Nuce Logo

وەرگێرانی: ئیسماعیل تەها

لەو ساڵانەی رابردوو سەبارەت بە رووداوەكانی ناوچەی كەناراوەكان چ لەسەر ئاستی سیاسی، یاخود پەیوەست بە گرووپە جیهادییەكان فەرەنسا هەڵەی زۆری كردووە، ئەمڕۆ باس لە هەستكردنی دژایەتی فەرەنسییەكان لە مالی، یاخود بۆكینا فاسۆ، یا نەیجەر دەكرێت، ئەوەش لە بنەڕەتەوە بۆ فاكتەرە كۆنەكان دەگەڕێتەوە.

ماوەیەكی زۆرە رووسیا بەنزین بە ئاگر دادەكات، ئێستاش فەرەنسا رەت دەكرێێتەوە، كۆمەڵێك هۆی مێژوویی هەیە: داگیركاری و كۆتایی داگیركاری دەستوەردان ئاسایی دەكاتەوە.

سوپای فەرەنسا بەتایبەت لەنێوان ئەفسەرەكان بیرەوەریی زنجیرەی دەستكەوتی سوپای هەیە، كە بۆ قۆناغی داگیركاری فەرەنسا بۆ ئەو ناوچەیە دەگەڕیتەوە، بە زۆری ئەو دیدگایە لە باوكەوە ئەفسەرەكان بۆ كوڕەكانیان باس كراوە. 

ئەوە جۆرێكە لە پڕۆگرامسازی و رێگەی بیركردنەوە و كاركردن كە لە سەرەتای ئۆپراسیۆنی سێرڤاڵ لە (2013) لە مالی لە رێگەی ئۆپراسیۆنی بەرخان لە (2014) دەستی پێكرد، بەتایبەت ئۆپراسیۆنی سێرڤال لە (2014) زۆر بەخێرایی گەیشتە ئامانجەكانی، ئەوەش دڵنیایی ئەفسەرەكانی بەباشی لە زەوی و زاری كەناراوەكان بەهێزكرد، جگە لەوەش لەدوای ئۆپراسیۆنی سێرڤاڵ سەربازانی فەرەنسی چەندین ساڵ لە مالی مانەوە، ئەو پرسە ناوخۆیانەی كە بەرەو پێش دەچوو لایان روون نەبوو.

ئەو ئەفسەرانەی كە دیدارم لەگەڵیان سازدا، زۆربەیان پێیان وابوو، ئەوان لەو ژینگەیە سەرگەردانن، هیچ شتێك تێناگەن، ساڵانێك لە مالی دەتواندرا بژاردەی گفتووگۆ و دانوستاندن بێتە پێشەوە، بەڵام فەڕەنسا رەتیكردەوە، بەشێكی بۆ ئەو چەقبەستووییە بۆ ئەوە دەگەڕایەوە كە لەخۆدی خۆی دەیبنی.

پێم وا نییە فەرەنسا هیچ وانەیەك لە پاشەكشەی سیاسەتەكانی لە ناوچە كەناراوییەكان فێربووبێت، لەم دواییە كاتێك لە نیامی خۆپیشاندەران لەبەردەم باڵیۆزخانەی فەرەنسا گردبوونەوە، ئیمانوێڵ ماكرۆن سەرۆكی فەرەنسا بەناڕاستەوخۆ راگەیاند، ئەگەر پێویست بكات بە هێز وەڵام دەدەینەوە، ئەوەش لە نەیجەر زۆر خراپ بوو.

هەروەك دوو دڵییەك لەنێوان بەرپرسانی فەرەنسا لە دانان بە شكستی ئۆپراسیۆنی سەربازی بەرخان هەبوو، بەڵام فەرەنسا بەردەوام بوو لە نكۆڵیكردن و قبووڵكردنی هەڵەكانی، قوورسە ئێستا بە روونی سەبارەت بە رووداوەكانی داهاتوو دیاری بكرێت و بەردەوامیش پەیوەندییەكان لەگەڵ وڵاتانی ناوچەكە بەرەو داڕوخان بچێت.

بەدوورزانیی دەستوەردانی سەربازی لە نەیجەر چەندین لێكەوتەی نەرێنی هەبوو، كە دەكرێت ئەو جەنگە هاووڵاتیانی سڤیلیش بگرێتەوە، بە ڕوانین بۆ ئەنجوومەنی سەربازی لە نیامی دەردەكەوێت، كە بەشێكی دانیشتوان پاڵپشتی دەكەن، ئەوەش وادەكات كردەی سەربازی  هەستیار بۆ گرووپە ئابوورییەكان لە وڵاتانی رۆژئاوای ئەفریقیا ببێتە ئەگەر، سەرەڕای ئەوەش لەگەڵ بەردەوامی دەستبەسەری محەمەد بازووم لەلایەن كودەتاچییەكانەوە مەترسییەك لە سەر خۆیی و كەسوكارەكەی هەیە.

ناوچەی كەناراوەكان بەكردەیی لەشەڕدایە بەشێكی بە تەواوی مالی و بۆركینا فاسۆ و نەیجەیری لەلایەن گرووپە جیهادییەكان و ملیشیاكانی بەرگریكردن لە خۆیان و سوپا بەڕیوە دەچێت، بەڵام مەترسی دەستوەردانی ئیكواس لە نەیجەر ئەگەری ئەوەی هەیە ئەو جەنگە درێژبێتەوە بۆ شارە گەورەكانی وەك میانی، لە كاتێدا ئێستا ململانێكان بەردەوامە، بە شێوەیەكی سەرەكیش پەیوەستە بە ناوچەكانی دەوروبەر.

ئەوەش بۆی هەیە تا ئاستێكی گەورە دۆخی جیۆسیاسی لە هەموو ناوچەی رۆژئاوای ئەفریقیا لەگەڵ سەربازگەكانی ئەنجوومەنی سەربازی (مالی و بۆركینا فاسۆ و نەیجەر و لەوانەش غینیا) وڵاتی تر كە دژی ئەو كودەتا سەربازییانەن ئاڵۆز بكات.

لەو كاتەشدا رێڕەوی دانوستاندنەكان كاری لە پێشینەیە، دەكرێت بیرمان بۆ ئەوە بچێت جۆرێك رێككەوتن لە نێوان كودەتاچییەكان و گرووپی ئابووری وڵاتانی رۆژئاوای ئەفریقیا لەسەر ئەو نموونانەی لە رابردوو چەندین جار بینیومانە هەبێت، كودەتاچییەكان بەشێك لە دەسەڵاتیان رادەستی مەدەنییەكان بكەن، ئەوەش دەبێتە دەركەوتنی پڕۆسەی گواستنەوەی مەدەنی ــ سەربازیی و رێكخستنی هەڵبژاردنەكان زۆر بەخێرایی.

سەرچاوە: مەركەزی ناتوور