“عیراق تا ٤٠ ساڵی دیکە دەبێ قەرز بداتەوە”
ئابوری عیراق بەرەو کوێ؟
نوچەنێت
ئابوری هەر وڵاتێک، پەیوەندی بە سەقامگیری سیاسی و ئیداری ئەو کۆمەڵگایەوە هەیە، کە تێیدا دەسەڵاتداران، ئاستێکی باشی بژێوی و خۆشگوزەرانی بۆ خەڵکەکەیان دەستەبەر دەکەن، لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و بە تایبەت ئابوری وڵاتانی پشتبەستوو بە تاکە سەرچاوە، وەک نەوت، کە ئەوەش لە دەست کەرتی گشتی دایە، گەندەڵی و جۆرەکانی دیکەی مەترسی لە سەر ئابوری، ئیدارە و کۆمەڵگا بە گشتی و لایەنی سیاسی بەشدار لە ئەو وڵاتانە زیاتر دەبێت.
ئابوری عێراق
ئابوری عێراق، لە چوارچێوەی ئابوری وڵاتانی دواکەوتوودایە، کە پشت بە یەک سەرچاوە دەبەستێت، ئەویش بە هەناردەکردنی نەوت و سەرچاوەکانی دیکەی وەک پێویست کەڵکی لێوەرناگیریێت. هەروەها بە هۆی دابەزینی نرخی نەوت، شەڕە یەک لە دوای یەکەکانی عێراق، گەندەڵی سیستەماتیک، بێسەرەوبەرەی لە ئیدارەدانی وڵات و پاشاگەردانی، ناسەقامگیری سیاسی و فرەهێزی سەربازی، دۆخی ئابوری ئەم وڵاتەی تا ئاستێکی مەترسیدار بردووە. بەگوێرەی داتاکان، عێراق زیاتر لە ١٠٠ ملیار دۆلار قەرزی هاتۆتە سەر. ئەمە لە کاتێکدایە جیا لەو شار و شارۆچکانە بەهۆی شەڕەوە وێران بوون، لە شارەکانی دیکەش کێشەی بێکاری و نەبوونی خزمەتگوزاری، تەنگی بە خەڵکی هەژاری ئەم وڵاتە هەڵچنیوە. (جیا لە هەرێمی کوردستان)
هەروەها قەرەبووکردنەوەی زیانەکانی کوەیت، کە لە لایەن دەسەڵاتدارانی پێشووی عێراق بەو وڵاتە گەیشت(بڕی ئەو قەرزەی کوەیت، کە لەسەر عێراق ماوەتەوە، دەگاتە ٤ ملیار و ٦٠٠ هەزار دۆلار، بەگوتەی حەیدەر عەبادی سەرۆکوەزیرانی عێراق)، پێدانەوەی ئەو قەرزە زۆرەی کەوتۆتە ئەستۆی و سنوردار کردنی فرۆشتنی نەوت لە لایەن رێکخراوی ئۆپێکەوە. هەموو ئەمانە وەک رەشەبایەکی مەترسیدار دەبیندرێن لەسەر داهاتووی ئابوری عێراق.
نزیكەی 100 ملیار دۆلاری داهاتی عێراق بەفیڕو دراوە(١)
به‌گوێره‌ی راپۆرتێكی په‌یمانگه‌ی بازل بۆ ده‌وڵه‌تداری، له‌ناو ١٤٦ وڵاتانی جیهاندا، عێراق پله‌ی یه‌كه‌می هه‌یه له دیاردەی سپیكردنه‌وه و دزینی پاره‌ی حكومه‌ت و رەوانەكردنی پارە بۆ ده‌ره‌وه‌ی وڵات.
ئەم پەیمانگەیە، پۆلێنكارییه‌كه له‌سه‌ر بنه‌مای ١٤ پێوه‌ری ورد دانراوه، كه لەناو وڵاتانی رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست، وڵاتانی پێ هەڵسەنگێنراوە، ئه‌رده‌ن خاوێنترین وڵاته، لەناو ١٢ وڵاتی عەرەبی، كە پلەكانیان لەنێوان باش و خراپدایە، عێراق ناوی نییە.
عادل نوری، گوتەبێژی لیژنەی نەزاهە لە پەرلەمانی عێراق بە (باس)ی راگەیاندووە، یەكێك لەو هۆكارانەی، كە عێراقی كردووەتە یەكێك لە گەندەڵترین وڵاتەكان سپیكردنەوەی پارەیە. گوتوشیەتی “یەكێك لە هۆكارەكانی سپیكردنەوەی پارە، ئەوەیە، کە عێراق پارەی بۆ بانكەكانی دەرەوە دەنێرێت، لەوانە پارە ناردن بۆ بانكەكانی توركیا و ئێران و ئوردن و و ئیمارات وڵاتانی تر”.
بەپێی راپۆرتی میدیاكان، بانكی ناوەندی عێراق رۆڵی خراپی لەو دۆسیەی سپیكردنەوەیەی پارەدا هەیە. جەختیش لەوە دەكرێتەوە، کە لەم رێگایەوە دەیان ملیۆن دۆلار سپی كراوەتەوە. هەروەها ١٦بانك لە سپیكردنەوەی پارە لە عێراق تێوەگلاون.
عادل نوری ئاشكرای دەكات، کە لە سەردەمی نوری مالیكی، لە ٢٠٠٦ بۆ ٢٠١٤ زۆرترین گەندەڵی لە سپییكردنەوەی پارە كراوە، “كاتی خۆی لە لوبنان بەدواداچوونمان بۆ ٦ ملیار دۆلار کرد، كە لەژێر زەمینێكدا بووە، بڕیار بوو هەڵكوتینە سەر شوێنەكە، بەڵام تا لایەنە پەیوەندارەكانمان ئاگادار كردەوە و رەزامەندیمان وەرگرت، دۆسیەكە درایە لیژنەكی پەرلەمانی، بەداخەوە هیچیان پێ نەكرا و پەردەپۆش كرا“.
هەروەها دەڵێت “نزیكەی ١٠٠ ملیار دۆلاری داهاتی عێراق، لە سپیكردنەوەی پارەدا گەندەڵی و ساختەكاری بەفێڕۆ دراوە”.
بەپێی دوا ریزبەندیی رێكخراوی شەفافیەتی نێودەوڵەتی، عێراق و سودان و لیبیا و یەمەن و سوریا، پێنج گەندەڵترین وڵاتن لەنێو وڵاتانی عەرەبیدا، عێراق لەو لیستەیەدا لە پلەی ١٧٠مین وڵاتە لە رووی شەفافیەت، سوریا و یەمەن و لیبیا لە عێراق باشتر داندراون.
دەبێت عێراق تا ساڵی ٢٠٢١ قەرەبو بداتە کوەیت(٢)
لە بەیاننامەیەکدا، لیژنەی قەرەبوکردنەوەکانی سەر بە نەتەوە یەکگرتووەکان ئاشکرایکرد، بۆ قەرەبوکردنەوەی ئەو وێرانکارییەی، کە لە دامەزراوە نەوتییەکانی کوەیتدا لە جەنگی کەنداودا رویداوە، پێشنیارێکی حکومەتی عێراقی قبوڵکردووە بەوەی کە لە ساڵی داهاتووەوە، ڕێژەی لە ٥%ی داهاتی نەوتی فرۆشراو بدرێتەوە بە قەرەبووی ئەو زیانانەی دامەزراوە نەوتییەکانی کوەیت. ئاماژەی بەوەشکرد، دەبێت عێراق تا ساڵی ٢٠٢١، قەرەبووی زیانەکانی دەوڵەتی کوەیت بکاتەوە.
ئەو لیژنەیەی نەتەوە یەکگرتووەکان دەڵێت، قەرەبوکردنەوەکە پشت بە پێشبینییەکانی نرخی نەوت و قەبارەی هەناردەی نەوتی عێراق دەبەستێت، بۆ ئەوەی تەواوی زیانەکانی پێ قەرەبو بکرێتەوە.
حەیدەر عەبادی، سەرۆکوەزیرانی عێراق، لە مانگی حوزەیرانی ئەمساڵدا لە میانی سەردانەکەی بۆ دەوڵەتی کوەیت ڕایگەیاند: وڵاتەکەی پابەندە بە بژاردنەوەی قەرەبووەکانی کوەیت، بەو پێیەی بڕیارێکی نەتەوەیەکگرتووەکانەوە پێویستە جێبەجێ بکرێت. هەروەها ئاماژەی بەوەکرد، بڕی ئەو قەرزەی کوەیت، کە لەسەر عێراق ماوەتەوە، دەگاتە ٤ ملیار و ٦٠٠ هەزار دۆلار.
قه‌رزه‌كانی عێراق هێڵی سوری تێپه‌راند(٣)
رۆژنامه‌ی (الحه‌یات) ی له‌نده‌نی له وتارێكدا، كه له‌لایان عه‌دنان كه‌ریم، به‌ناونیشانی قه‌رزه‌كانی عێراق هێڵی سوری تێپه‌ڕاندووه. دەڵێت، کە تا کۆتایی ئەمساڵ، قەرزەکانی سەر عێراق دەگاتە ١٢٣ ملیار دۆلار.
هه‌روه‌ها گوتوویەتی، سەرەڕای گەشبینی لیژنەی ئابوری و وەبەرهێنانی پەرلەمانی لە بەغدا بەوەی، کە بودجەی ساڵی داهاتوی عێراق سکهەڵگوشینی کەمتر تێدایە، دوای ئەوەی بەسەر تیرۆریستانی داعش، زاڵ بوون و بیرە نەوتەکانی کەرکوک، نەینەوا و هەرێمی کوردستانیان کۆنتڕۆڵ کردووەتەوە، بەڵام ئەو بودجەیە ٢٠ ملیار دۆلار قەرز لەخۆوە دەگرێت و عێراق دەگەیەنێتە ئاستێک، کە هێڵی سور تێپەڕێنێت و هەڕەشە لە ئابوری و دارایی و کۆمەڵایەتی وڵاتەکەش دەکات.
گەنجینەی دارایی عێراق بەتاڵە(٤)
ماجیدە تەمیمی، ئەندامی لیژنەی دارایی عێراقە، ئەمڕۆ لە لاپەڕەی خۆی لە تۆڕە كۆمەڵایەتی فەیس بوک نوسیویەتی، ئەوەی عێراقیان گەیاندە ئەو دۆخە خراپەی دارایی و گەنجینەیەكی بەتاڵ دوو هۆكاربوون، یەكەمیان ناشارەزایی لە بەڕێوەبردنی دارایی وڵات و نەبوونی دیدێكی ئابورییانەی روون. دووەمیان، نەبوونی ویستێكی راستەقینە بۆ نەهێشتنی گەندەڵی لە وڵات.
تەمیمی دووپاتی دەکاتەوە، كە دەبوایە حكومەت چارەسەری ئەو هەڵانەی بكردایە كە بوونە هۆی داڕمانی ئابوری عێراق و بەهەدەردانی چەندان ملیار دۆلار، بەتایبەتی كاتێك هەزاران فایل هەن، كە لایەنە چاودێریكارەكان ئاماژەی بۆ دەكەن، بەبێ بوونی ویستی راستەقینە بۆ لێپرسینەوە لە گەندەڵكاران، بۆیە قسەكردن لەبارەی هەر هەنگاونانێك بۆ پێشەوە، لەو بارەوە یاری بەخۆ كردنە ئەگەر چارەسەری هۆكارەكانی نەكرێت.
گەشەی ئابوری عێراق لەمساڵدا سنوردار دەبێت(٥)
سندوقی نەختینەی نێودەوڵەتی پێشبینی دەکات، كە لەبەر چەند هۆكارێك گەشەی ئابوری عێراق لەئەمساڵدا سنوردار دەبێت، كە گرنگترین هۆكارەكانیش، پایەندبوونی عێراقە بە رێككەوتننامەكەی ئۆپێك، بۆ كەمكردنەوەی بەرهەمهێنانی نەوت.
لە بەیاننامەیەكدا، كە سندوقی ناوبراو بڵاوی كردووەتەوە ئاماژەی بەوە داوە، كە چالاكی و گەشەی ئابووری عێراق لە ساڵی ٢٠١٧دا بە سنوورداری دەمێنێتەوە ئەوەش بەهۆی ئەوەی عێراق لە چوارچێوەی رێككەوتننامەكەی ئۆپێك ئاستی بەرهەمهێنانی نەوت بەڕێژەی ١.٥ لەسەدا كەم دەكاتەوە.
سندوقی نەختینەی نێودەوڵەتی راشیگەیاندووە، كە كۆی گەشەی ئابوری عێراق، لە ساڵی ٢٠١٦دا، بەپشتیوانی زیادبونی ئاستی بەرهەمهێنانی نەوت، گەیشتبووە ١١%.
هەر لە بەیاننامەكەدا، سەرۆكی نێردەی سندوقی نەختینەی نێودەوڵەتی لە عێراق، كرستیان جوز رایگەیاند، كە بەهۆی دابەزینی نرخی نەوت لە بازاڕەكانی جیهاندا، یەدەگەكانی عێراق لە ٥٣ ملیار و ٧٠٠ میلۆن دۆلار، لە ساڵی ٢٠١٥ دابەزیووە و لە كانوونی یەكەمی ساڵی ٢٠١٦دا گەیشتووتە ٤٦ ملیار و ٥٠٠ ملیۆن دۆلار، لەگەڵ ئەوەشدا، هێشتا ئاستی یەدەگەكانی عێراق، جێگەی ئاسودەییە.
كریستان جوز ئاماژەی بەوە داوە، كە كۆی قەرزەكانی سەر عێراق لە ساڵی ٢٠١٤دا، لەسەدا ٣٢ بەرزبووەتەوە و لە ساڵی ٢٠١٦دا، گەیشتووەتە ٦٤%.
عێراق تا ٤٠ ساڵی دیکە دەبێ قەرز بداتەوە(٦)
نەجیبە نەجیب، ئەندامی لیژنەی دارای ئەنجومەنی نوێنەران دەڵێت ”قەرزی عێراق نزیكەی ١١٢ ملیار دۆلارە، بەڵام بە شتی نافەرمی بێت، ١٤٩ ملیار دۆلارە و بەو پێیە بێت، تا ٤٠ ساڵی دیکە دەبێ عێراق قەرز بداتەوە”.
هاوکات گوتەبێژی وەزارەتی پلاندانانی عێراق ئاشکرای کردووە ”قەرزەکانی ناوخۆ و دەرەوەی سەر عێراق، بەرز بووەتەوە و گەیشتووەتە ١٦٢ ملیار دۆلار، كە لەو بڕە ٤١ ملیار دۆلاری قەرزی وڵاتانی كەنداوە”.
گوتەبێژی وەزارەتی پلاندانانی عێراق ئەوەش دەخاتەڕوو- و دەڵێت “ئەو پارەیەی، كە راستەوخۆ لە شەڕی دژ بە داعشدا بۆ موچەی هێزە عێراقییەكان، كڕینی چەك و یارمەتی ئاوارەكان خەرج كراوە، ١٥٠ ملیار دۆلارە و کۆی قەرزە ناوخۆییەكانی سەر عێراق، ١٢١ ملیار دۆلارە.
هاوکات (ماجیدە تەمیمی)، ئەندامی لیژنەی دارایی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ڕایگەیاند ”کۆی گشتی قەرزی دەرەکی و ناوخۆی عێراق، گەیشتووەتە ١١٧ ملیار دۆلار، كه بەھای قەرزە دەرەکییەکانی عێراق ٧٠ ملیار دۆلارە و قەرزەکانی ناوخۆی عێراقیش ٤٧ ملیار دۆلارە”.
هەرێم بە مەرج لە بودجەی عێراق ڕازی دەبێت(٧)
لیژنەی کاروباری دارایی لە پەرلەمانی کوردستان، لە دوای کۆبوونەوەی لەگەڵ دەستەی سەرۆکایەتی پەرلەمانی کوردستان و نوێنەری حکومەتی هەرێم، راپۆرتێکی لەسەر بەشی هەرێم لە پڕۆژەیاسای بودجەی گشتی عێراق ئامادەکردووە. بەگوێرەی ئەو راپۆرتە، کە بڵاوکراوەتەوە، دوای شیکاری بۆ پڕۆژەکە، لیژنەی دارایی حەوت خاڵی وەکو راسپاردە خستووەتە بەردەم حکومەتی هەرێم.
لەو راسپاردانەدا، لیژنەی دارایی داوا لە حکومەت دەکات، بەشی هەرێم بگەڕێنێتەوە بۆ رێژەی ١٧%، بەڵام ئەگەر حکومەتی عێراق بەوە رازی نەبوو، با ١٢.٦٧%ی کۆی گشتی بودجەی عێراق بۆ هەرێمی کوردستان خەرج بکات، بەبێ دەرکردنی بودجەی سەروەری، کە دەکاتە ١٣ ترلیۆن دیناری عێراقی. لە بەشێکی تری راسپاردەکان دەڵێت، حکومەتی هەرێم رازی بێت، بە مەرجی هەناردەکردنی ٢٥٠ هەزار بەرمیل لە رۆژێکدا.
سەبارەت بە شیکاری پرۆژەیاسای عێراق، لیژنەی دارایی کۆمەڵێک خاڵی لاوازی بۆ کورد لە پڕۆژەکەدا دیاری کردووە، کە گرنگترینیان کەمکردنەوەی موچەی فەرمانبەران و دیارینەکردنی موچەی پێشمەرگەیە.
گرنگترین خاڵەکانی لیژنەی دارایی لەسەر پرۆژەی بودجەی عێراق:
ـ کۆی بودجەی تەرخانکراو بۆ هەرێمی کوردستان، بریتییە لە شەش ترلیۆن و هەشت سەد ملیار دینار، کە دەکاتە لەسەدا شەشی کۆی بودجەی عێراق.
ـ حکومەتی عێراق چەندە رێژەی سەروەری زیاد بکات، ئەوەندە بودجەی هەرێم کەمدەکاتەوە، ئەمە لەکاتێکدا ساڵانە بودجەی سەروەری عێراق زیاد دەکات، بۆ نمونە ساڵی ٢٠١١ لەسەدا ٢٢ی کۆی بودجە بووە، بەڵام لە ٢٠١٨ بودجەی سەروەری گەیشتووەتە لەسەدا ٤٠.
ـ سەدا حەڤدەی بودجە بۆ هەرێم، لە دوای دەرکردنی بودجەی سیادی عێراق، دەکاتە ١١ ترلیۆن دینار. (لە راسپاردەکاندا لیژنەی دارایی داوای لە حکومەت کردووە بەم رێژەیە رازی بێت، ئەگەر بەغداد بەسەدا حەڤدە رازی نەبوو)
ـموچەی فەرمانبەرانی عێراق بریتییە لە ٣٥ ترلیۆن دینار، بەڵام موچەی فەرمانبەرانی هەرێم برییتە لە ٢ ترلیۆن و ٤٠٠ ملیار دینار، کە دەکاتە رێژەی لەسەدا حەوتی موچەی فەرمانبەرانی عێراق.
ـ ئەگەر داهات لە بودجەی گشتی زیاد بکات، بەشی هەرێم زیاد ناکات، بەڵام ئەگەر کەمبکات، ئەوا بەشی هەرێم کەم دەکات.
ـ ساڵی ٢٠١٨ حکومەتی عێراق، ٤ ملیار دۆلار قەرزی نێودەوڵەتی وەردەگرێت، کە پێویستە بەگوێرەی رێژەی لەسەدا ١٢، ٥٠٠ ملیۆن بۆ هەرێم بنێرێت، بەڵام تەنها ٥٥ ملیۆن بەهەرێم دەدات.
ـ زۆرێک لە خەرجی ئاسایی کراوە بە خەرجی سەروەری، بۆ ئەوەی لە دانەوەی قەرزەکاندا هەرێمیش بەشدار بێت، بۆ نمونە ترلیۆنێک و پێنج سەد ملیار ،قەرزی بەڵێندەران کە خەرجی ئاساییە، کراوە بە خەرجی سەروەری، بەشی بەڵێندەرانی هەرێمیش دیاری نەکراوە.
ـ لەسەدا ٤ و پۆینت ٨ی موچەی خانەنشین و فەرمانبەرانی هەرێم دەبرن بۆ دابینکردنی پێداویستی پێشمەرگە.
ـ موچەی پێشمەرگە دیاری نەکراوە، تەنها بڕێک خەرجی هێزی پیادەی عێراق تەرخان دەکرێت بۆ پێشمەرگە لەسەر بنەمای رێژەی دانیشتووان.
ـ ٧ ترلیۆن و ٥٠٠ ملیار دینار بۆ موچەی حەشدی شەعبی و هێزی بەرگری عێراق، تەرخانکراوە.
ـ بڕی ٣ ملیار دینار تەخانکراوە بۆ کارەبا، لەو بڕە تەنها ٣٦ ملیۆن بۆ هەرێم دانراوە، کە دەکاتە رێژەی لەسەدا یەک.
ـ ١٣ ملیار بۆ پێشخستنی کەرتی نەوتی عێراق دیاریکراوە، هیچ پارەیەک بۆ هەرێم تەرخان نەکراوە.
ـ ٤٠٠ ملیار بۆ بودجەی پەترۆدۆلاری پارێزگاکانی عێراق تەرخانکراوە، هیچ پەترۆدۆلارێک بۆ هەرێم دیاری نەکراوە.
ئەنجام
ئابوری عیراق لە ئاستێکدانییە، کە -کەس حەسودی پێبەرێت، بەرای شارەزایانی بواری ئابوری عیراق، کەوتۆتە ژێر قەرزێکی زۆر و تا ساڵانێکی زۆر دەبێت قەرز بداتەوە، جگە لە قەرزی کوەیت. بۆیە ئەستەمە بەغدا، لەمەودوا بتوانێ ئابوری وەکو کارتی فشار بەکاربێنێت، بەتایبەت بەرامبەر بە کورد.
یەکێک لە خاڵە ناکۆکەکانی نێوان کورد و حکومەتی عێراق، بریتیە لە بەشە بودجەی هەرێمی کوردستان لە پرۆژە یاسای بودجەی ٢٠١٨ عێراقدا، کە حکومەتی عێراق دەیەوێت وەک چەکێک، لە دژی کورد بەکاری بهێنێت، بۆئەوەی زیاتر لەبەردەم خواستەکانی دا بەچۆکیدا بێنێ. ئەوەی ئاشکرایە، کێشەی نێوان هەولێر و بەغدا ئابووری نییە، بەڵکو سیاسییە، چونکە لە ئەگەری هەر رێککەوتنێکی سیاسی، کێشە ئابوریەکان بچوک دەبنەوە و کەمتر باسیان لێوە دەکرێت.
بە لەبەرچاوکگرتنی بارودۆخەکە، ئەمجارە حکومەتی عێراق کاریگەرتر و جددی ترە، چونکە پەیوەندییەکانی نێوان ئەم دوو لایەنە (بەغدا و هەولێر) لە دۆخیکی ئاڵۆزدایە و عێراق هەلی لەبەردەستە و دەیەوێت بەو هۆیەوە تاڕادەیەکی زۆر کورد بچوک بکاتەوە، بەڵام لە داهاتوودا بەغدا کارتەکانی لاواز دەبن، چونکە توانای ئابوری عێراق لە ئاستێکدا نییە، بتوانن لە هاوسەنگی بە یەکجاری بگۆڕێ، لە هەر کاتێکدا هەرێم دەرفەتی بێتەپێش و هەستێتەوە سەر پێی خۆی، پیلانەکانی بەغدا بەتاڵ دەکاتەوە.
بەرپرسانی کورد پێیانوایە، کەمکردنەوەی بەشە بودجەی هەرێم، سەرپێچی ماددەی ١٢١ ی دەستوری عێراقە، کە بەپێی دەستور بڕیاردراوە دەبێ لە دەرامەتەکانی عێراق ڕیژەی یاسایی بۆ هاوڵاتیانی هەرێمی کوردستان دابین بکرێت، کە بە ١٧% خەمڵێنراوە و بەمشێوەیە ئەو پشکە لە دەستوردا چەسپێنراوە، تا ئەو کاتەی حکومەتی عێراق سەرژمێری دەکات لە هەموو عێراقدا، ئەوسا بەشی کورد و پێکهاتەکانی تر بە پێی ئەنجامی ئەو سەرژمێریە دادەڕێژرێتەوە.
بەهۆی ئەوەی بەشێک لەو بڕە بودجەیە، دەڕوات بۆ پۆستە سیادی و حاکمەکانی عێراق و بەردەوامیش نەفەقاتی سیادیەکان زیادیان کردووە، کورد هیچ ساڵێک ١٧%ی تا ئێستا بەتەواوی وەرنەگرتووە.
سەرچاوەکان:
١ـ http://www.basnews.com/index.php/so/reports/388140
٢ـ http://www.nrttv.com/Details.aspx?Jimare=89849
٣ـ http://xwakurk.com/articles/37411
٤ـ http://www.wishe.net/details.aspx?=hewal&jmare=7382&Jor=3
٥ـ http://www.payam.tv/drejey-hewal.aspx?id=17440&LinkID=2
٦ـ http://www.kdp.info/a/d.aspx?l=13&a=104679
٧ـ http://www.speemedia.com/dreja.aspx?=hewal&jmare=51047&Jor=1
0 لێدوانەکان
Karla Gleichauf
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment
M Shyamalan
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment
Liz Montano
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment