، کە باجێگى ئێجگار گەورەى بۆ داوە ناکۆکی نێوخۆییە،  کورد، مێجەرسۆن کە باسى دەکات زۆر سیفاتى باشى کورد باس دەکات، بەڵام کە باسى سیفاتە خراپەکانى دەکات، دەڵێت یەکێک لە سیفاتە خراپەکانى کورد شەڕى ناوخۆیی خۆیانە، ئەوە (2021)یە باسى کورد دەکەین، واتە (100) ساڵ دەبێ لە کوردستان و عێراقیش هەوڵدەدەین کە وڵاتێکى ئازاد بونیادبنێین، تا ئێستاش ئەو گەشە تەواو نەبوو.

دیارە بزووتنەوەى گۆڕان هەم لە لاى پارتە سیاسییەکان هەم لە ڕووى دیپلۆماسى و نێودەوڵەتییەوەش بەشێکە لە چارەسەرییەکان، چونکە ئێمە هێزێکى مەدەنین، کەسمان نییە ئەوەى هەمانە خەڵک و خوایە، کەسى ترمان نییە و پشتى بە خەڵکى خۆمان دەبەستین، پێمانویە تاوەکو زیاتر پشت بە خەڵک ببەستى دەتوانى زیاتر سەرکەوتوو بیت. کێشەکانى نێوان پارتى و یەکێتى گرفتن، کە بەشێکى زۆرى دەروونییە، هۆیەکەى ئەوەیە بەشێک لەو هاوڕێیانە لە زیندانى ڕابردوون. میللەتێک بەیەوێ پێشبکەوێ و ئایندەیەکى باش بونیاد بنێ، دەبێ ڕابردوو واز لێبێنێ، دەبێ نیگاى بە ئایندە بێ، ئێمە بۆخۆمان سەرەڕاى ئەو هەموو ناکۆکییانەى لە ماوەى (11) ساڵەدا هەبووە، هەرگیز دوورناکەینەوە لە پارتە سیاسییەکان، هەوڵدەدەین پەیوەندییەکانى خۆمان لەگەڵ هەموو پارتە سیاسییەکان پەیوەندییەکى ئاسایى بێ، بەڵام زۆر ڕاشکاوانە و روونیش لە کۆبوونەوە تایبەتەکان و ڕاگەیاندنیش رووانینى خۆمان دەخەینەڕوو.

بۆیە وەک باسمکرد، عێراق لەبەردەم داڕشتنەوەى سیاسیى دایە، گۆڕانگارى روودەدات، کورد ئەگەر بە جێبهێڵدرێ ئەوەشى هەیە بکەوێتە مەترسییەوە، ئەگەر بۆخۆى خۆى کۆبکاتەوە، دەتوانێ دەستکەوتەکانى بپارێزێ بگرە زیاتریشى بکات، وە یەکێک لەو کارتانەى کە دژەکانى ئێمە هەمیشە بە کاریان هێناوە دابەشکردنى ئێمە بووە، دابەشى بکە و حکوومى بکە. 

ــ ئەم سەردانانییانە ڕۆڵى دەبێ لەسەر باشترکردنى یەکڕێزیی و هاوتەبایى نێوان لایەنەکان؟

د. هۆشیار عومەر: من پێموایە، وە ئەو هەوڵەشى کە هەیە، ئێمە دەستخۆشیمان لە سەرۆکى هەرێمى کوردستان کرد لە کۆبوونەوەکەدا، هەوڵبدەین دامەزراوەکانى حکوومەت بەڕاستى دامەزراوەى حکوومەت بێ، سەرۆکایەتیى هەرێمى کوردستان هى هەموو خەڵکى کوردستان بێ و هەموو لایەنەکانى تێدا بێت، ببێت بە شوێکنێک کە لایەنەکان خۆیانى تێدا ببینەوە و بتوانن رووانییەکانى خۆیان بخەنەڕوو، هەمان شتیش بۆ حکوومەت و پەرلەمان بکەین.

کێشەکانى کە لە نێوان پارت و لایەنەکاندا هەیە کێشەى گەورە نین، گەورە کراون، بەشێکى وەکو گووتم لە زیندانى ڕابردوون، پێویستە بەردەێک لەسەر ئەو ڕابردووە دابینێین، ئێمە ئەزموونى شەڕى ناوخۆمان کردووە، ئەو هەموو خەڵکە شەهید بوو، هیچ کەسێک نەیتوانى ئەویتر لە ناوببات یان ئەویتر بتوێنێتەوە، بزووتنەوەى گۆڕان (11) ساڵە ئامراز نەما بەرامبەرى بەکارنەهێندرێ لە شوێنى خۆى هەر ماوە. کەواتە چارەنووسى میللەتى ئێمە بە یەکەوە بەستراوەتەوە.

ــ لە کۆبوونەوەکەدا باسى چیترتان کرد؟

د. هۆشیار عومەر: ئێمە باسى هەندێ لەو بابەتانەشمان کرد کە تایبەتە بە پەیوەندى ئێمە و پارتى دیموکراتى کوردستان، بەتایبەتى کە ئێمە بەشدارى کابینەى نۆیەمان کردووە، فشارێکى ئێجگار زۆر لەسەر ئێمە هەیە، چە لە چڤاتى نیشتیمانى چە هاوڕێیانمان لە خانەى بزووتنەوەى گۆڕان، یانى بەقەد کێوێک ئێمە فشارمان لەسەرە، کە دەنگدەرانى بزووتنەوەى گۆڕان، وە هەڵسوڕاوەکانمان دەڵێن، ئێوە بەشدارى حکوومەتتان کردووە، ئەو هەنگاوانە چین کە نراون، یەکێک لەوانە یاساى چاکسازییە کە دەبێ جێبەجێ بکرێ، ئێمە بە شدارى حکوومەتەتمان کردووە لەسەر ئەو بنەمایە بووە، کە گۆڕانکارییەکى جۆرى هەبێ لە شێوازى کارى حکوومەت، کەوا ڕەنگداتەوە لە ژیانى خەڵک و بازاڕ و باشترکردنى دەفەرتى کار بۆ گەنجان. وەکو گووتیشم ئێمە وەکو بزووتنەوەى گۆڕان بەشێکین لە چارەسەر، وە لەلاى ئەو پارتە سیاسییانەش روونە کە ئێمە بە هیواین کە یەکێتى و پارتیش زاڵبن بەسەر بەشێک لەو کێشانەى هەیە.

سەرچاوە: رووداو