Nuce Logo

وەرگێرانی: ئیسماعیل تەها

راپۆرتەكان باس لەوە دەكەن رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆك كۆماری توركیا لە كۆبوونەوەی لەگەڵ شاندی یەكێتی جیهانی زانایانی ئاینی دڵنیایی بە ئەندامانی ئیخوان مسولمین داوە، كەس دەستیان بۆ درێژناكات، یاخود رەوانەی میسریان ناكاتەوە، بەو بەڵێنەی سەرۆكی توركیا چەندین پرسیاریان سەبارەت بە كاریگەرییەكانی ئەو هەنگاوە لەسەی ئاراستەی نزیكبوونەوەی قاهیرە و ئەنقەرە كردووە.

دوای (10) لە پچڕانی پەیوەندییەكانی نێوان توركیا و میسر، لە دوو ساڵی رابردوو هەنگاوەكان بۆ دەست پێكردنەوەی ئەو پەیوەندییانە دەستی پێ كردەوە. 

لەدوای كودەتاكەی (2013) لەلایەن عەبدولفەتاح سیسی، كە ئەوكات وەزیری بەرگری میسر بوو بەسەر محەمەد مورسی وڵات، پەیوەندییەكانی ئەنقەرە و قاهیر تێك چوو.

لە چەند رۆژی رابردوو شاندێكی یەكێتی جیهانی زانایانی مسوڵمان سەردانی ئەردۆغانیان كرد، لەو كۆبوونەوە سەرۆكی توركیا بەڵێی پێدان كە هەندێك لە پەنابەرانی عەرەب كە مۆڵەتی مانەوەیان لەچوارچێوەی ئەو هەڵمەتەی دەسەڵاتدارانی توركیا دەستیان پێكردووە رەوانەی وڵاتەكانیان ناكرێنەوە.

بەگوێرەی نووسینی بەشداربوونی ئەو كۆبوونەوە، هەندێك لەو سەركردانەی لەسەر ئیخوان حیسابن ئەردۆغان بەڵێی داوە (دڵی توركیا بۆ ئەو كەسانەی پەنایان بۆی هێناوە كراوەیە) ئەو كەسانە نووسیویانە ئەردۆغان گوتوویەتی (برایەتی ئیسلامیی و مرۆیی بڕیارمان پێ لەو دۆسییە دەدات."

لە مانگی ئایاری ئەمساڵ وەزارەتی ناوخۆی توركیا لەدوای هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی و پەرلەمانی هەڵمەتێكی فراوانی دژ بە هەزاران كەس لەوانەی پێیان دەڵێن، "پەنابەری نایاسایی" لە هەموو ناوچەكانی توركیا بەتایبەت ئیستەنبۆڵ كە هەزاران پەنابەری تێدا دەژی زۆربەشیان ئەندامانی ئیخوان كە لە (2013) روویان لە توركیا كردووە، دەست پێكرد.

نزیكبوونەوەی میسر ــ توركیا ترسی قووڵی لای ئەندامانی ئیخوان لە توركیا بەرانبەر دەسەڵاتدارانی ئەو وڵاتە دروستكرد، كە ئەگەری رادەستكردنەوەیان بە میسر هەیە، زۆربەی ئەوانەش بە تۆمەتی تاوان حكومدراون، یاخود لەلایەن دادگای ئەو وڵاتە داواكراون.

هەنگاوەكانی لێكنزیكبوونەوەی میسر ــ توركیا لە مانگی رابردوو ئاستی نوێنەرایەتی بۆ پلەی باڵیۆز بەرزكردەوە، لەگەڵ ئەوەشدا دەسەڵاتدارانی توركیا هەندێك رێكاریان بەرانبەر بە راگەیاندنەكانی ئیخوان لە وڵاتەكەیان گرتەبەر.

راپۆرتە توركییەكان باس لەوەش دەكەن دەسەڵاتدارانی توركیا لە ماوەی دوو مانگی رابردوو هەڵمەتی هەڵكوتانەسەر ئەندامانی ئیخوانیان لە وڵاتەكەیان دەست پێكردووە، لەو هەڵمەتە (60) ئەندامی ئیخوانیان دەستگیركردووە كە لە راگەیاندنی تۆڕە كۆمەڵاتییەكانی ئەو رێكخراوە كاریان كردووە  و هیچ ناسنامەیەك یاخود رەگەزنامە و مۆڵەتی مانەوەیان نەبووە، حەوت لەو كەسانەیان رەوانەی وڵاتانی دراوسێ كردووە، لەگەڵ هەڵمەتەكانیش ئەنقەرە بڕیاری دا پێدانی رەگەزنامە و مانەوە مرۆیی رابگرێت و ئاگاداری بەرپرسانی ئەو رێكخراوەی كردووە هیچ هەندامێكی تر هەوڵی هاتنی توركیا نەدات. 

ماهیر فەرغەلی، لێكۆڵەری پسپۆڕ لە كاروباری ئیسلامیی سیاسی و رێكخستنە توندڕەوەكان پێی وایە، بەڵێنی توركیا بەو ئیخوانانەی لەسەر خاكی توركیان بەشێكە لە ستراتیژی توركیا لەچوارچێوەی بەكارهێنانی ئەو رێكخراوە وەك كارتی فشار دژ بە وڵاتانی عەرەبی و رۆژئاوایی، لەو چواچێوەیە ئەو ستراتیژە لە رێكارەكانی لێكنزیكبوونەوە لەگەڵ میسر جیا دەبێتەوە.

فەرغەلی لە بەشێكی تری قسەكانی دەڵێت، "پێشتر سەرۆكی توركیا رەتی كردۆتەوە تەنانەت ئەگەر پەیوەندییەكانیان ئاسایش بێتەوە، ئەندامانی ئیخوان رادەستی دەسەڵاتدارانی میسری بكاتەوە، بەگوێرەی راپۆرتەكانیش رەگەزنامەی توركی بە یەحیا موسا و عەلا سەماحی داوە بە تیرۆر تۆمەتبارن."

ئەو لێكۆڵەرە ئاماژەی بەوەش كرد، ئەردۆغان هەوڵدەدات پارێزگاری لە وێنەی خۆی لەناو رێكخراوە ئیسلامییەكان بكات، بەتایبەت ئیخوان، چونكە بەرژەوەندی سەرۆكی توركیا لەو قۆناغەی ئێستا لێكنزیكبوونەوە لەگەڵ میسر دەخوازێت، بەڵام ئەوە بە واتای ئەوە نایەت بەتەواوی لە ناو رێكخراوە ئیسلامییەكان دەستبەرداری پێگەی خۆی بێت.

لە لایەكی ترەوە كەرەم سەعید، لێكۆڵەر لە ناوەندی ئەهرام بۆ لێكۆڵینەوەی سیاسی و ستراتیژی پێشبینی ئەوە دەكات، دڵنیایی ئەردۆغان بۆ ئەندامانی ئیخوان لەسەر خاكی وڵاتەكەی ــ كە ئەگەر راست بێت ــ كاریگەری لە ئاراستەی لێكنزیكبوونەوەی میسر ـ توركی نابێت، چونكە كارتی ئیخوان بەها و كاریگەری لەسەر پەیوەندییەكانی هەردوو وڵات لە دەستداوە.

سەعید جەختی لەسەر ئەوە كردەوە هەندێك دۆسیەی گرنگتر و زیندووتر لە دیاریكردنی ئاراستەی پەیوەندییەكانی نێوان هەردوو وڵات هەیە، لەوانەش پەیوەندی ئابووری كە بە ئاراستەی گەشەكردن دەڕوات، هەروەها لێكتێگەیشتن لەسەر دۆسیە ستراتیژییەكانی وەك هەڵوێست بەرانبەر لیبیا و كەمكردنەوەی ئاڵۆزییەكان لە هەرێمی رۆژهەڵاتی ناوەند، بۆیە شەمەندەرفەری پەیوەندییەكانی نێوانیان بەتایبەت لە سایەی هەنگاوە فەرمییەكانی ئەم دواییە، وێزگەی ئیخوانی تێپەڕاندووە.

سەعید پێی وایە، ئەگەر هەیە دڵنیاییەكانی ئەردۆغان بۆ ئیخوان ببێتە هۆی سەرهەڵدانی قەیرانێكی نوێ، بەتایبەت لەگەڵ رەوتی نەتەوەیی، كە رۆڵی یەكلاكەرەوەی لە هەڵبژاردنەكانی سەرۆكایەتی و پەرلەمانی ئەم دواییە هەبوو، چونكە ئەو رەوتە پێشوازی لە پەنابەران ناكات و پەیوەندی لەگەڵ رەوتە ئیسلامییەكان نییە، لەو كاتەشدا ئەردۆغان پێویستی زۆری بە پارێزگاری لە هاوپەیمانی لەگەڵ نەتەوەییەكان بۆ هەڵبژاردنی شارەوانییەكان لە ساڵی داهاتوو هەیە، ئەوەش دەبێتە تاقیكردنەوەیەكی سەرەكی بۆ سەرۆكی توركیا و پارتەكەی.

سەرچاوە: شەرقولئەوسەت